To Top

„Słownik polskiego języka przyrodniczego” jest autorskim projektem Grzegorza Bobrowicza. Prace nad słownikiem zostały zapoczątkowane w roku 1990, a od roku 2010 prowadzone są intensywnie. Słownik jest zbiorem wyrazów opisujących dziką przyrodę Polski; głównie w skali makroskopowej (pominięto skalę mikro, budowę wewnętrzną organizmów, procesy fizjologiczne). Obejmuje on nazwy używane obecnie i dawniej, w tym gwarowe i ludowe. Słownik adresowany jest do wszystkich którym bliska jest dzika przyroda Polski. Więcej

Zakres tematyczny Słownika:

  • nazwy gatunków roślin Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. grzybów, porostów, mszaków, paprotników, roślin nasiennych;
  • nazwy gatunków zwierząt Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. mięczaków, stawonogów, kręgowców;
  • nazwy części roślin i zwierząt;
  • głosy zwierząt;
  • nazwy środowisk przyrodniczych, zbiorowisk roślinnych;
  • nazwy rzeźby terenu, wód, gleb; określenia miejsc w terenie itp.;
  • nazwy używane w leśnictwie dotyczące lasów, ich części itp.;
  • nazwy łowieckie dotyczące zwierząt, sposobów ich wabienia i in.;
  • nazwy używane w wędkarstwie dotyczące wód, ich fragmentów i in.;
  • nazwy używane w rolnictwie dotyczące obszarów rolnych, ich fragmentów i in.;
  • nazwy meteorologiczne, m.in. stany pogody, zjawiska na niebie itp.;
  • nazwy pór roku, miesięcy, pór dnia.

Obecnie w Słowniku znalazły się między innymi w dużej części kompletne nazwy gatunków takich grup systematycznych, jak: grzyby, porosty, paprotniki, rośliny nasienne; chrząszcze (część), motyle (część), prostoskrzydłe, ważki, mięczaki, minogi, ryby, ptaki. W przygotowaniu mszaki; pajęczaki, owady (pozostałe grupy), wije, skorupiaki, płazy, gady, ssaki.

Prezentowana część Słownika liczy około 15 tysięcy haseł. Docelowo szacuję, że objętość Słownika sięgnie około 50 tysięcy haseł. Na razie pozostawiam otwartą kwestię cytatów do poszczególnych haseł. Do niektórych haseł je zamieszczam; zwłaszcza cytaty nawiązujące do pochodzenia nazwy. Wykaz źródeł

Zapraszam wszystkich miłośników polskiego języka przyrodniczego do dzielenia się swoimi uwagami na temat Słownika lub poszczególnych jego haseł. Mniej

ZAB PSI p. perz (właściwy).

ZABIA MIĘTKIEW p. mięta (nadwodna).

ZABOŁOTUCHA p. płachetka zwyczajna.

ZACHMULÓNY gw. ciesz. <zachmurzony>

ZACHMURZE daw.(stpl.) <miejsce za chmurą>: Słońce wyszło z zachmurza. SA 852.

ZACHODNIK daw.(stpl.) <wiatr zachodni>

ZACHYLNIK bot. ZACHYLNIK BŁOTNY <Thelypteris palustris, rodzimy gatunek paproci z rodziny zachylnikowatych Thelypteridaceae (in. narecznica błotna, nerecznica błotna; daw./lud. paproć błotna, telipterys błotny)>

ZACHYŁKA
1a. bot. ZACHYŁKA OSZCZEPOWATA <Phegopteris connectilis, rodzimy gatunek paproci z
rodziny zachylnikowatych Thelypteridaceae (daw./lud. paproć leśna, paprotka oszczepowata>
1b. bot. <nazwa innych paproci>:
Δ ZACHYŁKA ROBERTA p. cienistka (Roberta).
Δ ZACHYŁKA TRÓJKĄTNA p. cienistka (trójkątna).

ZACIOS daw. p. zaciosek.

