To Top

„Słownik polskiego języka przyrodniczego” jest autorskim projektem Grzegorza Bobrowicza. Prace nad słownikiem zostały zapoczątkowane w roku 1990, a od roku 2010 prowadzone są intensywnie. Słownik jest zbiorem wyrazów opisujących dziką przyrodę Polski; głównie w skali makroskopowej (pominięto skalę mikro, budowę wewnętrzną organizmów, procesy fizjologiczne). Obejmuje on nazwy używane obecnie i dawniej, w tym gwarowe i ludowe. Słownik adresowany jest do wszystkich którym bliska jest dzika przyroda Polski. Więcej

Zakres tematyczny Słownika:

  • nazwy gatunków roślin Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. grzybów, porostów, mszaków, paprotników, roślin nasiennych;
  • nazwy gatunków zwierząt Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. mięczaków, stawonogów, kręgowców;
  • nazwy części roślin i zwierząt;
  • głosy zwierząt;
  • nazwy środowisk przyrodniczych, zbiorowisk roślinnych;
  • nazwy rzeźby terenu, wód, gleb; określenia miejsc w terenie itp.;
  • nazwy używane w leśnictwie dotyczące lasów, ich części itp.;
  • nazwy łowieckie dotyczące zwierząt, sposobów ich wabienia i in.;
  • nazwy używane w wędkarstwie dotyczące wód, ich fragmentów i in.;
  • nazwy używane w rolnictwie dotyczące obszarów rolnych, ich fragmentów i in.;
  • nazwy meteorologiczne, m.in. stany pogody, zjawiska na niebie itp.;
  • nazwy pór roku, miesięcy, pór dnia.

Obecnie w Słowniku znalazły się między innymi w dużej części kompletne nazwy gatunków takich grup systematycznych, jak: grzyby, porosty, paprotniki, rośliny nasienne; chrząszcze (część), motyle (część), prostoskrzydłe, ważki, mięczaki, minogi, ryby, ptaki. W przygotowaniu mszaki; pajęczaki, owady (pozostałe grupy), wije, skorupiaki, płazy, gady, ssaki.

Prezentowana część Słownika liczy około 15 tysięcy haseł. Docelowo szacuję, że objętość Słownika sięgnie około 50 tysięcy haseł. Na razie pozostawiam otwartą kwestię cytatów do poszczególnych haseł. Do niektórych haseł je zamieszczam; zwłaszcza cytaty nawiązujące do pochodzenia nazwy. Wykaz źródeł

Zapraszam wszystkich miłośników polskiego języka przyrodniczego do dzielenia się swoimi uwagami na temat Słownika lub poszczególnych jego haseł. Mniej

KACANKI p. kocanki (piaskowe): Długo jeszcze mówił o leczniczych właściwościach rdestu, piołunu, czarnych jagód, kacanek, bratków(…) OSSEN. W polskiej 172.

KACIK p. ciernik w zn. 1a.

KACIUKI p. koniczyna (polna).

KACY ZER gw. żyw. p. rzęsa (drobna).

KACYNIEC gw. żyw. p. knieć (błotna).

KACZENIEC lud. p. knieć.

KACZENIEC lud. p. knieć (błotna).

KACZENIEC p. podbiał (pospolity).

KACZENIEC p. ziarnopłon (wiosenny).

KACZENIEC BŁOTNY lud. p. knieć (błotna).

