To Top

„Słownik polskiego języka przyrodniczego” jest autorskim projektem Grzegorza Bobrowicza. Prace nad słownikiem zostały zapoczątkowane w roku 1990, a od roku 2010 prowadzone są intensywnie. Słownik jest zbiorem wyrazów opisujących dziką przyrodę Polski; głównie w skali makroskopowej (pominięto skalę mikro, budowę wewnętrzną organizmów, procesy fizjologiczne). Obejmuje on nazwy używane obecnie i dawniej, w tym gwarowe i ludowe. Słownik adresowany jest do wszystkich którym bliska jest dzika przyroda Polski. Więcej

Zakres tematyczny Słownika:

  • nazwy gatunków roślin Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. grzybów, porostów, mszaków, paprotników, roślin nasiennych;
  • nazwy gatunków zwierząt Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. mięczaków, stawonogów, kręgowców;
  • nazwy części roślin i zwierząt;
  • głosy zwierząt;
  • nazwy środowisk przyrodniczych, zbiorowisk roślinnych;
  • nazwy rzeźby terenu, wód, gleb; określenia miejsc w terenie itp.;
  • nazwy używane w leśnictwie dotyczące lasów, ich części itp.;
  • nazwy łowieckie dotyczące zwierząt, sposobów ich wabienia i in.;
  • nazwy używane w wędkarstwie dotyczące wód, ich fragmentów i in.;
  • nazwy używane w rolnictwie dotyczące obszarów rolnych, ich fragmentów i in.;
  • nazwy meteorologiczne, m.in. stany pogody, zjawiska na niebie itp.;
  • nazwy pór roku, miesięcy, pór dnia.

Obecnie w Słowniku znalazły się między innymi w dużej części kompletne nazwy gatunków takich grup systematycznych, jak: grzyby, porosty, paprotniki, rośliny nasienne; chrząszcze (część), motyle (część), prostoskrzydłe, ważki, mięczaki, minogi, ryby, ptaki. W przygotowaniu mszaki; pajęczaki, owady (pozostałe grupy), wije, skorupiaki, płazy, gady, ssaki.

Prezentowana część Słownika liczy około 15 tysięcy haseł. Docelowo szacuję, że objętość Słownika sięgnie około 50 tysięcy haseł. Na razie pozostawiam otwartą kwestię cytatów do poszczególnych haseł. Do niektórych haseł je zamieszczam; zwłaszcza cytaty nawiązujące do pochodzenia nazwy. Wykaz źródeł

Zapraszam wszystkich miłośników polskiego języka przyrodniczego do dzielenia się swoimi uwagami na temat Słownika lub poszczególnych jego haseł. Mniej

KANICA daw. p. kania (ruda).

KANICZKA p. kosmatka (polna).

KANIE MLEKO gw. p. rozchodnik (wielki).

KANIE SADŁO gw. podh. p. rozchodnik (karpacki).

KANIE SADŁO p. rozchodnik (ostry).

KANIE SADŁO p. rozchodnik (wielki).

KANIOR p. trufla (letnia).

KANIOR BIAŁY p. piestrak (jadalny).

KANIORA lud. kujaw. p. kania w zn. 1a.

KANIOS, KANIOSZ lud. p. kania (ruda).

KANIÓWKA p. czubajka (kania).

KANIUGA
1. ornit. daw./lud. KANIUGA, K. MYSZOŁÓWKA p. myszołów (zwyczajny).
2. mikol. p. czubajka (kania).

KANIUK
1a. ornit. KANIUK ZWYCZAJNY <Elanus caeruleus, ptak z rodziny jastrzębiowatych Accipitridae,
do Polski zalatujący wyjątkowo)>
1b. ornit. daw./lud. p. błotniak (stawowy) oraz p. kania (ruda) oraz p. myszołów (zwyczajny).
2. mikol. <nazwa grzybów>:
Δ p. czubajka (kania).
Δ p. płachetka zwyczajna.

KANIUK daw. p. kobuz w zn. 1a.

KANKA daw. gw. p. kanianka.

KANKOL daw.(stpl.) p. kąkol (polny).

KANSTANIA, KANSTARZ gw. ostródz.-warm.-mazur. p. kasztanowiec (zwyczajny).

