To Top

„Słownik polskiego języka przyrodniczego” jest autorskim projektem Grzegorza Bobrowicza. Prace nad słownikiem zostały zapoczątkowane w roku 1990, a od roku 2010 prowadzone są intensywnie. Słownik jest zbiorem wyrazów opisujących dziką przyrodę Polski; głównie w skali makroskopowej (pominięto skalę mikro, budowę wewnętrzną organizmów, procesy fizjologiczne). Obejmuje on nazwy używane obecnie i dawniej, w tym gwarowe i ludowe. Słownik adresowany jest do wszystkich którym bliska jest dzika przyroda Polski. Więcej

Zakres tematyczny Słownika:

  • nazwy gatunków roślin Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. grzybów, porostów, mszaków, paprotników, roślin nasiennych;
  • nazwy gatunków zwierząt Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. mięczaków, stawonogów, kręgowców;
  • nazwy części roślin i zwierząt;
  • głosy zwierząt;
  • nazwy środowisk przyrodniczych, zbiorowisk roślinnych;
  • nazwy rzeźby terenu, wód, gleb; określenia miejsc w terenie itp.;
  • nazwy używane w leśnictwie dotyczące lasów, ich części itp.;
  • nazwy łowieckie dotyczące zwierząt, sposobów ich wabienia i in.;
  • nazwy używane w wędkarstwie dotyczące wód, ich fragmentów i in.;
  • nazwy używane w rolnictwie dotyczące obszarów rolnych, ich fragmentów i in.;
  • nazwy meteorologiczne, m.in. stany pogody, zjawiska na niebie itp.;
  • nazwy pór roku, miesięcy, pór dnia.

Obecnie w Słowniku znalazły się między innymi w dużej części kompletne nazwy gatunków takich grup systematycznych, jak: grzyby, porosty, paprotniki, rośliny nasienne; chrząszcze (część), motyle (część), prostoskrzydłe, ważki, mięczaki, minogi, ryby, ptaki. W przygotowaniu mszaki; pajęczaki, owady (pozostałe grupy), wije, skorupiaki, płazy, gady, ssaki.

Prezentowana część Słownika liczy około 15 tysięcy haseł. Docelowo szacuję, że objętość Słownika sięgnie około 50 tysięcy haseł. Na razie pozostawiam otwartą kwestię cytatów do poszczególnych haseł. Do niektórych haseł je zamieszczam; zwłaszcza cytaty nawiązujące do pochodzenia nazwy. Wykaz źródeł

Zapraszam wszystkich miłośników polskiego języka przyrodniczego do dzielenia się swoimi uwagami na temat Słownika lub poszczególnych jego haseł. Mniej

GAB, GABINA daw./lud. p. wiąz, p. wiąz (szypułkowy).

GACIĆ SIĘ gw. ciesz. <o krze na rzece: gromadzić się i tamować przepływ>: Lód na Olzie przi mostach się już gaci. K.-T.-P.-W. Cieszyn 101.

GACIOK gw. ciesz. <młode drzewko iglaste>: Pod takimi gaciokami rade rosnóm kurki. K.-T.-P.-W. Cieszyn 101.

GACOPIYR gw. ciesz. <nietoperz>: Lód na Olzie przi mostach się już gaci. K.-T.-P.-W. Cieszyn 101.

GADOWY TRANK p. starzec (nadrzeczny).

GADOŻER ornit. GADOŻER ZWYCZAJNY <Circaetus gallicus, ptak z rodziny jastrzębiowatych Accipitridae, w Polsce lokalnie lęgowy, wędrowny (in. g. krótkoszpon, krótkoszpon, k. gadożer; daw./lud. białogłów, krukoszpon, orzeł gadożer, o. gadziarz, o. krótkoszpon, o. pstry, potorlik, półorlik, sokół orzeł, s. o. krótkoszpon)>: Czasem można ujrzeć nad bagnami (…) prawie już legendarnego gadożera. Ten łowca gadów rzadziej krąży niż inne duże drapieżniki, raczej myszkuje, pojawiając się znienacka, to nisko nad wierzchołkami drzew, to wysoko w przestworzach. KŁOS. G.S.T. Ptaki 264.

