To Top

„Słownik polskiego języka przyrodniczego” jest autorskim projektem Grzegorza Bobrowicza. Prace nad słownikiem zostały zapoczątkowane w roku 1990, a od roku 2010 prowadzone są intensywnie. Słownik jest zbiorem wyrazów opisujących dziką przyrodę Polski; głównie w skali makroskopowej (pominięto skalę mikro, budowę wewnętrzną organizmów, procesy fizjologiczne). Obejmuje on nazwy używane obecnie i dawniej, w tym gwarowe i ludowe. Słownik adresowany jest do wszystkich którym bliska jest dzika przyroda Polski. Więcej

Zakres tematyczny Słownika:

  • nazwy gatunków roślin Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. grzybów, porostów, mszaków, paprotników, roślin nasiennych;
  • nazwy gatunków zwierząt Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. mięczaków, stawonogów, kręgowców;
  • nazwy części roślin i zwierząt;
  • głosy zwierząt;
  • nazwy środowisk przyrodniczych, zbiorowisk roślinnych;
  • nazwy rzeźby terenu, wód, gleb; określenia miejsc w terenie itp.;
  • nazwy używane w leśnictwie dotyczące lasów, ich części itp.;
  • nazwy łowieckie dotyczące zwierząt, sposobów ich wabienia i in.;
  • nazwy używane w wędkarstwie dotyczące wód, ich fragmentów i in.;
  • nazwy używane w rolnictwie dotyczące obszarów rolnych, ich fragmentów i in.;
  • nazwy meteorologiczne, m.in. stany pogody, zjawiska na niebie itp.;
  • nazwy pór roku, miesięcy, pór dnia.

Obecnie w Słowniku znalazły się między innymi w dużej części kompletne nazwy gatunków takich grup systematycznych, jak: grzyby, porosty, paprotniki, rośliny nasienne; chrząszcze (część), motyle (część), prostoskrzydłe, ważki, mięczaki, minogi, ryby, ptaki. W przygotowaniu mszaki; pajęczaki, owady (pozostałe grupy), wije, skorupiaki, płazy, gady, ssaki.

Prezentowana część Słownika liczy około 15 tysięcy haseł. Docelowo szacuję, że objętość Słownika sięgnie około 50 tysięcy haseł. Na razie pozostawiam otwartą kwestię cytatów do poszczególnych haseł. Do niektórych haseł je zamieszczam; zwłaszcza cytaty nawiązujące do pochodzenia nazwy. Wykaz źródeł

Zapraszam wszystkich miłośników polskiego języka przyrodniczego do dzielenia się swoimi uwagami na temat Słownika lub poszczególnych jego haseł. Mniej

BENTONICZNA STREFA p. bental.

BENTOS <zespół organizmów roślinnych i zwierzęcych żyjących na dnie zbiorników wodnych, cieków i mórz>

BERA p. grusza (pospolita).

BERBERAK p. paśnik (berberysek).

BERBERIS daw. p. berberys zwyczajny.

BERBERYS bot. BERBERYS ZWYCZAJNY <Berberis vulgaris, rodzimy gatunek rośliny z rodziny berberysowatych Berberidaceae (in. berberys, b. pospolity, kwaśnica, kwaśnica pospolita; daw./lud. bamberes, barbarus, berberis, berberys kalina, białe ciernie, cierń biały, czerwona glika, czyrwona glika, kalina, kalina włoska, korona Pana Jezusa, kwaśnica kalina, k. włoska, kwaśniec, omar, omor, piwnik, polska cytryna, porzeczka, p. czerwona, p. leśna, p. polna).

BEREHULKA lud. galic. p. bogatka w zn. 1.

BEREHULKA daw. p. sikora.

BEREHULKA daw. p. brzegówka.

BEREK daw. p. jarząb (brekinia).

BEREKA daw. p. jarząb (brekinia). <ukr. bereka>

BEREKA daw. p. jarząb (mączny).

BERESTKA daw. p. jarząb (brekinia).

BEREZA daw. (brs.) p. brzoza: Wskazał strzelec [głuszca] w jednym kierunku, potem w przeciwnym: – na berezie tam jeden pewny, drugi (…). WEYS. Puszcza 42. <brs.>

BEREZYNA p. brzoza (brodawkowata).

BEREZYNA p. brzoza (omszona).

BERGAMOTA p. grusza (pospolita).

BERLENGA p. czernidłak (pospolity).