KACZKA
1a. ornit. daw. <nazwa ptaków z rodziny kaczkowatych Anatidae>
Δ KACZKA BIAŁOBRWISTA, K. BRUDNA, K. B. DZIKA, K. UHLA p. uhla (zwyczajna).
Δ KACZKA BIAŁOGŁOWA, K. STERNICZKA p. sterniczka.
Δ KACZKA BIAŁOOKA, K. PODGORZAŁKA p. podgorzałka.
Δ KACZKA BURKA, K. DZIKA, K. KRZYŻNA, K. KRZYŻÓWKA, K.
NIEROZNAKOWA, K. NIEROZNAKWA, K. POSPOLITA, K. SZARKA, K.
WIELGUSKA, K. WIELKA p. krzyżówka.
Δ KACZKA CYRANECZKA p. cyraneczka.
Δ KACZKA CYRANKA p. cyranka.
Δ KACZKA CZARNA, K. MARKACZKA p. markaczka: Od podobnej w kolorze uhli
można kaczkę czarną, czyli markaczkę łatwo odróżnić po następujących cechach: upierzenie
starego samca jest całe intensywnie czarne, bez jakichkolwiek białych plam i bez białego
lusterka w skrzydle. SOKOŁ. Ptaki II, 471.
Δ KACZKA CZARNOCZUB, K. CZERNICA, K. CZUBATA, K. EUROPEJSKA
CZUBATA p. czernica.
Δ KACZKA CZERWONOSZYJA, K. GŁOWIENKA, K. KASZTANOWATA, K.
PODGORZAŁKA, K. PONUR, K. RDZAWOGŁOWA p. głowienka.
Δ KACZKA CZUBATA, K. HEŁMIASTA, K. PUSTELNICZKA, K. RDZAWOCZUB p.
hełmiatka: Gatunek ten należy do najokazalszych i najbardziej barwnych grążyc. Szczególnie
samiec w porze godowej odznacza się jaskrawą czerwienią dzioba i rdzawobrązową barwą szyi i
głowy, pokrytej wyjątkowo sutym, aksamitnym upierzeniem, tworzącym bujną czuprynę w
postaci zaokrąglonego czuba. Cecha ta jest uderzająca, tak że kaczkę hełmiastą można z
łatwością wyróżnić spośród wszystkich innych gatunków. SOKOŁ. Ptaki II, 462.
Δ KACZKA DŁUGOOGONOWA, K. DŁUGOSTERNA, K. OGONIASTA, K.
ROŻENIEC, K. STRZAŁOGON, K. SZYDŁOWIEC p. rożeniec: Kaczka rożeniec jest
mniej płochliwa niż kaczka krzyżówka i łatwiej daje się obserwować. (…) Kaczora znamionują
o każdej porze roku dwa długie pióra w ogonie, a skutkiem prostolinijnych i dłuchich konturów
ciała sylwetka jego jest jak gdyby stylizowana. Również ubarwienie podporządkowuje się tej
stylizacji rysunku. SOKOŁ. Ptaki II, 444.
Δ KACZKA EDREDONOWA p. edredon: Siedzącą na jajkach kaczkę edredonową można
nawet czasami pogłaskać po grzbiecie. BERG./CZEKAL. Mój, 52.
Δ KACZKA GĘŚ p. bernikla (obrożna).
Δ KACZKA GŁOŚNA, K. KRZYKLIWA, K. ZIMOWA p. gągoł.
Δ KACZKA GÓRNA, K. OGORZAŁKA p. ogorzałka.
Δ KACZKA GRZECHOTKA, K. KRAKWA, K. SZARKA p. krakwa.
Δ KACZKA GWIŻDŻĄCA, K. PISZCZAŁKA, K. ŚWISTUŁA, K. ŚWISTUN, K.
ŚWISTUŃ p. świstun: Kaczka świstuń jest bardzo towarzyska i na przelotach gromadzi się
niekiedy w wielkie stada. (…) Skrzydłami wydaje głośny świst, a kaczory odzywają się często
charakterystycznym gwizdem. Nazwa gatunkowa „świstuń” jest zatem podwójnie uzasadniona.
SOKOŁ. Ptaki II, 442.
Δ KACZKA LODÓWKA p. lodówka.
Δ KACZKA ŁYŻKODZIOBA, K. PŁASKODZIÓB, K. PŁASKONOS, K. PŁASKONOSA
p. płaskonos: Najłatwiej możemy zauważyć kaczkę płaskonos na przelotach w marcu lub
kwietniu. (…) Bardzo duży i szeroki dziób, nadający temu gatunkowi wygląd wręcz groteskowy,
widoczny jest z daleka. SOKOŁ. Ptaki II, 451.
Δ KACZKA NOROWA, K. OHAR, K. PODGORZELEC p. ohar.
Δ KACZKA SROKATA p. birginiak.
Δ KACZKA SZLACHAREK p. bielaczek.
1b. ornit. daw. KACZKA ŁYSICA p. łyska (zwyczajna).
2. mikol. p. piestrak (jadalny) oraz p. siedzuń (sosnowy).

KACZKARNIA łow. p. kaczowisko.

KACZOR <samiec kaczki>

KACZOWISKO łow. <miejsce, rewir obfitujący w kaczki; in. kaczkarnia>

KACZYNEK p. czermień błotna.

KACZYNIEC lud. p. knieć (błotna).

KACZYNIEC p. kosaciec (żółty).

KACZYNIEC p. mniszek (pospolity).

KACZYNIEC p. pełnik (europejski).

KACZYNIEC p. podbiał (pospolity).

KACZYNIEC BŁOTNY lud. p. knieć (błotna).

KADDIK p. jałowiec (pospolity).

KADYCZEK gw. ostródz.-warm.-mazur. p. jałowiec (pospolity).

KADYK gw. ostródz.-warm.-mazur. p. jałowiec (pospolity).

KADYKOWE DRZEWO gw. p. jałowiec (pospolity).

