To Top

„Słownik polskiego języka przyrodniczego” jest autorskim projektem Grzegorza Bobrowicza. Prace nad słownikiem zostały zapoczątkowane w roku 1990, a od roku 2010 prowadzone są intensywnie. Słownik jest zbiorem wyrazów opisujących dziką przyrodę Polski; głównie w skali makroskopowej (pominięto skalę mikro, budowę wewnętrzną organizmów, procesy fizjologiczne). Obejmuje on nazwy używane obecnie i dawniej, w tym gwarowe i ludowe. Słownik adresowany jest do wszystkich którym bliska jest dzika przyroda Polski. Więcej

Zakres tematyczny Słownika:

  • nazwy gatunków roślin Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. grzybów, porostów, mszaków, paprotników, roślin nasiennych;
  • nazwy gatunków zwierząt Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. mięczaków, stawonogów, kręgowców;
  • nazwy części roślin i zwierząt;
  • głosy zwierząt;
  • nazwy środowisk przyrodniczych, zbiorowisk roślinnych;
  • nazwy rzeźby terenu, wód, gleb; określenia miejsc w terenie itp.;
  • nazwy używane w leśnictwie dotyczące lasów, ich części itp.;
  • nazwy łowieckie dotyczące zwierząt, sposobów ich wabienia i in.;
  • nazwy używane w wędkarstwie dotyczące wód, ich fragmentów i in.;
  • nazwy używane w rolnictwie dotyczące obszarów rolnych, ich fragmentów i in.;
  • nazwy meteorologiczne, m.in. stany pogody, zjawiska na niebie itp.;
  • nazwy pór roku, miesięcy, pór dnia.

Obecnie w Słowniku znalazły się między innymi w dużej części kompletne nazwy gatunków takich grup systematycznych, jak: grzyby, porosty, paprotniki, rośliny nasienne; chrząszcze (część), motyle (część), prostoskrzydłe, ważki, mięczaki, minogi, ryby, ptaki. W przygotowaniu mszaki; pajęczaki, owady (pozostałe grupy), wije, skorupiaki, płazy, gady, ssaki.

Prezentowana część Słownika liczy około 15 tysięcy haseł. Docelowo szacuję, że objętość Słownika sięgnie około 50 tysięcy haseł. Na razie pozostawiam otwartą kwestię cytatów do poszczególnych haseł. Do niektórych haseł je zamieszczam; zwłaszcza cytaty nawiązujące do pochodzenia nazwy. Wykaz źródeł

Zapraszam wszystkich miłośników polskiego języka przyrodniczego do dzielenia się swoimi uwagami na temat Słownika lub poszczególnych jego haseł. Mniej

SABACZE MYŁO gw. grodz. p. połonicznik (nagi).

SABARNIK p. psianka (czarna).

SACHER lud. p. klon w zn. 1a.

SACYNA daw. p. tatarak zwyczajny.

SACZEK entom. <Agrromyza sp., rodzaj błonkówek z rodziny miniarkowatych Agromyzidae (daw. trawistka, trawiszka)>

SAD łow. reg. poles. zwykle w lm sady <gromadne zlatatywanie się (sadowienie się) na określonym akwenie dzikich kaczek, powracających o świcie z nocnego żerowiska>: I zaczął się sad. Stado za stadem [kaczek] lądowało bez przerwy. Słyszeliśmy nieustanny plusk padających na wodę, trzepoczących w powietrzu i świst skrzydeł nadlatujących. Rozjaśniło się o tyle, że na tle nieba widziałem ciemne sylwetki ptaków. ŚWIĘT. Głuszce 115. • Nad jezioro przylatuje teraz dużo obcych kaczek. W odległej zatoczce gdzie gniazdowały gęsi, odbywają się poranne sady. KUCH. Lato 146. • Przed świtem ruszyć mamy łodziami na „sady”. Sady podobno nie są płoszone. (…) Co rano kacze chmary zlatują na jeziorka ukryte w zaroślach, napełniając je swoim gwarem. EJS. Przyg. 184. • Na wodzie (…) pełno było pierza, co świadczyło wymownie, iż niedawno jeszcze sady miały tu miejsce… EJS. Przyg. 196.

SADLICZKA p. pyleniec pospolity.

SADLICZKA p. smagliczka (kielichowata).

SADLICZKA p. smagliczka (pagórkowa).