GADÓWKA lud. <grzyb niejadalny lub trujący>

GADÓWKA p. opieńka (miodowa).

GADZI JĘZYK gw. podh. p. nasięźrzał (pospolity).

GADZI LYNISKO gw. żyw. p. traganek (szerokolistny).

GADZI PORTKI gw. żyw. p. orlik (pospolity).

GADZI ZIELI, GADZI ZÔNDŁO gw. żyw. p. bodziszek (cuchnący).

GADZINIEC gw. żyw. p. bodziszek (cuchnący).

GADZINIEC gw. podh. p. rdest (wężownik).

GADZIÔ TRÔWA gw. żyw. p. bniec (czerwony).

GADZIOGŁÓWKA entom. <nazwa 2 gatunków ważek z rodziny gadziogłówkowatych Gomphidae>:
Δ Gadziogłówka pospolita Gomphus vulgatissimus (in. g. zwyczajna);
Δ Gadziogłówka żółtonoga G. flavipes.

GADZIORA lud. <grzyb niejadalny lub trujący>

GADZIÓ GŁÓWKA gw. ciesz. żyw <ważka>: Lotały gadzi główki. NOWAK J.K. Żywiec 78.

GAGACZ gw. ciesz. <szyja gęsi>

GAGODZY p. poziomka (pospolita).

GAJDZICA gw. ciesz. <trzon gęsiego pióra>

GAJNICZEK bot. GAJNICZEK KRÓTKODZIÓBKOWY <Loeskeobryum brevirostre, mech z rodziny gajnikowatych Hylocomiaceae>

GAJNIK
1a. bot. GAJNIK LŚNIĄCY <Hylocomium splendens, mech z rodziny gajnikowatych Hylocomiaceae>
1b. bot. daw. GAJNIK TRZYRZĘDOWY p. fałdownik (szeleszczący).

GAJOŚPIEW ornit. daw. <nazwa ptaków>:
Δ GAJOŚPIEW, G. SZCZEBIOTLIWY, G. ZÓŁTOPIERŚ daw. p. zaganiacz (zwyczajny).
Δ GAJOŚPIEW BŁOTNY p. łozówka.
Δ GAJOŚPIEW, G. FITIS, G. MAŁY, G. PIERWIOSNKA, G. RUDAWY, G. WÓJCIK p.
piecuszek w zn 1a.

GAJOŚPIEW LEŚNY daw. p. świstunka (leśna).

GAJOŚPIEW RUDAWY, G. WÓJCIK p. pierwiosnek (zwyczajny).

GAJOŚPIEW SZUWAROWY daw. p. rokitniczka w zn 1a.

GAJOŚPIEW ŚWISTUNKA daw. p. świstunka (leśna).

GAJOŚPIEW TRZCINNY daw. p. trzcinniczek (zwyczajny).

GAJOŚPIEW WIERZBOWY daw. p. wodniczka.

GAJOŚPIEW ZIELONY p. świstunka (leśna).

GAJOWA MIEDUNKA, G. MIODUNKA p. rdest (wężownik).

GAJOWIEC
1a. bot. GAJOWIEC ŻÓŁTY bot. <Galeobdolon luteum, rodzimy gatunek rośliny z rodziny wargowych Lamiaceae (in. gajowiec; daw./lud. badyl, bezząb, b. żółty, jasnota żółta, kocipysk, kozipysk, pokrzywa martwa żółta, ziejec)>
1b. bot. <nazwa innej rośliny>:
Δ GAJOWIEC ………