BERŁO daw. p. gnidosz (królewski).

BERŁÓWECZKA mikol. <nazwa grzybów z rodziny berłóweczkowatych Tulostomataceae>:
Δ BERŁÓWECZKA CZESKA Tulostoma kotlabae (in. pałeczka Kotlaby),
Δ BERŁÓWECZKA FRĘDZELKOWANA T. fimbriatum (in. pałeczka frędzelkowana),
Δ BERŁÓWECZKA ŁUSKOWATA T. squamosum (in. pałeczka łuskowata),
Δ BERŁÓWECZKA RUDAWA T. melanocyclum (in. pałeczka rudawa),
Δ BERŁÓWECZKA ZIMOWA T. brumale (in. pałeczka zimowa; daw. pałeczka brodawkowa, p. jesienna).

BERŁÓWKA KULISTOGŁOWA mikol. <Queletia mirabilis, grzyb z rodziny berłóweczkowatych Tulustomataceae>

BERNARDYN p. tojad (mocny).

BERNARDYNEK p. tojad (mocny): Mimo, że uczony ksiądz „w ogrodach radził go wygubić” do dziś „bernardynek” jest często hodowaną rośliną ozdobną. KOSS. Opow 325. Kapturki niebieskie, trzewiczki, bernardynek, ziele piekielne, mordownik, gołąbki i – zdumiewająco proroczy – czarnobyl, to lokalne nazwy Aconitum napellus – tojadu mocnego. KOSS. Opow 326.

BERNIKLA ornit. <nazwa ptaków z rodziny kaczkowatych Anatidae>:
Δ BERNIKLA BIAŁOLICA Branta leucopsis, w Polsce przelotna i zimująca (daw./lud. gęś białolica, g. czarnooka, g. łysa): Przeważają wśród nich gęsi zbożowe i białoczelne, czzsami dotrzymują im towarzystwa bardziej egzotycznie goście, tacy jak srokato ubarwione bernikle białolice. KONARZ. Biebrza 46.
Δ BERNIKLA CZARNA B. bernicla nigricans, podgatunek do Polski zalatujący wyjątkowo;
Δ BERNIKLA JASNOBRZUCHA B. bernicla hrota, podgatunek do Polski zalatujący;
Δ BERNIKLA KANADYJSKA B. canadensis, do Polski zalatująca i zimująca, sporadycznie lęgowa;
Δ BERNIKLA OBROŻNA B. bernicla, w Polsce przelotna i wyjątkowo zimująca (in. bernikla; daw./lud. gęś bernikla, g. owrózka, g. owróżka, g. północna, g. szkocka, kaczka gęś, szyjobręcz);
Δ BERNIKLA PÓŁNOCNA B. hutchinsii, do Polski zalatująca;
Δ BERNIKLA RDZAWOSZYJA B. ruficollis, w Polsce zalatująca i wyjątkowo zimująca (daw./lud. gęś czerwonoszyja, g. rdzawoszyja).

BERSANA daw. p. brzana (pospolita).

BERTRAM daw. p. wrotycz (maruna).

BERTRAM BEZWONNY daw. p. maruna (nadmorska).

BERTRAM MARUNKA daw. p. wrotycz (maruna).

BERZANA daw. p. brzana (pospolita).

BES daw. p. bez oraz gw. oraw. p. bez (czarny).

BESK lud. podkarp. śląsk. wolszt. p. bez (koralowy) oraz p. bez (czarny).

BESK lud. p. lilak pospolity.

BEST, B. PACHNĄCY lud. p. bez (czarny).

BEST lud. p. bez (koralowy).

BEST gw. ostródz.-warm.-mazur. p. lilak pospolity.

BESTEK gw. p. bez (czarny).

BESZ daw. p. bez.

BESZ daw. p. bez (hebd).

BESZIEŻNYK p. czworolist pospolity.

BETA daw. <grzyb niejadalny>

BETA PSIA p. czernidłak (pospolity).

BETANIK p. bukwica (lekarska).

BETĄNIK daw. lud. p. bukwica (lekarska).

BETKA
­­1a. p. bedłka w zn. 1a.
­­1b. gw. ciesz. śląsk. <grzyb niejadalny lub gorszego gatunku, najczęściej z blaszkami od
spodu>: Nie przyniosłaś żodnego prawoczka, jyny same betki. K.-T.-P.-W. Cieszyn 44.
­­­­1c. mikol. daw. lud. <ogólna nazwa grzybów>
1d. mikol. daw. <nazwa grzybów>:
Δ p. gąsówka (fioletowawa).
Δ p. maślak (sitarz).
Δ p. pieczarka zn. 1a.
Δ p. pieczarka (łąkowa).
Δ BETKA WOŁCZA p. muchomor (szarawy).

