To Top

„Słownik polskiego języka przyrodniczego” jest autorskim projektem Grzegorza Bobrowicza. Prace nad słownikiem zostały zapoczątkowane w roku 1990, a od roku 2010 prowadzone są intensywnie. Słownik jest zbiorem wyrazów opisujących dziką przyrodę Polski; głównie w skali makroskopowej (pominięto skalę mikro, budowę wewnętrzną organizmów, procesy fizjologiczne). Obejmuje on nazwy używane obecnie i dawniej, w tym gwarowe i ludowe. Słownik adresowany jest do wszystkich którym bliska jest dzika przyroda Polski. Więcej

Zakres tematyczny Słownika:

  • nazwy gatunków roślin Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. grzybów, porostów, mszaków, paprotników, roślin nasiennych;
  • nazwy gatunków zwierząt Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. mięczaków, stawonogów, kręgowców;
  • nazwy części roślin i zwierząt;
  • głosy zwierząt;
  • nazwy środowisk przyrodniczych, zbiorowisk roślinnych;
  • nazwy rzeźby terenu, wód, gleb; określenia miejsc w terenie itp.;
  • nazwy używane w leśnictwie dotyczące lasów, ich części itp.;
  • nazwy łowieckie dotyczące zwierząt, sposobów ich wabienia i in.;
  • nazwy używane w wędkarstwie dotyczące wód, ich fragmentów i in.;
  • nazwy używane w rolnictwie dotyczące obszarów rolnych, ich fragmentów i in.;
  • nazwy meteorologiczne, m.in. stany pogody, zjawiska na niebie itp.;
  • nazwy pór roku, miesięcy, pór dnia.

Obecnie w Słowniku znalazły się między innymi w dużej części kompletne nazwy gatunków takich grup systematycznych, jak: grzyby, porosty, paprotniki, rośliny nasienne; chrząszcze (część), motyle (część), prostoskrzydłe, ważki, mięczaki, minogi, ryby, ptaki. W przygotowaniu mszaki; pajęczaki, owady (pozostałe grupy), wije, skorupiaki, płazy, gady, ssaki.

Prezentowana część Słownika liczy około 15 tysięcy haseł. Docelowo szacuję, że objętość Słownika sięgnie około 50 tysięcy haseł. Na razie pozostawiam otwartą kwestię cytatów do poszczególnych haseł. Do niektórych haseł je zamieszczam; zwłaszcza cytaty nawiązujące do pochodzenia nazwy. Wykaz źródeł

Zapraszam wszystkich miłośników polskiego języka przyrodniczego do dzielenia się swoimi uwagami na temat Słownika lub poszczególnych jego haseł. Mniej

KĘDZIERZAWICA LEKARSKA p. dziewanna (wielkokwiatowa).

KĘDZIERZAWICA LEŚNA p. dziewanna (wielkokwiatowa).

KĘDZIERZAWICA POLNA p. dziewanna (kutnerowata).

KĘDZIERZAWICA POLNA p. dziewanna (wielkokwiatowa).

KĘDZIERZAWICE p. ślaz (dziki).

KĘDZIERZAWIĆ SIĘ <o roślinach lub roślinności: rosnąć bujnie, kłębić się, wić>: Ze zbitej zimą warstwy dźwigały się murawy nadrzeczne i dosłoneczne cyranki na stokach Bukowca. Prostowały się, kędzierzawiły się zielono. VINC. Listy z nieba 12.

KĘDZIERZAWIEC
1a. bot. KĘDZIERZAWIEC WĄSATY <Dicranoweisia cirrata, mech z rodziny drobniaczkowatych
Seligeriaceae >
1b. bot. <nazwa roślin>:
Δ KĘDZIERZAWIEC p. mięta (nadwodna).
Δ KĘDZIERZAWIEC p. porzeczka (agrest).
Δ KĘDZIERZAWIEC lud. p. ślaz (dziki).
Δ KĘDZIERZAWIEC daw. p. ślaz (kędzierzawy).

KĘDZIERZAWKA bot. <nazwa mchów z rodziny płoniwowatych Pottiaceae >:
Δ KĘDZIERZAWKA GĘSTA Tortella densa,
Δ KĘDZIERZAWKA KRUCHA T. fragilis,
Δ KĘDZIERZAWKA NACHYLONA T. inclinata,
Δ KĘDZIERZAWKA POSPOLITA T. tortuosa (in. skrętek kędzierzawy, skrętniczek kędzierzawy),
Δ KĘDZIERZAWKA ŻÓŁTOZIELONA T. flavovirens.

