To Top

„Słownik polskiego języka przyrodniczego” jest autorskim projektem Grzegorza Bobrowicza. Prace nad słownikiem zostały zapoczątkowane w roku 1990, a od roku 2010 prowadzone są intensywnie. Słownik jest zbiorem wyrazów opisujących dziką przyrodę Polski; głównie w skali makroskopowej (pominięto skalę mikro, budowę wewnętrzną organizmów, procesy fizjologiczne). Obejmuje on nazwy używane obecnie i dawniej, w tym gwarowe i ludowe. Słownik adresowany jest do wszystkich którym bliska jest dzika przyroda Polski. Więcej

Zakres tematyczny Słownika:

  • nazwy gatunków roślin Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. grzybów, porostów, mszaków, paprotników, roślin nasiennych;
  • nazwy gatunków zwierząt Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. mięczaków, stawonogów, kręgowców;
  • nazwy części roślin i zwierząt;
  • głosy zwierząt;
  • nazwy środowisk przyrodniczych, zbiorowisk roślinnych;
  • nazwy rzeźby terenu, wód, gleb; określenia miejsc w terenie itp.;
  • nazwy używane w leśnictwie dotyczące lasów, ich części itp.;
  • nazwy łowieckie dotyczące zwierząt, sposobów ich wabienia i in.;
  • nazwy używane w wędkarstwie dotyczące wód, ich fragmentów i in.;
  • nazwy używane w rolnictwie dotyczące obszarów rolnych, ich fragmentów i in.;
  • nazwy meteorologiczne, m.in. stany pogody, zjawiska na niebie itp.;
  • nazwy pór roku, miesięcy, pór dnia.

Obecnie w Słowniku znalazły się między innymi w dużej części kompletne nazwy gatunków takich grup systematycznych, jak: grzyby, porosty, paprotniki, rośliny nasienne; chrząszcze (część), motyle (część), prostoskrzydłe, ważki, mięczaki, minogi, ryby, ptaki. W przygotowaniu mszaki; pajęczaki, owady (pozostałe grupy), wije, skorupiaki, płazy, gady, ssaki.

Prezentowana część Słownika liczy około 15 tysięcy haseł. Docelowo szacuję, że objętość Słownika sięgnie około 50 tysięcy haseł. Na razie pozostawiam otwartą kwestię cytatów do poszczególnych haseł. Do niektórych haseł je zamieszczam; zwłaszcza cytaty nawiązujące do pochodzenia nazwy. Wykaz źródeł

Zapraszam wszystkich miłośników polskiego języka przyrodniczego do dzielenia się swoimi uwagami na temat Słownika lub poszczególnych jego haseł. Mniej

GĘSI PĘPEK p. purchawka (chropowata).

GĘSI PĘPEK gw. p. stokrotka (pospoolita).

GĘSI PĘPEK p. gąska (zielonka).

GĘSI PĘPEK p. kolczak (obłączasty).

GĘSI PĘPEK p. maślak (sitarz).

GĘSI PĘPEK p. maślak (ziarnisty).

GĘSI POLEJ daw. p. tojeść (rozesłana).

GĘSIA NOGA p. gąska (zielonka).

GĘSIA NOGA p. maślak (sitarz).

GĘSIA NOGA p. komosa (czerwonawa).

GĘSIA SKÓRKA p. piloerekcja.

GĘSIA STOPA lud. p. komosa (strzałkowata).

GĘSIA STOPA p. serdecznik (pospolity).

GĘSIA STOPKA gw. podh. p. przywrotnik.

GĘSIA STOPKA p. przywrotnik (pasterski).

GĘSIA TRAWA p. pięciornik (gęsi).

GĘSIA TRAWKA p. wiechlina (łąkowa).

GĘSIANKA mikol. <nazwa grzybów z rodziny gąskowatych Tricholomataceae>:
Δ GĘSIANKA RÓŻOWOBRĄZOWA Dermoloma cuneifolium (daw. bedłka klinowata),
Δ GĘSIANKA SZARA D. atrocinereum.

GĘSIARKA p. pieprznik (jadalny).

GĘSIARKA gw. podh. p. przywrotnik.

GĘSICA PŁASKONOS daw. p. warzęcha.

GĘSIE JAJKO p. czasznica (oczkowata).

GĘSIE JAJKO p. purchawka (chropowata).

GĘSIE ŁAPKI p. przywrotnik (połyskujący).