BETŁUSZKA p. gołąbek (cukrówka).

BETŁUSZKA p. gołąbek (śmierdzący).

BETŁUSZKA p. gołąbek (zielonawy).

BETŁUSZKA p. mleczaj (smaczny).

BETŁUSZKA CZERWONA p. gołąbek (cukrówka).

BETŁUSZKA SIWA p. gołąbek (zielonawy).

BETŁUSZKA TRUJĄCA p. gołąbek (wymiotny).

BETNICA p. czernidłak (pospolity).

BETONIJKA lud. p. bukwica (lekarska).

BETONIK p. bukwica (lekarska).

BETONIKA daw. p. bukwica (lekarska).

BETONIKA POSPOLITA p. bukwica (lekarska).

BEWIK p. łabędź (czarnodzioby).

BEZ
1a. bot. <nazwa rodzimych gatunków roślin z rodziny przewiertniowatych Caprifoliaceae (daw./lud.
bes, besz, dziki bez)>:
Δ BEZ CZARNY Sambucus nigra (in. bez, b. apteczny, b. aptekarski, b. biały, b. czarny, b.
dziki, b. lekarski, b. pospolity, b. psi, b. śmierdzący, bzowina, czarny bez, dziki bez, dz.
b. czarny; daw./lud. baranie jaja, baźnik, bes, besk, best, b. pachnący, bestek, biały best,
biały bez, buzina, bziak, bzica, bzina, b. czarna, bziniak, bzowki, chebza, cheps,
cholunder, chybzina, côrny bez, czarny best, flider, gołębia pokrzywa, hebz, holunder,
hyczka, hyćka, kalinka, kaszka, kićka, kocierbina, leśny bez, olender, olonder, prawy
bez, psi best, p. bez, pukwa, smrodynia, smrodzina, suk, śmieciuszek, świętojanny
best, trzemcha, turecki bez, turski bez, wilcze jagody),
Δ BEZ HEBD S. ebulus (in. b. chebd, b. hebd, b. karłowy, b. leśny, b. niski, b. zielny, b.
zielony, dziki bez hebd; daw./lud. bazdyk, bazhyk, baźnik, besz, bzina, carowne zieli,
chabie, chabina, chabłuza, chabuz, chabuzie, chabuź, chabzie, chabzina, chałabuz,
chebd, chebdzie, chebzina, chept, habzie, habzina, hapta, hebd, hebz, hebzina, hebź,
hepd, hept, hybda, uroce ziele, u. zieli),
Δ BEZ KORALOWY S. racemosa (in. bez, b. czerwony, b. górny, b. gronisty, b. jeleni, b.
koralkowy, b. koralowiec, b. leśny, b. wodny, dziki bez, dz. b. koralowy; daw./lud. besk,
best, biały bez, bziak, bzica, bziniak, bzowina, b. koralowa, chebdziak, chebzina,
chebźniak, cyrwôny bez, habiśniak, habrzyniak, habziniak, hebdziak, hebdziok,
hebzniak, hebdźniak, hebździak, hebźniak, hebźniok, kalina, kalinka, rybina).
1b. bot. daw./lud. <nazwa innych roślin>:
Δ BEZ, B. LILAK, B. ŁOGRODOWY, B. PACHNĄCY, B. POSPOLITY, B.
POWSZECHNY, B. TURECKI, B. WŁOSKI, B. W. POSPOLITY, B. ZWYCZAJNY p.
lilak pospolity.
Δ BEZ GÓRSKI gw. podh. p. wawrzynek (wilczełyko).

BEZBLASZKA mikol. <nazwa grzybów z rodziny gąskowatych Tricholomataceae>:
Δ BEZBLASZKA KULISTOZARODNIKOWA Rimbachia arachnoidea,
Δ BEZBLASZKA MCHOWA R. bryophila (daw. pieprznik mchowy, p. prątnikowy).

BEZBRONNY bot. <ko roślinach: bez kolców lub cierni>

© Copyright 1990-2024 Grzegorz Bobrowicz. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie zdjęć i treści wymaga pisemnej zgody autora.

Powrót do góry