KANTARYDA daw. p. pryszczel lekarski: Wysmukłe zielone kantarydy, znanej dostarczyczielki wezykatorji, używanej na plastry narywające, a zarazem nie mniej osławione niszczycielki jesionów, które nieraz doszczętnie objadają z liści. DYAK. Las 114.

KANUTEK daw. p. biegus (rdzawy).

KAPELANDER p. czubajka (kania).

KAPELUCH p. gołąbek (śmierdzący).

KAPELUSZNIK p. czernidłak (kołpakowaty).

KAPELUSZYK PSIACZY p. czernidłak (pospolity).

KAPER gw. ciesz. p. karp.

KAPŁONEK daw. p. batalion.

KAPRAL daw. p. kuropatwa (zwyczajna).

KAPROFOR bot. <trzonek, który wynosi owoc ponad nasadę innych części kwiatu>

KAPRYFOLIUM p. wiciokrzew (przewiercień).

KAPTUR lud. p. tłustosz (pospolity).

KAPTUR p. czernidłak (pospolity).

KAPTUR ZIELE p. tłustosz (pospolity).

KAPTUREK p. tojad (mocny).

KAPTUREK CZERWONY p. muchomor (czerwieniejący).

KAPTUREK CZERWONY p. muchomor (czerwony).

KAPTURKA ornit. <Sylvia atricapilla, ptak z rodziny pokrzewkowatych Sylviidae, w Polsce lęgowy, przelotny i rzadko zimujący (in. pokrzewka czarnogłowa, p. czarnogłowka, p. czarnogłówka, p. czarnołbista, p. popek; daw./lud. czerniec, figojadka, gajówka czarnogłowa, g. czarnogłówka, g. czarnołbista, g. mniszek, g. popek, ludarka słowik, piegża czarnogłowa, mnich, mniszek, pliszka czerniec, pokrzywka czarnogłowa, p. czarnogłówka, p. popek, śpiuszka)>: Pokrzewka czarnołbista, nazywana obecnie kapturką, jest ptakiem pospolitym, ale często niezauważanym – trudno ją bowiem wypatrzyć w gęstym listowiu, gdzie zazwyczaj przebywa. Zdradza ją jednak charakterystyczny, dwuczęściowy śpiew. Rozpoczyna się od serii cichych, twardych, zgrzytliwych, czasem wręcz skrzeczących dźwięków, które stopniowo przechodzą w piękną, czystą, fletową melodię. GRASZ. Ptaki 226.

KAPTURKI NIEBIESKIE p. tojad (mocny): Kapturki niebieskie, trzewiczki, bernardynek, ziele piekielne, mordownik, gołąbki i – zdumiewająco proroczy – czarnobyl, to lokalne nazwy Aconitum napellus – tojadu mocnego. KOSS. Opow 326.

KAPTURNICA bot. <nazwa porostów z rodziny Arthopyreniaceae>:
Δ KAPTURNICA BRUNATNAWA Arthopyrenia analepta (in. k. zdradliwa),
Δ KAPTURNICA CIENKA A. inconspicua,
Δ KAPTURNICA PERSOONA A. persoonii,
Δ KAPTURNICA SZARA A. grisea,
Δ KAPTURNICA SZARAWA A. cinereopruinosa,
Δ KAPTURNICA WIEZRBOWA A. salicis,
Δ KAPTURNICA WIŚNIOWA A. cerasi.

KAPTURNICA AUSTRIACKA p. opryszczka (austriacka).

KAPTURNICA BUCZYNOWA p. punkciak (buczynowy).

KAPTURNICA JASKROWATA p. rzędnik (jaskrowaty).

KAPTURNICA POKREWNA p. punkciak (pokrewny).

KAPTURNICA SOLNA p. pąklik solny.

KAPTURNIK entom. <nazwa chrząszczy z rodziny kapturnikowatych Bostrichidae (daw. chropatek)>:
Δ KAPTURNIK DROBNY Dinoderus minutus,
Δ KAPTURNIK KAPUCYNEK Bostrichus capucinus (in. k. ceglasty),
Δ KAPTURNIK OLBRZYMEK Prostephanus truncatus,
Δ KAPTURNIK PORTOWIEC Dinoderus bifoveolatus,
Δ KAPTURNIK ZBOŻOWIEC Rhyzopertha dominica.

