Grzegorz Bobrowicz

BAROCHORIA bot. <rozsiewanie się ciężkich nasion i owoców pod wpływem grawitacji, blisko rośliny macierzystej>

BARSZCZ
1a. bot. <nazwa rodzimych gatunków roślin z rodziny baldaszkowatych Apiaceae (in.
babimur, barszczownik, barszczyca)>:
Δ BARSZCZ SYBERYJSKI Heracleum sibiricum (in. b. łąkowy; daw./lud. borszcz, chrobust),
Δ BARSZCZ ZWYCZAJNY H. sphondylium (in. barszcz, b. polny, b. polski, b. pospolity;
daw./lud. borszcz, chrobust, dźwigarek, łapa niedźwiedzia, niedźwiedzia łapa, n. stopa,
ostrokrzew, pasternak polny, płonny barszcz, wodny barszcz, żebrowiec).
1b. bot. <nazwa zadomowionych u nas gatunków roślin z rodziny złożonych>:
Δ BARSZCZ MANTEGAZZIEGO H. mantegazzianum,
Δ BARSZCZ SOSNOWSKIEGO H. sosnowskyi (in. b. kaukaski, b. rosyjski).
1c. bot. BARSZCZ WODNY p. gorysz (miarz).

BARSZCZEWNIK p. żarnowiec (miotlasty).

BARSZCZEWNIK p. janowiec (barwierski).

BARSZCZNICA p. szczaw (zwyczajny).

BARSZCZOWNIK daw. p. barszcz w zn. 1a.

BARSZCZÓWKA p. krowiak (podwinięty).

BARSZCZYCA daw. p. barszcz w zn. 1a.

BARSZCZYK daw. p. oset (nastroszony).

BARSZEWNIK daw. p. janowiec.

BARSZLICA p. podagrycznik pospolity.

BARŚNICA gw. żyw. p. świerząbek (korzenny).

BARTNICZEK łow. daw. p .barnik w zn. 1: Barnik, bartniczek – rudy, mały niedźwiedź, który na drzewo łazi do barci dla miodu. Kluk; za SL.

BARTNIK
1. łow. daw. <niedźwiedź (bo wyjada miód z barci); zwłaszcza młody mogący wchodzić na
drzewo; in. bartniczek>: Spostrzeżenia moje co do niedźwiedzia przemawiają przeciw istnieniu
u nas dwóch odmian: „brunatnego” i mniejszej , t.zw. „bartnika”. (…) Można przypuścić, że
teorię istniena „bartnika”, jako osobnego, mniejszego gatunku, ułatwiła przejściowa zdolność i
skłonność niedźwiedzia włażenia na drzewa, która zwykle nie przekracza jego drugiego roku
życia. BURZ. Z Karpat 130. • Potężna ciemnobrunatna sylwetka niedźwiedzia jak rzeźba,
ciosana grubym dłutem Inków, pozostawała przez dłuższą chwilę na skale. Bartnik na pewno
przekraczał dwa metry długości. KARP. Tytan 577.
2. entom. daw. p. zadarlik (trzmielaczek).

BARTRAMIA p. szmotłoch.

BARTSIA daw. p. bartsja alpejska.

BARTSJA bot. BARTSJA ALPEJSKA <Bartsia alpina, rodzimy gatunek rośliny z rodziny trędownikowatych Scrophulariaceae (in. barczja alpejska; daw./lud. bartsia, bartsya).

BARWA
1. <kolor>
Δ BARWA OCHRONNA <ubrawienie zwierząt upodabniające je do otoczenia>
2. łow. daw. <krew zwierzyny; p. farba>
3. <biały nalot, puszek na kwiatach, świeżych lub suszonych owocach>: Barwą właściwie
zowiemy osad na kwiatach, owocach dojrzałych, która łatwo zetrzeć się daje. BRODZ. Synon.;
za SD.
4. bot. daw. p. niezapominajka.

BARWANA daw. p. brzana (pospolita).

BARWENA p. chaber (bławatek).

BARWENA daw. p. brzana (pospolita).

BARWEŃKA daw. p. brzana (pospolita).

BARWICA daw. p. marzanka.

BARWICA p. marzanka (barwierska).

BARWICA daw. p. niezapominajka w zn. 1a.

BARWICA WONNA lud. p. przytulia (wonna).

BARWICZKA p. chaber (bławatek).

BARWIENEK daw. p. barwinek (pospolity).

BARWIK lud. p. barwinek (pospolity).

BARWIK daw. p. niezapominajka w zn. 1a.

BARWIN gw. p. barwinek (pospolity).

BARWINA p. barwinek (pospolity).