KĘDZIOREK mikol. <nazwa śluzowców Myxomycetes>:
Δ KĘDZIOREK KRĘTY Trichia contorta,
Δ KĘDZIOREK KRUCHY T. botrytis,
Δ KĘDZIOREK MYLNY T. decipiens,
Δ KĘDZIOREK POKREWNY T. affinis,
Δ KĘDZIOREK RÓŻNOKSZTAŁTNY T. varia,
Δ KĘDZIOREK SIEDZĄCY T. persimilis,
Δ KĘDZIOREK SZORSTKI T. scabra,
Δ KĘDZIOREK ZŁOCIK T. favoginea.

KĘDZIORKA p. piestrzenica (kasztanowata).

KĘPKOWIEC mikol. <nazwa grzybów z rodziny gąskowatych Tricholomataceae>:
Δ KĘPKOWIEC BIAŁAWY Lycophyllum connatum (in. podblaszek zrosły),
Δ KĘPKOWIEC BRĄZOWOOLIWKOWY L. inolens,
Δ KĘPKOWIEC CIEMNOBRĄZOWY L. coracinum,
Δ KĘPKOWIEC CIEMNOSZARY L. fumosum (in. podblaszek przydymiony),
Δ KĘPKOWIEC CUCHNĄCY L. mephiticum,
Δ KĘPKOWIEC CZERNIEJĄCOBLASZKOWY L. semitale,
Δ KĘPKOWIEC CZERNIEJĄCY L. gangraenosum,
Δ KĘPKOWIEC GARBATY L. ambustum (in. popielatek garbaty),
Δ KĘPKOWIEC IGŁOLUBNY L. murinum,
Δ KĘPKOWIEC JASNOBRĄZOWY L. decastes (in. podblaszek gromadny),
Δ KĘPKOWIEC KOLCZASTOZARODNIKOWY L. tylicolor,
Δ KĘPKOWIEC MĄCZNORZODKWIOWY L. rancidum (in. popielatek mącznorzodkwiowy),
Δ KĘPKOWIEC MĄCZNOSMAKOWY L. putidum,
Δ KĘPKOWIEC MIĘSNOBRĄZOWAWY L. incarnatobrunneum,
Δ KĘPKOWIEC PĘPÓWKOWATY L. striipileum,
Δ KĘPKOWIEC PÓŹNOJESIENNY L. confusum,
Δ KĘPKOWIEC ROMBOIDALNOZARODNIKOWY L. deliberatum,
Δ KĘPKOWIEC SOSNOWY L. ozes,
Δ KĘPKOWIEC TORFOWISKOWY L. palustre (in. popielatek torfowiskowy),
Δ KĘPKOWIEC TRANOWY L. atratum,
Δ KĘPKOWIEC TRÓJKĄTNOZARODNIKOWY L. transforme,
Δ KĘPKOWIEC WĘGLOLUBNY L. anthracophilum (in. popielatek węglolubny),
Δ KĘPKOWIEC ZIEMISTOMĄCZYSTY L. paleochroum,
Δ KĘPKOWIEC ŻEBERKOWANO-ŻYŁKOWANY L. loricanum (in. podblaszek twardoskórkowy).

KĘSINA p. dziewięćsił (bezłodygowy).

KIC łow. daw. p. koźlę.

KICHAWIEC p. krwawnik (kichawiec).

KICHAWKA p. krwawnik (kichawiec).

KICZORKA bot. <nazwa porostów z rodziny Roccellaceae>:
Δ KICZORKA MĄCZYSTA Lecanographa amylacea (in. pismaczek mączysty, promianek
mączysty),
Δ KICZORKA SKRYTA L. abscondita (in. pismaczek skryty).

KICZOT daw. p. raróg zwyczajny.

KIĆKA p. bez (czarny).

KIDER lud. p. modrzew (europejski).

KIDR lud. p. modrzew (europejski).

KIDR lud. p. sosna (limba).

KIDRA lud. p. modrzew (europejski).

KIDRA lud. p. sosna (limba).

KIEC, KIECAK, KIECZAK lud. p. derkacz: Kiecak woła po łąkach: „siec prec, siec prec”, oznajmia, że już czas siano siec. KARŁ. SGP II, 342.