GAJÓWKA
1a. ornit. <Sylvia borin, ptak z rodziny pokrzewkowatych Sylviidae, w Polsce lęgowy, przelotny
(in. g. ogrodnica, g. ogrodowa, g. stalowa, pokrzewka figojadka, p. ogrodowa, p.
popielata, p. szara; daw./lud. figojadka, leśniczek, piegża ogrodowa, pliszka leśniczek,
pokrzywka, p. figojadka, p. ogrodowa, p. popielata, p. siwa ogrodowa, p. szara)>
1b. ornit. daw. <nazwa innych ptaków>:
Δ p. pokrzewka w zn 1a: Wesołę ptaszę, gajówka, tańczyła już po drzewach
swego skocznego oberka. DĄBR. M. Uśm. cyt. SD • Po słowikach opinią najlepszych
śpiewaków cieszą się u nas pokrzewki, zwane także gajówkami. DYAK. Las. 70.
Δ p. słowik w zn 1a: A gajówkę znacie? – zapytał mnie kiedyś gajowy. – Jaką
gajówkę? – zapytałem zdziwiony. – A no, takiego ptaszka szarego jak wróbel, co ślicznie
śpiewa i w dzień i w nocy. Domyśliłem się natychmiast, że chodzi mu o słowika, którego w
niektórych okolicach nazywają „gajówką”. PUCH. Bezkrwawe 82.
Δ GAJÓWKA, G. KOPCIUSZEK, G. KOPCIUSZKA p. kopciuszek (zwyczajny).
Δ GAJÓWKA BŁĘKITNOPIERŚ, G. MODRA p. podróżniczek w zn 1.
Δ GAJÓWKA BŁOTNA, G. ŁOZÓWKA p. łozówka.
Δ GAJÓWKA CIERNIÓWKA, G. POKRZEWKA CIERNIÓWKA, G. POPIELATA p.
cierniówka w zn. 1.
Δ GAJÓWKA CZARNOGŁOWA, G. CZARNOGŁÓWKA, G. CZARNOŁBISTA, G.
MNISZEK, G. POPEK p. kapturka: Tam siedzi na pięciu jajkach gajówka mniszek. Pan ma
kapturek czarny, pani rudy. RODZ. Lato 86.
Δ GAJÓWKA DROZDÓWKA, G. DROŹDZIK, G. TRZCINIAK p trzciniak (zwyczajny).
Δ GAJÓWKA FITIS, G. PIERWIOSNKA, G. RUDAWA p. piecuszek w zn 1a.
Δ GAJÓWKA JARZĘBATA, G. KROGULCOWATA, G. RYBIE OKO p. jarzębatka.
Δ GAJÓWKA LEŚNA, G. ŚWISTUNKA p. świstunka (leśna).
Δ GAJÓWKA ŁĄCZNA, G. WODNICZEK, G. WODNICZKA p. wodniczka.
Δ GAJÓWKA MAŁA, G. PIEZGA, G. PIEGŻA p. piegża (zwyczajna).
Δ GAJÓWKA OGRODOWA, G. PLESZKA, G. PTASZKA, G. RUDOGON
OGRODOWY p. pleszka (zwyczajna).
Δ GAJÓWKA RUDAWA, G. RUDAWKA, G. WÓJCIK p. pierwiosnek (zwyczajny).
Δ GAJÓWKA ROKITNICZKA p. rokitniczka w zn 1a.
Δ GAJÓWKA RUDOPIERŚ, G. RUDZIK p. rudzik (zwyczajny).
Δ GAJÓWKA SŁOWIK LEŚNY, G. SŁOWIK RDZAWY p. słowik (rdzawy).
Δ GAJÓWKA SŁOWIK OGRODOWY, G. SŁOWIK SZARY p. słowik (szary).
Δ GAJÓWKA STRUMIENIOWA, G. STRUMIENIÓWKA p. strumieniówka w zn 1a.
Δ GAJÓWKA SZCZEBIOTKA, G. SZCZEBIOTLIWA, G. ŻÓŁTACZKA, G.
ŻÓŁTOPIERŚ p. zaganiacz (zwyczajny).
Δ GAJÓWKA ŚWIERSZCZAK p. świerszczak (zwyczajny).
Δ GAJÓWKA TRZCINIÓWKA, G. TRZCINNA, G. TRZCIONKA p. trzcinniczek
(zwyczajny).
Δ GAJÓWKA WIERZBÓWKA p. brzęczka w zn 1.

GALAK lud. mazow. p. sosna (zwyczajna).

GALANDER daw. p. kalandra (szara).

