To Top

„Słownik polskiego języka przyrodniczego” jest autorskim projektem Grzegorza Bobrowicza. Prace nad słownikiem zostały zapoczątkowane w roku 1990, a od roku 2010 prowadzone są intensywnie. Słownik jest zbiorem wyrazów opisujących dziką przyrodę Polski; głównie w skali makroskopowej (pominięto skalę mikro, budowę wewnętrzną organizmów, procesy fizjologiczne). Obejmuje on nazwy używane obecnie i dawniej, w tym gwarowe i ludowe. Słownik adresowany jest do wszystkich którym bliska jest dzika przyroda Polski. Więcej

Zakres tematyczny Słownika:

  • nazwy gatunków roślin Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. grzybów, porostów, mszaków, paprotników, roślin nasiennych;
  • nazwy gatunków zwierząt Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. mięczaków, stawonogów, kręgowców;
  • nazwy części roślin i zwierząt;
  • głosy zwierząt;
  • nazwy środowisk przyrodniczych, zbiorowisk roślinnych;
  • nazwy rzeźby terenu, wód, gleb; określenia miejsc w terenie itp.;
  • nazwy używane w leśnictwie dotyczące lasów, ich części itp.;
  • nazwy łowieckie dotyczące zwierząt, sposobów ich wabienia i in.;
  • nazwy używane w wędkarstwie dotyczące wód, ich fragmentów i in.;
  • nazwy używane w rolnictwie dotyczące obszarów rolnych, ich fragmentów i in.;
  • nazwy meteorologiczne, m.in. stany pogody, zjawiska na niebie itp.;
  • nazwy pór roku, miesięcy, pór dnia.

Obecnie w Słowniku znalazły się między innymi w dużej części kompletne nazwy gatunków takich grup systematycznych, jak: grzyby, porosty, paprotniki, rośliny nasienne; chrząszcze (część), motyle (część), prostoskrzydłe, ważki, mięczaki, minogi, ryby, ptaki. W przygotowaniu mszaki; pajęczaki, owady (pozostałe grupy), wije, skorupiaki, płazy, gady, ssaki.

Prezentowana część Słownika liczy około 15 tysięcy haseł. Docelowo szacuję, że objętość Słownika sięgnie około 50 tysięcy haseł. Na razie pozostawiam otwartą kwestię cytatów do poszczególnych haseł. Do niektórych haseł je zamieszczam; zwłaszcza cytaty nawiązujące do pochodzenia nazwy. Wykaz źródeł

Zapraszam wszystkich miłośników polskiego języka przyrodniczego do dzielenia się swoimi uwagami na temat Słownika lub poszczególnych jego haseł. Mniej

CIERNIOROŻEC daw. p. żerdzianka.

CIERNIOWA RÓŻA lud. p. róża (dzika).

CIERNIÓWKA
1. ornit. <Sylvia communis, ptak z rodziny pokrzewkowatych Sylviidae, w Polsce lęgowy, przelotny
(in. pokrzewka cierniówka, p. ogrodowa, p. popielata, p. zwyczajna; daw./lud. gajówka
cierniówka, g. pokrzewka cierniówka, g. popielata, łozówka, ł. popielata, piegża
popielata, pliszka leśniczek, pokrzywka, p. popielata, p. szara, p. zwyczajna, szara
pokrzewka)>
2a. bot. <nazwa roślin>:
Δ gw. ciesz. p. jeżyna w zn. 1a.
Δ p. śliwa (tarnina).
2b. bot. p. tarka w zn. 2b.
3. mikol. <nazwa grzybów>:
Δ CIERNIÓWKA p. smardz (stożkowaty).
Δ CIERNIÓWKA CISAWA p. kruchaweczka (gładka).
Δ CIERNIÓWKA LANCETOWATA p. łysiczka (lancetowata).
Δ CIERNIÓWKA NAWOZOWA p. łysiczka (odchodowa).
Δ CIERNIÓWKA SIWO-BRUNATNA p. łysiczka (siwobrązowa).
Δ CIERNIÓWKA WRZOSOWA p. łysiczka (wrzosowiskowa).