GĘSIE ŁAPKI gw. podh. p. przywrotnik.

GĘSIE ŁAPKI p. przywrotnik (pasterski).

GĘSIE PĘPKI gw. p. stokrotka (pospolita).

GĘSIE ZIELE lud. p. pięciornik (gęsi).

GĘSINIEC gw. żyw. p. przywrotnik.

GĘSINIEC p. przywrotnik (połyskujący).

GĘSIORKA gw. podh. p. przywrotnik.

GĘSIORKA p. pięciornik (gęsi).

GĘSIÓWKA
1a. bot. <nazwa rodzimych gatunków roślin z rodziny krzyżowych Brassicaceae>:
Δ GĘSIÓWKA ALPEJSKA Arabis alpina,
Δ GĘSIOWKA GERARDA A. planisiliqua (in. g. Żerarda),
Δ GĘSIOWKA GŁADKA A. glabra (in. g. wieżyczkowata, wieżyczka gładka, wieżycznik
gładki; daw./lud. wieżyczki, wieżycznik),
Δ GĘSIOWKA STOKROTKOLISTNA A. soyeri,
Δ GĘSIOWKA SZORSTKOWŁOSISTA A. hirsuta (in. g. szosrtkowłosa),
Δ GĘSIOWKA USZKOWATA A. recta (in. g. przerosła).
1b. bot. <nazwa innej rośliny>:
Δ GĘSIÓWKA p. pięciornik (gęsi).
Δ GĘSIÓWKA HALLERA p. rzeżusznik (Hallera).
Δ GĘSIÓWKA PIASKOWA p. rzeżusznik (piaskowy).
Δ GĘSIÓWKA SKALNA p. rzeżusznik (skalny).
Δ GĘSIÓWKA TATRZAŃSKA p. rzeżusznik (tatrzański).
2. ornit. GĘSIÓWKA EGIPSKA <Alopochen aegyptiaca, ptak z rodziny kaczkowatych Anatidae, do Polski zalatująca, wyjątkowo lęgowa (in. gęś egipska, kazarka egipska)>

GĘSIWODA daw.(stpl.) <gąsior przewodnik>

GĘSTOPOREK mikol. GĘSTOPOREK CYNOBROWY <Pycnoporus cinnabarinus, grzyb z rodziny żagwiowatych Polyporaceae (daw. grzyb czerwony, huba cynobrowa, wrośniak cynobrowy, żagiew cynobrowa)>