KIEDER lud. p. modrzew (europejski).

KIEDER lud. p. sosna (limba):

KIEDR lud. p. modrzew (europejski).

KIEDRA lud. p. modrzew (europejski).

KIEDRA lud. p. sosna (limba): Tam gdzieś, jeszcze szczelnie okryty śniegiem, tajemny chodnik jarem potoczyny wiedzie do lasu kiedrowego. Tam w skałach skarby zaklęte, w śniegach las kiedrowy. Rychło posypie się z kiedr pył kwiatowy, każda piędź ziemi skalnej zapachnie. VINC. Listy z nieba 14.

KIELDET p. stułka (piaskowa).

KIELICH
1a. bot. <zewnętrzna część kwiatu składająca się z okółka zwykle zielonych działek kielicha,
osłaniajaca wewnętrzne części kwiatu; por. krużliczek>
1b. pot. <korona niektórych kwiatów dzwonkowatego kształtu>
2. mikol. p. mleczaj (smaczny).

KIELISZECZEK mikol. KIELISZECZEK MCHOWY <Chromocyphella muscicola, grzyb z rodziny zasłonakowatych Cortinariaceae (daw. kielisznik mchowy)>

KIELISZEK
1. bot. <w kwiecie: dodatkowe listki występujące na zewnątrz od działek kielicha>: Kielich
[pięciornika złotego] jest podwójny i składa się z 5 zewnętrznych działek tworzących tzw.
kieliszek i z takiej samej liczby działek wewnętrznych, czyli właściwego kielicha. FABISZ. Sudety

KIELISZKÓWKA mikol. <nazwa grzybów z rodziny łzawnikowatych Dacryomycetaceae>:
Δ KIELISZKÓWKA ALPEJSKA Guepiniopsis alpina,
Δ KIELISZKÓWKA SZWEDZKA G. suecica,
Δ KIELISZKÓWKA TRĄBKOWATA G. buccina,
Δ KIELISZKÓWKA ZŁOTAWA G. chrysocoma (in. k. złocista).

KIELISZNIK
1a. bot. <nazwa rodzimych gatunków roślin z rodziny powojowatych Convolvulaceae>:
Δ KIELISZNIK ZAROŚLOWY Calystegia sepium (daw./lud. dzwonki, hreczynka, lilia, lilia
płotowa, pleść, powijacz, powoik, powoj płotowy, powojnik, powój, powój ogrodowy, p.
płotowy, p. zaroślowy, rożywój, wilec, wilec powój, wilek),
1b. bot. <nazwa zadomowionych u nas gatunków roślin z rodziny powojowatych>:
Δ KIELISZNIK LEŚNY C. sylvatica.
2a. mikol. KIELISZNIK JODŁOWY mikol. <Cyphella digitalis, grzyb z rodziny kielisznikowatych
Cyphellaceae>
2b. mikol. <nazwa innych grzybów>:
Δ KIELISZNIK BLADOFIOŁKOWY p. wełniczka (białofioletowa).
Δ KIELISZNIK GŁADKI, K. NAZIEMNY p. łopateczka mchowa.
Δ KIELISZNIK MCHOWY p. kieliszeczek mchowy.

KIELNIA p. plusk w zn 1: Wyskok nad wodę i zamaszyste nurkowanie z uderzeniem kielnią o wodę, aż bryzgi lecąna nas, kończy bobrowy występ. ŁAP. Pojednanie 76. • Chłopcy widzieli teraz wyraźnie gęste, puszyste futerko bobra, jego tylne łapy z błonami pomiędzy palcami i kielnię – długi, szeroki ogon-ster, okryty nagą skórą, po środku przechodzącą jak gdyby w łuskę. OSSEN. W polskiej 140.

KIELONKA mikol. KIELONKA BŁYSZCZĄCA <Caloscypha fulgens, grzyb workowy z rodziny Tuberaceae>

KIELUCH gw. podh. p. szafran (spiski).

KIELZAĆ gw. ciesz. <ślizgać się (in. kielżeć)>

KIELZÓWKA gw. ciesz. <ślizgawka>

KIELŻEĆ gw. ciesz. p. kielzać.