SADLINKA bot. <nazwa porostów z rodziny Fuscideaceae>:
Δ SADLINKA BUCZYNOWA Pachyphiale fagicola,
Δ SADLINKA ROŻKOWATA P. carneola,
Δ SADLINKA SKRĘCONA P. ophiospora.

SADOWIEC, S. KRUCZEK daw. p. czyhak sześciooki.

SADOWNIK entom. daw. <nazwa motyli>:
Δ SADOWNIK, S. KRAKTOWIEC p. rusałka (kratkowiec).
Δ SADOWNIK PAWIE OCZKO p. rusałka (pawik).
Δ SADOWNIK WIERZBOWIEC p. rusałka (wierzbowiec).
Δ SADOWNIK ŻAŁOBNIK p. rusałka (żałobnik).

SADÓLKA p. gołąbek (śmierdzący).

SADÓWKA p. bruzdniczek (największy).

SADÓWKA p. gąsówka (fioletowawa).

SADÓWKA PODSADKA p. bruzdniczek (największy).

SADZANKA entom. <nazwa motyli z rodziny niedźwiedziówek Arctiidae>:
Δ SADZANKA CESARSKA Phragmatobia caesarea,
Δ SADZANKA RUMIENICA P. fuliginosa (daw./lud. krasa rumienica, szewnica rumienica).

SADZELE gw. ciesz. <jajeczka muchy na pokarmie>

SADZIEC
1a. bot. SADZIEC KONOPIASTY Eupatorium cannabinum, rodzimy gatunek rośliny z rodziny
złożonych Asteraceae (in. sadziec, s. konopnica, s. siny, s. tran ziele, s. wodny,; daw./lud.
dziewączesnyk sadziecz, kamienna santa, konopie wodne, konopnica, k. szadziec,
Kunegundy trank, majeranek konopiasty, m. konopiowy, m. wodny, róża wiatrowa,
rzepnik, sedziec, szadziec, sz. konopiasty, szałwia, trank świętej Kunegundy, upatrek,
u. konopnica, u. konopny, upatrunek konopiasty, u. konopny, wiatrowa róża, ziele
świętej Kunegundy)>
1a. bot. <nazwa innych roślin>:
Δ SADZIEC p. uczep (trójlistkowy).
Δ SADZIEC KONOPNICA p. uczep (trójlistkowy).

SAJKA lud. kolb. p. sójka (zwyczajna).

SAJTA gw. p. szanta zwyczajna.

SAKŁAK, S. CIERNISTY lud. p. szakłak (pospolity).

SAKŁAK KRUSZYNA p. kruszyna (pospolita).

SAKŁAKOWIEC p. rokitnik zwyczajny.

SALAMANDRÓWKA entom. <Ptosima undecimmaculata, chrzaszcz z rodziny bogatkowatych Buprestidae>

SALIJ p. lulek (czarny).

SALMONIDY wędk. <popularna nazwa ryb z rodziny łososiowatych, jak: łosoć, troć, pstrąg>

SALNIA POLNA p. szałwia (łąkowa).

SALOMONEK p. tojad (mocny).

SALSAPARYLLA NIEMIECKA p. turzyca (piaskowa).

SALWIA p. szałwia (łąkowa).

SALWINIA bot. SALWINIA PŁYWAJĄCA <Salvinia natans, rodzimy gatunek paproci z rodziny marsyliowatych Marsileaceae (daw./lud. dziurawka, salwinija, wiąśl, w. wodna)>

SALWINIJA p. salwinia pływająca.

SAŁAKA p. śledź (bałtycki).

SAŁAŚNIK, SAŁAŚNIOK gw. podh. p. kopciuszek (zwyczajny).