GĘŚ
1a. ornit. <nazwa ptaków z rodziny kaczkowatych Anatidae>: Chociaż na tchawicy nie ma
specjalnych przystosowań wzmacniających głos, gęsi odzywają się często i krzyczą donośnie.
Głosy ich nazwano gęganiem i stąd pochodzi ich nazwa – gęś. SOKOŁ. Ptaki II, 412.
Δ GĘŚ BIAŁOCZELNA Anser albifrons, w Polsce przelotna i zimująca (in. białoczółka, b.
większa, gęś białoczoła, g. białoczółka): Gęś białoczelna odzywa się częściej niż inne
gatunki, wobec czego już z daleka nie trudno ją poznać. SOKOŁ. Ptaki II, 421. Wśród
wędrujących nad Biebrzą gęsi zdecydowanie dominuje gęś białoczelna. KŁOS G.S.T. Biebrza
32.
Δ GĘŚ GĘGAWA A. anser, w Polsce lęgowa, przelotna i zimująca (in. gęgawa, gęś dzika,
g. popielata, g. pospolita, g. siwa, g. szara): W Polsce gęś gęgawa jest jedynym gatunkiem
dzikiej gęsi, który się gnieździ, gdyż wszystkie inne zamieszkują północ i pojawiają się na
naszych terenach jedynie na przelotach SOKOŁ. Ptaki II, 413.
Δ GĘŚ GRENLANDZKA Anser albifrons flavirostris, podgatunek do Polski zalatujący;
Δ GĘŚ KRÓTKODZIOBA A. brachyrhynchus, do Polski zalatująca (daw. posiewnica
krótkodzioba);
Δ GĘŚ MAŁA A. erythropus, do Polski zalatująca (in. g. czerwononoga, g. Hechela, g.
malutka; daw. białoczółka mniejsza): Gęś mała jest jak gdyby mniejszym wydaniem gęsi
białoczelnej, a bardzo nieznaczna różnica w ubarwieniu obydwu gatunków polega jedynie
na tym, że ma ona stosunkowo większą białą plamę na czole i żółte obwódki dokoła oczu.
SOKOŁ. Ptaki II, 421.
Δ GĘŚ ZBOŻOWA Anser fabalis, w Polsce przelotna i zimująca (in. g. dzika, g. litewska, g.
polna, g. posiewnica, g. rolna, posiewnica, zbożówka): Gęś zbożowa przypomina
zachowaniem gęś gęgawę i większość ludzi tych dwóch gatunków w ogóle nie odróżnia,
chociaż po ubarwieniu można rozpoznać je dość łatwo nawet z większej odległości. Ogólne
ubarwienie gęsi zbożowej jest szarobrązowe, zwłaszcza na skrzydłach znacznie ciemniejsze, a
nie popielatoszare jak u gęsi gęgawy. SOKOŁ. Ptaki II, 420. • I tak osobniki z niewielkim
pomarańczowożółtym pierścieniem na czarnym dziobie nazywano gęsia zbożową (Anser fabalis)
lub posiewnicą mniejszą (Anser segetum), zaś osobniki o dużej pomarańczowej powierzchni –
posiewnicą większą lub gęsią polną (Anser arvensis). SOKOŁ. Ptaki II, 419.
1b. ornit. <nazwa innych ptaków>:
Δ GĘŚ BERNIKLA daw. p. bernikla (obrożna): Gęś bernikla należy do najbardziej
północnych ptaków i gnieździ się na wybrzeżach i wyspach w obrębie koła polarnego. (…) Gęś
bernikla żywi się prawie wyłącznie roślinami, które wyławia z morza; trzyma się zatem
najchętniej płytkich zatok. Szczególnie lubi trawę morską (Zostera marina). SOKOŁ. Ptaki II,
422.
Δ GĘŚ BIAŁOLICA daw. p. bernikla (białolica): Gęś białolica jest ptakiem wybitnie
nadmorskim. Żywi się świeżymi pędami trawy rosnącej na wybrzeżu, a z wody wyławia trawę
morską. SOKOŁ. Ptaki II, 425.
Δ GĘŚ BIAŁOOKA p. uhla (zwyczajna).
Δ GĘŚ BRUDNA daw. p. ohar.
Δ GĘŚ CZARNOOKA daw. p. bernikla (białolica).
Δ GĘŚ CZERWONOSZYJA daw. p. bernikla (rdzawoszyja).
Δ GĘŚ EDREDONOWA daw. p. edredon.
Δ GĘŚ EGIPSKA p. gęsiówka egipska.
Δ GĘŚ ŁABĘDŹ daw. p. łabędź (krzykliwy).
Δ GĘŚ ŁABĘDŹ DZIKI daw. p. łabędź (krzykliwy).
Δ GĘŚ ŁABĘDŹ SWOJSKI daw. p. łabędź (niemy).
Δ GĘŚ ŁYSA daw. p. bernikla (białolica).
Δ GĘŚ MIĘKKOPIÓR daw. p. edredon.
Δ GĘŚ NOROWA daw. p. ohar.
Δ GĘŚ OWRÓZKA daw. p. bernikla (obrożna).
Δ GĘŚ OWRÓŻKA daw. p. bernikla (obrożna).
Δ GĘŚ PÓŁNOCNA daw. p. bernikla (obrożna).
Δ GĘŚ RDZAWOSZYJA daw. p. bernikla (rdzawoszyja): Gęś rdzawoszyja jest ptakiem bardzo
barwnym. SOKOŁ. Ptaki II, 425.
Δ GĘŚ SZKOCKA daw. p. bernikla (obrożna).
1c. ornit. GĘSI MORSKIE p. bernikla.
2. mikol. <nazwa grzybów>:
Δ GĘŚ, G. CZARNA, G. SIWA p. gąska (niekształtna)
Δ GĘŚ, G. PIASZCZYSTA, G. ZIELONA p. gąska (zielonka).