KIEŁB
1a. ichtiol. <nazwa rodzimych gatunków ryb słodkowodnych z rodziny karpiowatych Cyprinidae>:
Δ KIEŁB BIAŁOPŁETWY Romanogobio albipinnatus,
Δ KIEŁB KESSLERA R. kesslerii,
Δ KIEŁB POSPOLITY Gobio gobio (in. kiełb, k. krótkowąsy; daw./lud. grundyl, piaskoząb,
piaszczurka).
1b. ichtiol. KIEŁB AMURSKI p. czebaczek amurski.

KIEŁB daw.(stpl.) <łabędź>

KIEŁEK bot. <zaczątek rośliny kwiatowej składający się z korzonka i piórka; w nasieniu wraz z liścieniami stanowi zarodek rośliny>

KIEŁP daw.(stpl.) <łabędź>

KIEŁŻ zool. <nazwa skorupiaków z rzędu obunogów Amphipoda>:
Δ KIEŁŻ BAŁKAŃSKI Gammarus balcanicus,
Δ KIEŁŻ BAŁTYCKI Gammarus salinus,
Δ KIEŁŻ BRZEGOWY G. duebeni,
Δ KIEŁŻ DROBNY Chaetogammarus stoerensis,
Δ KIEŁŻ JEZIORNY Gammarus lacustris (in. k. jeziorowy),
Δ KIEŁŻ MORSKI G. marinus,
Δ KIEŁŻ OCEANICZNY G. oceanicus,
Δ KIEŁŻ RZECZNY G. roeseli,
Δ KIEŁŻ TYGRYSI G. tigrinus,
Δ KIEŁŻ WARSZAWSKI G. varsoviensis,
Δ KIEŁŻ ZALEWOWY G. zaddachi,
Δ KIEŁŻ ZDROJOWY G. pulex,
Δ KIEŁŻ ZWYCZAJNY G. inaequicauda.

KIEŃ daw.(stpl.) <pień>

KIEPKA p. płomiennica (zimowa).

KIEPKA p. twardzioszek (czosnaczek).

KIEPKA p. twardzioszek (przydrożny).

KIERECINA daw.(stpl.) <zarośla, krzaki, chróst>

KIERIA bot. <nazwa mchów z rodziny widłozębowatych Dicranaceae>:
Δ KIERIA BLYTTA Kiaeria blyttii,
Δ KIERIA GÓRSKA K. starkei,
Δ KIERIA SIERPOWATA K. falcata.

KIERZ daw. p. krzew w zn. 1a.

KIERZA daw.(stpl.) <krza, krzak>

KIESZONKA KORZENIOWA bot. <u niektórych roślin wodnych: pochewka osłaniajaca wierzchołek wzrostu korzenia, rodzaj czapeczki korzeniowej>

KIJKI p. pałka (wąskolistna).

KIJONKA p. grążel (żółty).

KIKSJA bot. <nazwa zadomowionych u nas gatunków roślin z rodziny trędownikowatcy Scrophulariaceae>:
Δ KIKSJA OSZCEPOWATA Kickxia elatine (in. lnica oszczepowata): Kiksja oszczepowata (…) jest rośliną związaną z uprawami segetalnymi na siedliskach zasobnych w węglan wapnia. Należy do roślin dość rzadko rejestrowanych w opracowaniach roślinności polnje, ale przyczyną może być późny rozwój, przypadający już po optimum rozwoju agrofitocenoz. ANIOŁ-SZCZĘŚ. Archeofity 147.
Δ KIKSJA ZGIĘTOOSTROGOWA K. spuria (in. lnica zgiętoostrogowa): Dla zachowania kiksji zgiętoostrogowej [na Dolnym Śląsku], w przypadku jej odnalezienia, wskazane jest utworzenie agrorezerwatu, w którym byłaby prowadzona ekstensywna gospodarka rolna i tradycyjne sposoby uprawy bez wykorzystania herbicydów. ANIOŁ-SZCZĘŚ. Archeofity 151.

KIKUTNICA
1. entom. <Apterygida media, owad z rzędu skorków, z rodziny skorkowatych Forficulidae>
2. zool. KIKUTNICA CZERWONA <Nymphon brevirostre, gatunek z gromady kikutnic –
morskich stawonogów („pająków morskich”), u nas w Bałtyku>

KIKUTNICZKA entom. KIKUTNICZKA POSPOLITA <Chelidura acanthopygida, owad z rzędu skorków, z rodziny skorkowatych Forficulidae>

© Copyright 1990-2024 Grzegorz Bobrowicz. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie zdjęć i treści wymaga pisemnej zgody autora.

Powrót do góry