GALARETEK mikol. GALARETEK KOLCZASTY <Pseudohydnum gelatinosum, grzyb z rodziny kisielnicowatych Exidiaceae (daw. galaretówka kolczasta, kolczak galaretowaty, szczękacz galaretowaty)>

GALARETNICA
1. bot. <nazwa porostów z rodziny Collemataceae>:
Δ GALARETNICA BACHMANA Collema bachmanianum,
Δ GALARETNICA BOGATA C. multipartium,
Δ GALARETNICA CZARNA C. fuscovirens,
Δ GALARETNICA CZARNIAWA C. nigrescens,
Δ GALARETNICA DROBNA C. parvum,
Δ GALARETNICA DROBNOZIARNISTA C. glebulentum,
Δ GALARETNICA GLINIASTA C. tenax,
Δ GALARETNICA GRZBIENIASTA C. cristatum,
Δ GALARETNICA KĘDZIERZAWA C. undulatum,
Δ GALARETNICA KWADRATOWA C. occultatum,
Δ GALARETNICA MUŁOWA C. limosum,
Δ GALARETNICA NASTROSZONA C. crispum,
Δ GALARETNICA NIEPOZORNA C. callopismum,
Δ GALARETNICA PŁODNA C. polycarpon,
Δ GALARETNICA RZECZNA C. dichotomum,
Δ GALARETNICA SKUPIONA C. conglomeratum,
Δ GALARETNICA SZTYWNA C. flaccidum,
Δ GALARETNICA USZATA C. auriforme,
Δ GALARETNICA WĄTŁA C. coccophorum,
Δ GALARETNICA WONNA C. fragrans.
2. mikol. <nazwa grzybów workowych z rodziny tocznikowatych Helotiaceae>:
Δ GALARETNICA MIĘSISTA Ascocoryne sarcoides,
Δ GALARETNICA PUCHARKOWATA A. cylichnium,
Δ GALARETNICA SAMOTNA A. solitaria.

GALARETOWIEC KRUSZKOWY, G. POSPOLITY p. trzęsak (pomarańczowożółty).

GALARETÓWKA
1a. mikol. GALARETÓWKA PRZEJRZYSTA <Neobulgaria pura, grzyb workowy z rodziny
Helotiaeae>
1b. mikol. p. galaretek kolczasty.

GALAS
1a. bot. zwykle w lm galasy <narośla na roślinach wywołane najczęściej nakłuciem ich i
złożeniem jajeczek przez galasówki – owady z rzędu błonkówek (in. galasówka); por.
wyrośle>
1b. bot. <narośle na liściu dębu wywołane przez błonkówkę galasówkę dębiankę (daw./lud.
dębianka, dębionka, dębowe jabłko, d. kulki, d. orzechy, d. wyrostki)>

GALASOWNIK p. galasówka w zn. 2: Galasownik (…)owad bardzo mały, podobny do osy; kolący korę, liście, szypułki lub kwiaty drzew niektórych, składa w tych zakłóciach jaja swoje. ZOOL. Nar. cyt. SL

GALASÓWKA
1. bot. p. galas.
2. entom. <nazwa błonkówek z rodziny galasówkowatych Cynipidae (daw./lud. galasownik)>:
Δ GALASÓWKA DĘBIANKA Cynips quercusfolii (in. galasówka): Największe i najokazalsze są
narośla na liściach dębu, zwane pod nazwą galasówek. Mają one wielkość sporego orzeszka i są
najpierw zielone, następnie rumienią się pięknie, jak jabłuszka, a ostatecznie twardnieją,
brunatnieją i usychają, gdy po odbyciu wszystkich przemian wydobędzie się z nich i odlecia
mały, skrzydlaty owad, zwany galasówką dębianką, a należący do działu błonkówek. DYAK.
Las 110.
Δ GALASÓWKA ŻOŁĘDZIANKA Andricus quercus-calicis.

GALUSIE p. pieprznik (jadalny).

GAŁĄZKOWIEC bot. GAŁĄZKOWIEC RÓŻNOLISTNY <Callicladium haldanianum, mech z rodziny rokietowatych Hypnaceae>

GAŁĄŹ
1. bot. <fragment pędu stanowiący boczne odgałęzienie pnia roślin drzewiastych>

GAŁECZKA zool. <nazwa małży z rodziny kulkówkowatych (gruszkówkowatych) Sphaeriidae>:
Δ GAŁECZKA ROGOWA p. kulkówka (rogowa).
Δ GAŁECZKA RZECZNA p. kulkówka (rzeczna).
Δ GAŁECZKA ŻEBERKOWANA Sphaerium solidum.