KAPUSTA
1a. bot. <nazwa zadomowionych u nas gatunków roślin z rodziny krzyżowych Brassicaceae>:
Δ KAPUSTA CHRZANOLISTNA Brassica elongata,
Δ KAPUSTA CZARNA B. nigra (in. k. gorczyca, k. gorczyczna, gorczyca czarna),
Δ KAPUSTA RZEPAK B. napus (in. rzepak, rzepak jary, rz. letni, rz. olejny, rz. ozimy, rz.
zimowy; daw./lud. brucha, bruchew, bruczka, bruka, brukiew, brukiewa, brukiewka,
brukw, brukwa, brukwia, brukwisko, bruszka, brzoskiew, brzoskwia, bytomka,
kapusta karpielowa, k. kolnikowa, k. karpiel, karpiel zwyczajny, k. żółty, karpiele,
karpielek, kłaki, kolnik, kosza, kryczka, kurpiele, kwacek, kwacki, kwak, kwaki,
kwasek, raps, rips, ryps, rzep, rzepa, rzepa dzika, rz. małdrzykowata, rz. podługowata,
rzepik, rzepka teltauska, rzepnica, wrek, wreka, wrzoskwia),
Δ KAPUSTA WŁAŚCIWA B. rapa (in. rzepa właściwa),
1b. bot. <nazwa innych roślin>:
Δ KAPUSTA JAGNIĘCIA p. chłodek drobny.
Δ KAPUSTA PSIA p. szczyr (trwały).

KAPUSTKA ZAJĄCKOWÔ p. szczawik (zajęczy).

KAPUSTKA ZAJĘCZA p. szczawik (zajęczy).

KAPUSTNIK p. bielinek (kapustnik).

KAPUŚNIACZEK daw. p. bielinek (kapustnik).

KARACZAN
1a. entom. zwykle w lm karaczany <Blattodea, rząd owadów (in. hełmce)>
1b. entom. <nazwa owadów z rzędu karaczanów, z rodziny Blattidae>:
Δ KARACZAN p. karaluch.
Δ KARACZAN AMERYKAŃSKI p. przybyszka (amerykańska).
Δ KARACZAN AUSTRALIJSKI p. przybyszka (australijska).
Δ KARACZAN PRUSAK Blatella germanica (daw./lud. owsik),
Δ KARACZAN WSCHODNI p. karaluch.

KARAKAN daw. p. karaluch.

KARAKON daw. p. karaluch.

KARAKÓNY gw. ciesz. <ciemne, skłębione chmury burzowe>

KARALUCH entom. <nazwa synantropijnych owadów z rzędu karaczanów, z rodziny Blattidae>:
Δ KARALUCH Blatta orientalis (in. karaczan, k. wschodni; daw./lud. karakan, karakon)
Δ KARALUCH AMERYKAŃSKI p. przybyszka (amerykańska).

KARASEK lud. kujaw., lubel. p. karaś (pospolity): „Laski, piaski, karaski”. KARŁ. SGP II, 312. • Jedyne miejsce z wodą, jakie przetrwało w tej okolicy – dół potorfowy. (…) był miejscem, gdzie można było złapać karaska, niekiedy szczupaka. TOPIŃ. Bobry 45.

KARAŚ ichtiol. <nazwa ryb słodkowodnych z rodziny karpiowatych Cyprinidae >:
Δ KARAŚ POSPOLITYCarassius carassius, gatunek rodzimy (daw./lud. kakasek, karus)>
Δ KARAŚ SREBRZYSTY C. gibelio, gatunek u nas zadomowiony (in. japoniec, japończyk)>

KARBA lud. p. kminek (zwyczajny).

KARBICA PRĄŻKÓWKA p. garbatka (karbica).

KARBIENIEC bot. <nazwa rodzimych gatunków roślin z rodziny wargowych Lamiaceae>:
Δ KARBIENIEC POSPOLITY Lycopus europaeus (in. karbieniec; daw./lud. karboniec, konop wodna, rybia miata, stawowiec barszczowy, szanta wodna, wilcza stopa),
Δ KARBIENIEC WYNIOSŁY L. exaltatus.

KARBONIEC p. karbieniec (pospolity).

© Copyright 1990-2024 Grzegorz Bobrowicz. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie zdjęć i treści wymaga pisemnej zgody autora.

Powrót do góry