SAŁATA
1a. bot. <nazwa zadomowionych u nas gatunków roślin z rodziny złożonych Asteraceae>:
Δ SAŁATA KOMPASOWA Lactua serriola (in. s. dzika, s. kolczasta, s. polna, s.
południowa; daw./lud. dzikuń, łocyga dzika, łoczyga, skarbiol): U dzikiej sałaty czyli
dzikunia, zwanego też „sałatą kompasową”, a to z racji, że liście wystające z łodygi ma ona
ustawione w ten sposób, że kanty ich są zawsze zwrócone ku północy i południowi,
płaszczyzna zaś liścia na wschód lub zachód. KORS. Las 161.
Δ SAŁATA TATARSKA L. tatarica.
1b. bot. <nazwa innych roślin>:
Δ SAŁATA p. mlecz (zwyczajny).
Δ SAŁATA gw. podh. p. naparstnica (zwyczajna).
Δ SAŁATA CUCHNĄCA, S. NIEMIŁA p. sałatnica leśna.
Δ SAŁATA CZERWONA p. podbiał (pospolity).
Δ SAŁATA DZIKA, S. POLNA p. roszpunka (warzywna).
Δ SAŁATA DZIKA, S. WODNA p. rukiew (wodna).
Δ SAŁATA LEŚNA, S. MUROWA, S. ZWYCZAJNA p. sałatnik leśny.
Δ SAŁATA PODRÓŻNA, S. PODRÓŻNIKOWA p. cykoria (podróżnik).
Δ SAŁATA WŁOSKA p. roszpunka (ząbkowana).

SAŁATKA p. roszpunka (warzywna).

SAŁATNICA bot. SAŁATNICA LEŚNA <Aposeris foetida , rodzimy gatunek rośliny z rodziny złożonych Asteraceae (in. sałata cuchnąca, s. niemiła)>

SAŁATNIK bot. SAŁATNIK LEŚNY Mycelis muralis, rodzimy gatunek rośliny z rodziny złożonych Asteraceae (daw./lud. łoczyga, sałata leśna, s.murowa, s. zwyczajna, żyr zajęczy)>

SAMARODKA, SAMARYSEK, SAMARYSKA, SAMARYSZEK, SAMARYTANKA gw. podh p. września pobrzeżna.

SAMCZYK p. kuklik (zwisły).

SAMICA ALFA zool. <samica posiadająca najwyższą pozycję w stadzie, pełniąca rolę jego przywódcy>

SAMIEC ALFA zool. <samiec posiadający najwyższą pozycję w stadzie, pełniący rolę jego przywódcy>: Najwyżej w hierarchi usytuowany jest najbardziej dominujący wilk (samiec0, który wygrywawalki/potyczki z innymi samcami i nazywany jest samcem alfa. WIERZB. Wilk 48.

SAMLOT p. gorysz (pagórkowy).

SAMOGÓJ, SAMOGUJ p. głowienka (pospolita).

SAMORODA p. rojownik (pospolity).

SAMOTEK mikol. <nazwa śluzowców Myxomycetes>:
Δ SAMOTEK OLIWKOWATY Reticularia oloivacea,
Δ SAMOTEK ZMIENNY R. lycoperdon.

SAMOTNICA p. orlica pospolita.

SAMOTNIK
1. ornit. <Tringa ochropus, ptaków z rodziny bekasowatych Scolopacida, w Polsce lęgowy, przelotny i
rzadko zimujący (in. brodziec samotny; daw./lud. bekas kulik, biegus kulik, b. zielonek,
kulik samotnik, k. samotny, londzik samotny, łękacz ficlaus, stalugwa, s. samotna)>:
Nawet między sobą niechętnie łączą się brodźce samotne w jakiekolwiek grupy. Toteż nazwa
samotnik znakomicie do tego ptaka pasuje. KŁOS. G.S.T. Ptaki 232.
2. łow. <……………>
3. bot. p. nawłoć (pospolita).

SAMOWZION lud. p. wierzba (śląska).

SAMOZAPYLENIE bot. <zapylenie własnym pyłkiem; in. autogamia>

SAMOZELEŃ, SAMOZEŁEŃ p. glistnik jaskółcze ziele.

SAMZIELON p. gruszyczka (okrągłolistna).

SANDACZ ichtiol. SANDACZ POSPOLITY <Sander lucioperca, rodzimy gatunek ryby z rodziny okoniowatych Percidae (daw./lud. sandak, sandzanc, sądak, sędacz)>

SANDAK gw. litew. p. sandacz pospolity.

SANDALINA daw. p. glistnik jaskółcze ziele.

SANDALINA MNIEJSZA p. ziarnopłon (wiosenny).

SANDZANC gw. bałt. p. sandacz pospolity.

SANIKL, SANIKUŁA, S. EUROPEJSKA p. żankiel (zwyczajny).

SANIONIA bot. SANIONIA HACZYKOWATA <Sanionia uncinata, mech z rodziny krzywoszyjowatych Amblystegiaceae >

© Copyright 1990-2025 Grzegorz Bobrowicz. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie zdjęć i treści wymaga pisemnej zgody autora.

Powrót do góry