KADYKOWE JAGODY p. jałowiec (pospolity).

KADYKOWY KRZEW p. jałowiec (pospolity).

KADYŁO p. dyptam jesionolistny.

KADZIA gw. ciesz. <ognisko ze świeżych gałęzi szpilkowych, dające dużo dymu>

KADZIDLNIK p. miodownik (melisowaty).

KADZIDŁO daw. p. miodownik (melisowaty).

KADZIDŁO POLNE p. miodownik (melisowaty).

KADZYDLNYK p. miodownik (melisowaty).

KAFAR daw.(stpl.) <skała wystająca z morza>

KAKÓL SWOJSKIJ gw. grodz. p. kąkol (polny).

KAKTUS gw. grodz. p. dąbrówka (kosmata).

KALAFIOR gw. podh. p. lepiężnik : W miejscach wilgotnych nad potokami, na brzegu lasu, w gaikach olchowych, wysuwają się spod ziemi dziwne białawożółte twory, mi to miniaturowe kalafiorki, ni to grzyby jakieś dziwaczne. To lepiężniki, często dla swego wyglądu właśnie kalafiorami przez niektórych nazywane. RADW. Świat. 216.

KALAMUS p. tatarak zwyczajny.

KALANDER daw.(stpl.) p. dzierlatka zwyczajna.

KALANDRA ornit. <nazwa ptaków z rodziny skowronkowatych Alaudidae>:
Δ KALANDRA BIAŁOSKRZYDŁA Melanocorypha leucoptera, do Polski zalatuje wyjątkowo (daw. skowronek białoskrzydły),
Δ KALANDRA CZARNA M. yeltoniensis, do Polski zalatuje wyjątkowo (daw. skowronek czarny, s. tatar),
Δ KALANDRA SZARA M. calandra, do Polski zalatuje wyjątkowo (in. kalandra, k. stepowa, k. suliszka; daw./lud. dzierlatka suliszka, galander, skowronek kalander, s. kalandra, suliszka).

KALCYFIT bot. zwykle w lm kalcyfity <roślina żyjąca na podłożu zasobnym w związki wapnia; np. dębik ośmiopłatkowy, goryczka orzęsiona, szarotka alpejska (in. rośliny kalcyfilne, r. wapieniolubne).

KALDEZJA bot. KALDEZJA DZIEWIĘCIORNIKOWATA <Caldesia parnassifolia, rodzimy gatunek rośliny z rodziny żabieńcowatych Alismataceae>

KALETA, K. PASTERSKA lud. p. tasznik (pospolity).

KALETKA, K. PASTERSKA lud. p. tasznik (pospolity).

KALETKI p. tobołki (polne).

KALETNIK, K. POSPOLITY lud. p. tasznik (pospolity).

KALIK gw. ostródz.-warm.-mazur., pomor. p. jałowiec (pospolity).

KALINA bot.
1a. <nazwa gatunków krzewów z rodziny przewiertniowatych Caprifoliaceae>:
Δ KALINA HORDOWINA Viburnum lantana, u nas prawdopodobnie zadomowiona,
Δ KALINA KORALOWA V. opulus, gatunek rodzimy (in. kalina, k. pospolita, k.
zwyczajna; daw./lud. kalinka).
1b. <nazwa innej rośliny>:
Δ KALINA p. berberys zwyczajny.
Δ KALINA daw. p. bez (koralowy).
Δ KALINA lud. p. jarząb (pospolity).
Δ KALINA gw. podh. p. topola (biała).
Δ KALINA WŁOSKA daw. p. berberys zwyczajny.
1c. <owoc kaliny koralowej>

KALINIAK p. lin.

KALINKA lud. p. kalina (koralowa).

KALINKA daw. p. bez (koralowy).

KALINKA gw. ostródz.-warm.-mazur. p. bez (czarny).

KALIPTRA p. czapeczka (korzeniowa).

KALIPTRA p. czepek.

KALIWO daw.(stpl.) <ziarnko, źdźbło>

KALMUS daw. p. tatarak zwyczajny.

KALMUSZ p. tatarak zwyczajny.

KALNIOCZKA gw. ciesz. <mętna woda>: Po taki szuderze w rzyce je jyny kalnioczka. K.-T.-P.-W. Cieszyn 132.

KALNY gw. ciesz. <mętny>: W kalnej wodzie nejlepi się ryby chyto. K.-T.-P.-W. Cieszyn 132.

KALUS bot. <tkanka powstająca w miejscu zranienia rośliny, obrastajaca i zablixniająca ranę (in. tkanka przyranna)>

© Copyright 1990-2024 Grzegorz Bobrowicz. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie zdjęć i treści wymaga pisemnej zgody autora.

Powrót do góry