BARWINEK
1a. bot. BARWINEK POSPOLITY <Vinca minor, rodzimy gatunek krzewinki z rodziny
toinowatych Apocynaceae (in. barwinek, b. drobnolistny, b. mniejszy, b. wawrzynowy, b.
zwyczajny, b. zwykły; daw./lud. barbinek, barninek, barwienek, barwik, barwin, barwina,
barwiniec, brnej, lubistek, perunek, pryszczeniec, rojnik, ziele kołtunowe, zimna
zielina, zimzielon, zimzielón, zimzielônek)>: Barwinek (…) spotyka się (…) w ogrodach,
rośnie jednak także tu i ówdzie w lasach a jego skórkowate, gładkie i połyskujące liście
sprawiają miłe wrażenie na tle jednostajnej białości śniegu. DYAK. Przyr. cyt. SD
1b. bot. <nazwa innych roślin>:
Δ BARWINEK daw. p. powojnik.
Δ BARWINEK gw. żyw. p. borówka (brusznica).
Δ BARWINEK p. wawrzynek (wilczełyko).
Δ BARWINEK LEŚNY p. siódmaczek leśny.

BARWINIEC p. barwinek (pospolity).

BARWY OPTYCZNE daw. p. ubarwienie strukturalne: Ciekawe, że piękne, metalicznie lśniące barwy złotawki nie mają nic wspólnego z barwnikami. Są to barwy optyczne (strukturalne). Po prostu bezbarwna i przezroczysta, leżąca na warstwie oskórka wewnętrznego wierzchnia warstewka pancerza odbija i rozszczepia światło, bo jest zbudowana z pryzmatów. WILCZEK Oko.

BARWY STRUKTURALNE p. ubarwienie strukturalne.

BARZANA p. chaber (bławatek).

BARZINA gw. ciesz. <mokradło>: W barzinie w padole utopił się pijany chłop. K.-T.-P.-W. Cieszyn 42.

BARZOŁO gw. ciesz. <mokradło>

BASAKIR gw. ciesz. p. kozłek (lekarski).

BASAKIR p. starzec (zwyczajny).

BASANT daw. p. bażant (łowny).

BASIKIER gw. żyw. p. starzec (jajowaty).

BASIOR
1. łow.<wilk samiec, zwłaszcza dorosły; in. wilczur; daw./lud. basiur, bazior, baziur, lupar,
łupur, pies>
2. daw. lud. <kocanka, kotka, bazia>: Gałąź wierzbowa basiorów dostanie. KARŁ. SGP I, 57.

BASIORA
1. łow. <samica wilka; p. też wadera, wilczyca>: Włożywszy dwa palce w usta i modulując nimi
przeciągły głos, Wach zagrał jak basiora, to jest zawył jak wilczyca wabiąca wilków. SIENK.
Now.; za SD.
2. bot. p. bagno (zwyczajne).

BASISTA łow. <jeleń byk wyróżniający się w czasie rykowiska głębokim, basowym głosem>: Głosy byków stawły się coraz bliższe, chłyst ryczał już gdzieś poza mną. Basista po ostatnim gniewnym pomruku – zamilkł. PAC-POM. A było 174.

BASIUR
1a. łow. p. basior.
1b. łow. daw. p. wilk: Basiury przedzierały się, węsząc tuż-tuż przy ziemi, aż stanęły, wytknąwszy
łby ponad gmatwaninę krzaków, tataraku i burych, suchych zielsk. OSSEN. W polskiej 5.

BASIURKA daw. lud. <kocanka, kotka, bazia>: Z opadających basiurek topoli (kwiatu…) wnoszą o zimie. KARŁ. SGP I, 57.

BASKI bot. p. babka (średnia).

BASS ichtiol. <nazwa obcych gatunków ryb słodkowodnych z rodziny bassowatych Centrarchidae>:
Δ BASS SŁONECZNY Lepomis gibbosus (in. b. pospolity, słonecznica pstra),
Δ BASS WIELKOGĘBOWY Micropterus salmoides (in. okoniopstrąg, o. amerykański).

BASTARDKA p. koniczyna (białoróżowa).

BASZKA p. pałka (szerokolistna).

BASZKA p. rdest (wężownik).

BASZKA p. turzyca (rzadkokłosa).

BASZTA p. jodła pospolita.

BASZTAN daw.(stpl.) <kawał ziemi, wyorany z nowiny>

BAŚKI p. babka (zwyczajna).

BAŚNICA gw. żyw. p. ostrożeń (warzywny).

BAŚNICA p. trybula (leśna).

BATALION ornit. <Philomachus pugnax, ptaków z rodziny bekasowatych Scolopacidae, w Polsce lokalnie lęgowy, przelotny i wyjątkowo zimujący (in. bojownik, b. batalion, b. odmienny, b. zmienny; daw./lud. biegus bojownik, b. kłótnik, b. zmienny, kapłonek, ptak bitny)>: Najbardziej zwracały naszą uwagę bataliony. Piękne te ptaki, przelatując z jednego brzegu jeziora na drugi, mieniły się w promieniach słońca przeróżnymi barwami. Gromadziły się głównie na rozległych, zalanych wodą łąkach i tam rozpoczynały swoje toki weselne, polegające na komicznych walkach. Stąd pochodzi ich nazwa – batalionów bojowników. PUCH. Wyspa 93.