GAŁECZNIK entom. <nazwa chrząszczy z rodziny biedronkowatych Coccinellidae (daw. dukwiat)>:
Δ GAŁECZNIK CZTEROPLAMEK Exochomus quadripustulatus.

GAŁĘZATKA bot. <Cladophora rupestris, glon z grupy zielenic>

GAŁĘZIAK
1a. bot. GAŁĘZIAK PRZĄŚLIK <Eucladium verticillatum, mech z rodziny płoniwowatych
Pottiaceae>
1b. bot. zwykle w lm gałęziaki <spłaszczone, zielone łodygi, upodobnione do liści i przejmujące
jego funkcje (in. fyllokladia, kladodia, platykladia)>: Kłącze paprotnika jest czarnobrunatne,
okryte licznymi nasadami gałęziaków, łukowato zgiętymi ku wierzchołkowi kłącza. ŚWIEJK.
Zielar. cyt. SD
2. mikol. <nazwa grzybów>:
Δ GAŁĘZIAK BLAD(AW)Y p. koralówka (blada).
Δ GAŁĘZIAK GRONIASTY p. koralówka (czerwonowierzchołkowa).
Δ GAŁĘZIAK LILIOWATY p. goździeńczyk (ametystowy).
Δ GAŁĘZIAK SOSNOWY p. koralówka (sosnowa).
Δ GAŁĘZIAK STROJNY p. koralówka (strojna).
Δ GAŁĘZIAK WYSMUKŁY p. koralówka (zwiędła).
Δ GAŁĘZIAK ZBITY p. koralówka (sztywna).
Δ GAŁĘZIAK ZŁOCISTY p. koralówka (złocista).
Δ GAŁĘZIAK ZŁOTAWY p. koralówka (złocista).
Δ GAŁĘZIAK ŻÓŁTY p. koralówka (żółta).
3. ornit. <młody ptak, przebywający w pobliżu gniazda na gałęziach, niedolny jeszcze do
dłuższego lotu; p. gałęźnik>

GAŁĘŹNIK łow. <młody ptak szponiasty wychodzący już z gniazda i przebywający na sąsiednich gałęziach, ale niezdolny jeszcze do swobodnego, dłuższego lotu; daw. podgniazdownik, podgniezdnik, podgnieźnik>: Gałęźnik – ptak drapieżny, który zwiódłszy się z gniazda, od gałęzi do gałęzi za matką przelatuje; tego zowią gałęźnikiem dla różnicy od gniazdowca. KOZŁ. Term 25.

GAŁGA, GAŁGAN p. tatarak zwyczajny.

GAŁKA lud. p. kawka.

GAŁUCHA p. groszek (bulwiasty).

GAŁUCHA, G. KOŃSKI KOPER, G. WODNA lud. p. kropidło (wodne).

GAŁUSZKA
1. bot. GAŁUSZKA KULECZNICA <Pilularia globulifera, rodzimy gatunek paproci z rodziny
marsyliowatych Marsileaceae>
2. mikol. <nazwa grzyba>:
Δ GAŁUSZKA p. gołąbek (cukrówka).
3. <>

GAMETOFIT bot. <pokolenie płciowe roślin, organizm haploidalny (zawierający pojedynczą liczbę chromosomów): przedrośle – u paproci, skrzypów i widłaków; u mszaków – łodyżka z narządami rozrodczymi na szczycie>

GANSIE PIWKO p. konwalijka (dwulistna).

GAPA
1. ornit. <nazwa ptaków krukowatych>:
Δ lud. p. gawron.
Δ lud. p. wrona (siwa).
2. mikol. <nazwa grzybów>:
Δ p. czubajka (kania).
Δ p. lejkowiec (dęty).

GAPIE NOGI p. czubajka (kania).

© Copyright 1990-2024 Grzegorz Bobrowicz. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie zdjęć i treści wymaga pisemnej zgody autora.

Powrót do góry