GĘŚNICA mikol. <nazwa grzybów z rodziny gąskowatych Tricholomataceae>:
Δ GĘŚNICA ALPEJSKA Calocybe alpestris,
Δ GĘŚNICA BIAŁAWA C. constricta,
Δ GĘŚNICA BRZOSKWINIOWA C. persicolor,
Δ GĘŚNICA CZERWONAWA C. carnea,
Δ GĘŚNICA FIOŁKOWA C. ionides (daw. bedłka fiołkowa, modrzaczek, siwka, tłustoch),
Δ GĘŚNICA SZAROBEŻOWA C. graveolens,
Δ GĘŚNICA WIOSENNA C. gambosa (in. majówka wiosenna; daw. bedłka biaława, b.
podkowiasta, b. syrojeszka żółta, gąska majowa, g. wiosenna),
Δ GĘŚNICA WOSKOWATA C. cerina,
Δ GĘŚNICA ZIARNISTA C. fallax,
Δ GĘŚNICA ZŁOTOŻÓŁTA C. onychina.

GICHNÓĆ gw. ciesz. <o deszczu: lunąć>

GIEC gw. mazow. p. derkacz.

GIECAK gw. p. derkacz.

GIEL daw. p. gil (zwyczajny).

GIELAS entom. <nazwa chrząszczy z rodziny biedronkowatych Coccinellidae>:
Δ GIELAS CZTERNASTOPLAMEK Calvia quatuordecimguttata (in. b. czternastokropka),
Δ GIELAS DZIESIĘCIOPLAMEK C. decemguttata.

GIER p. krzyżodziób.

GIER daw. p. podagrycznik pospolity.

GIERS p. kropidło (wodne).

GIERSZ p. kropidło (wodne).

GIERSZ lud. p. podagrycznik pospolity.

GIERSZ WODNY p. kropidło (wodne).

GIERZ p. krzyżodziób.

GIERZ daw. p. podagrycznik pospolity.

GIEZ
1a. entom. <nazwa muchówek z rodziny gzowatych Oestridae (daw./lud. gzik, ślepeć, ślipeć,
ślepok, ślepoń)>:
Δ GIEZ BYDLĘCY, G. B. DUŻY Hypoderma bovis (in. bydleń; daw./lud. bąk),
Δ GIEZ DWUNASTNICY Gasterphilus nasalis,
Δ GIEZ ODBYTNICY G. haemorrhoidalis,
Δ GIEZ KOLCOGŁOWY G. pecorum,
Δ GIEZ KOŃSKI G. intestinalis (in. g. jelitowy, g. żołądkowy; daw./lud. bąk koński, końska
mucha),
Δ GIEZ OWCZY Oestrus ovis (in. g. nosowy).
1b. popul. <także nazwa obujmująca muchówki z rodziny bąkowatych, np. bąki, ślepaki>

GIFTOWY p. czubajka (kania).

GIFTOWY lud. <grzyb niejadalny>

GIGLIJA lud. p. świerk (pospolity).

GIL
1a. ornit. GIL ZWYCZAJNY <Pyrrhula pyrrhula, ptak z rodziny łuszczaków Fringillidae,
w Polsce lęgowy, przelotny i zimujący (in. gil, g. cerwony, g.-czerwonobrzuszek, g. górski,
g. pospolity, g. północny, g. właściwy, g.zwyczajny; daw./lud. czyrwonobrzuszek, giel,
grubodziób gil, ludarka, łuszczak gil, popek, śmnieciuch, ziarnojad gil, z. g.
właściwy)>: Stamtąd to przecież zaśpiewał mu gil-czerwonobrzuszek. VINC. Zwada 106. • Gil
na tle śnieżnobiałym boru wygląda jak skrawek nieba zaognionego. Napuszony, w kłobuczku z
aksamitu czarnego siedzi na sęczku i pogwiduje tęskno, płaczliwie – uczuciowo. DYGAS. Gody.
cyt SD.
1a. ornit. daw. <nazwa innych ptaków>:
Δ GIL p. rudzik (zwyczajny).
Δ GIL DZIWONI, G. KARMAZYNOWY p. dziwonia.
Δ GIL DZWONIEC p. dzwoniec (zwyczajny).
Δ GIL GRUBODZIÓB, G. KLĘSK p. łuskowiec (zwyczajny).

GILIM p. wiąz (szypułkowy).

GIPSOWIEC p. łyszczec (baldachogronowy).

GIPSÓWKA BALDACHOGRONOWA p. łyszczec (baldachogronowy).

GIPSÓWKA OGRODOWA p. łyszczec (wiechowaty).

GIPSÓWKA POLNA p. łyszczec (polny).

© Copyright 1990-2024 Grzegorz Bobrowicz. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie zdjęć i treści wymaga pisemnej zgody autora.

Powrót do góry