ZACIOSEK entom. <nazwa chrzaszczy z rodziny sprężykowatych Elateridae>:
­Δ ZACIOSEK Anostirus castaneus (daw. zacios), 
­Δ ZACIOSEK GRZEBYKOCZUŁKI Ctenicera pectinicornis, 
­­Δ ZACIOSEK HEYERA C. heyeri, 
Δ ZACIOSEK ZIELONKAWY C. virens. 

ZACIÓNGAĆ SIE gw. ciesz. <chmurzyć się>

ZACNIK entom. <nazwa chrząszczy z rodziny żukowatych Scarabaeidae>:
Δ ZACNIK KROPKOWANY Gnorimus variabilis,
Δ ZACNIK ZIELONY G. nobilis.

ZACÓŁ lud. byt. p. dzięcioł w zn. 1a.

ZACZUBEK daw. p. wąsateczka.

ZADARLICA entom. <nazwa motyli z rodziny omacnicowatych Pyralidae>:
Δ ZADARLICA SPIŻARNIANA Pyralis farinalis (in. z. śpiżarnianka; daw. pielgrzymka
śpiżarnianka),
Δ ZADARLICA TŁUSZCZÓWKA Aglossa pinguinalis (daw. ćma tłuszczanka, omacnica, o.
tłuszczanka, pasigęba tłuszczanka, tłustek, tłuszczanka, t’ma). 

ZADARLIK entom. <nazwa motyli z rodziny omacnicowatych Pyralidae>:
Δ ZADARLIK MIODACZEK p. barciak (większy),
Δ ZADARLIK TRZMIELACZEK Aphomia sociella (daw. bartnik),
Δ ZADARLIK WOSZCZYNIACZEK p. barciak (mniejszy).

ZADOKOZ daw. p. kusokrywka.

ZADOMKA entom. <nazwa owadów z rzędu karaczanów, z rodziny zadomkowatych Ectobiidae>:
Δ ZADOMKA LEŚNA Ectobius sylvestris,
Δ ZADOMKA POLNA E. lapponicus (in. z. lapońska).

ZADRZAK OKRĄGŁY p. powłoczniczek gładki.

ZADZIÓRKA p. koza pospolita.

ZAFUJAĆ gw. ciesz. podh. <zasypać śniegiem, zadąć>

ZAGANIACZ ornit. <nazwa ptaków z rodziny trzciniaków Acrocephalidae>:
Δ ZAGANIACZ SZCZEBIOTLIWY Hippolais polyglotta, do Polski zalatuje wyjątkowo,
Δ ZAGANIACZ ZWYCZAJNY H. icterina, w Polsce lęgowy, przelotny (in. zaganiacz; daw./lud.
gajośpiew, g. szczebiotliwy, g. żółtopierś, gajówka szczebiotka, g. szczebiotliwa, g.
żółtaczka, g. żółtopierś, piegża szczebiotliwa, pliska zielonego pióra, pliszka
żółtopierś, podrzeźniacz, pokrzywka podżółkła, p. żółta, słowik zaganiacz, swiegotka,
szczebiotka, sz. żółtobrzucha, trel, trela, trelik, tryk, żółta pokrzywka, żółtopierś):
Samego ptaka jdnak jest dość trudno zobaczyć, ponieważ jest w wiecznym ruchu, stale
przeskakuje z gałęzi na gałąź i ani na chwilę nie przerywa pogoni za owadami. (…) To ciągłe
gnanie przed siebie przyczyniło się do oryginalnej nazwy „zaganiacz”. SOKOŁ. Ptaki I, 196.
W pierwszych dniach maja rozśpiewał się na całe gardło zaganiacz. PUCH. Wyspa 123.

ZAGASIEWKA p. cienistka (trójkątna).

ZAGASIEWKA p. orlica pospolita.

ZAGASZEWKA p. cienistka (trójkątna).

ZAGASZEWKA p. nerecznica (samcza).

ZAGAWICA gw. podh. p. pokrzywa (żegawka).

ZAGAWKA p. pokrzywa (zwyczajna).

ZAGAWKA gw. małopol, olkus, pilic, sandom. p. pokrzywa (żegawka).

ZAGAWYCZKA p. pokrzywa (zwyczajna).

ZAGIEW gw. p. pokrzywa (żegawka).

ZAGŁAZEK entom. <Dolichus halensis, chrząszcz z rodziny biegaczowatych Carabidae (daw. zagłazuch)>

ZAGŁAZUCH daw. p. zagłazek.

ZAGŁUSZYCA p. perz (właściwy).

ZAGNICA daw. p. żagnica w zn. 1a.

ZAGNIETEK daw. p. worczak (zagnietek).

ZAGORZAŁEK
1a. bot. <nazwa rodzimych gatunków roślin z rodziny trędownikowatych Scrophulariaceae>:
Δ ZAGORZAŁEK NADBRZEŻNY Odonites litoralis,
Δ ZAGORZAŁEK PÓŹNY O. serotina (in. z. polny, z. pospolity; daw./lud. oczanka,
swietlik, świeczki, świetlik, świetnik),
1b. bot. <nazwa zadomowionego u nas gatunku rośliny z rodziny trędownikowatych>:
Δ ZAGORZAŁEK WIOSENNY O. verna.
1c. bot. <nazwa innej rośliny>:
Δ ZAGORZAŁEK ŻÓŁTY p. ortanta żółta.

ZAGRZEBKA
1. zool. <nazwa ślimaków z rodziny zagrzebkowatych Bithyniidae>:
Δ ZAGRZEBKA POSPOLITA Bithynia tentaculata,
Δ ZAGRZEBKA SKLEPIONA B. leachi.
2. mikol. <nazwa grzybów workowych z rodziny Pyronemataceae>:
Δ ZAGRZEBKA PIASKOWA Geopora arenosa,
Δ ZAGRZEBKA POGRĄŻONA G. sepulta.

ZAGWOZDNIK entom. <Colydium sp., rodzaj chrząszczy z rodziny gwozdnikowatych Colydiidae>

ZAGWOŹDZIK entom. <nazwa chrząszczy z rodziny kózkowatych Cermabycidae>:
Δ ZAGWOŹDZIK BRUNATNY Callidum coriaceum (in. ściga skórzasta),
Δ ZAGWOŹDZIK FIOŁKOWY C. violaceum (in. ściga fioletowa),
Δ ZAGWOŹDZIK ZŁOCISTOZIELONY C. aeneum (in. ściga liliowa).

ZAHARDUSZKA p. kukułka (szerokolistna).

ZAHARTUSZKA p. kukułka (szerokolistna).

ZAHARTUSZKA gw. grodz. p. rosiczka (okrągłolistna).

ZAHÓCZEĆ gw. ciesz. <zagrzmieć>: Nad gorami zahuczało, ale błyskanio nie było widać. K.-T.-P.-W. Cieszyn 336.

ZAJACI MAK p. szczawik (zajęczy).

ZAJACZA CYBULA daw. grodz. p. czosnek (wężowy).

ZAJACZA MIATA gw. grodz. p. mięta (polna).

ZAJACZE HRUSZKY lud. podkarp. p. głóg w zn. 1a.

ZAJACZE USZKO gw. grodz. p. kokoryczka (wonna).

ZAJACZY MAK CZERWONY p. mak (piaskowy).

ZAJACZY SON p. sasanka (łąkowa).

ZAJACZY SZCZAWIK p. szczawik (zajęczy).

ZAJACZYJ AJER gw. grodz. p kosaciec (syberyjski).

ZAJACZYJ LON gw. grodz. p dymnica (pospolita).

ZAJACZYJ LON gw. grodz. p. lnica (pospolita).

ZAJACZYJ MAK BIEŁYJ daw. grodz. p. zawilec (wielkokwiatowy).

ZAJACZYJ MAK BIEŁYJ SZPION daw. grodz. p. zawilec (wielkokwiatowy).

ZAJACZYJ MAK CZERWONYJ gw. godz. p. mak (piaskowy).

ZAJACZYJ SZCZAW gw. grodz. p. szczawik (zajęczy).

ZAJĄC p. borowik (ponury).

© Copyright 1990-2024 Grzegorz Bobrowicz. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie zdjęć i treści wymaga pisemnej zgody autora.

Powrót do góry