CIERŃ
1a. bot. <szydłowaty kłujący utwór będący przekształconym krótkopędem, liściem, przylistkiem
lub kwiatostanem, por. kolec>
1b. bot. daw./lud. <nazwa roślin>:
Δ CIERŃ, C. BIAŁY p.głóg.
Δ CIERŃ p. głóg (dwuszyjkowy).
Δ CIERŃ p. śliwa (tarnina).
Δ CIERŃ BIAŁA, C. BIAŁY p. głóg (jednoszyjkowy).
Δ CIERŃ BIAŁY p. berberys zwyczajny.
Δ CIERŃ DROŻNA p. porzeczka (agrest).
Δ CIERŃ JEROZOLIMSKI, C.KOŹLA, C. WIRGIŃSKI p. kolcowój
pospolity.
Δ CIERŃ MORSKA p. rokitnik zwyczajny.
Δ CIERŃ ŚMIERDZĄCA, C. ŚMIERDZĄCY p. szakłak (pospolity).
1c. pot. <każda roślina mająca ciernie, krzewy cierniste>

CIERPIATKA lud. kiel. p. skowronek (zwyczajny): Skowronek w trzecim roku staje się cierpiatką. Nazywa się tak dla tego, że na noc nigdzie się nie chowa, jeno kuczy przy drodze. KARŁ. SGP I, 233.

CIERZNIE stpol. p. śliwa (tarnina).

CIESINA p. cis (pospolity).

CIESUCH entom. CIESUCH ZIELONY <Callimus angulatus, chrząszcz z rodziny kózkowatych Cermabycidae (in. c. jezionowy)>

CIESZYNIANKA bot. CIESZYNIANKA WIOSENNA <Hacquetia epipactis, rodzimy gatunek rośliny z rodziny baldaszkowatych Apiaceae>

CIEŚLA daw. p. borodziej cieśla.

CIEŚLA daw. p. dyląż garbarz.

CIEŚLA p. tycz (cieśla): Do tej właśnie rodziny [kózkowate] między innymi zalicza się nieduży chrząszczyk, zwany cieślą za to, iż larwa jego obrabia drzewo, a posiadający tak potężne rożki [czułki], iż u samiczki przewyższają one długość ciała dwa razy, u samczyka zaś cztery do pięciu. To ci dopiero wąsal nie lada. DYAK. Las 121.

CIEŚLA lud. p. dzięcioł w zn. 1a.

CIEŚLA ŚREDNI p. dzięcioł (średni).

CIETRZEW
1a. ornit. CIETRZEW ZWYCZAJNY <Tetrao tetrix, ptak z rodziny głuszcowatych Tetraonidae, w
Polsce lęgowy, osiadły (in. cietrzew, c. lirowaty, c. zwyczajny; daw./lud. ciećwierz, głuszec
cietrzew, kniejotek cietrzew, krzekczew)>: O poranku z uroczyska brzmiała jeszcze
głuszcowa pieśń, a na mszarach dalekich słychać było bełkotliwe zaloty cietrzewi. EJS. Pusz. 52.
cyt. SD
1b. ornit. <nazwa innego ptaka>:
Δ CIETRZEW GŁUCHY daw. p. głuszec (zwyczajny).

CIĘCITKA p. brzoza (brodawkowata).

CIĘGOT daw.(stpl.) <krzyk przestraszonej kuropatwy>

CIMA p. ćma w zn 3.

CIMPEL lud. dolnol. p. wróbel (domowy).

CIOCH entom. CIOCH WZORZYSTY <Anaglyptus mysticus, chrząszcz z rodziny kózkowatych Cermabycidae (in. c. barwny)>

CIOŁEK entom. CIOŁEK MATOWY <Dorcus parallelipipedus, nazwa chrząszcza z rodziny jelonkowatych Lucanidae>

CIORCYNA gw. lubel. p. śliwa (tarnina).

CIOSA ichtiol. <Pelecus cultratus, rodzimy gatunek ryby z rodziny karpiowatych Cyprinidae (daw./lud. koza, kostur, kosztur, leszczkoza, osełedec, oszka, szczypawka)>: Typową rybą wód słonawych jest (…) ciosa, charakterystyczna dla terenów przyujściowych rzek i dla strefy przybrzeżnej morza. KOW. K. Ryby. cyt. SD

CIOŚNIK entom. CIOŚNIK DWUZĘBIAK <Odontopera bidentata, motyl z rodziny miernikowców Geometridae>

CIOTA lud. <grzyb niejadalny>

CIOTUCHNA lud. p. wrona (siwa).

CIRNIE p. śliwa (tarnina).

CIS
1a. bot. CIS POSPOLITY <Taxus baccata, rodzimy gatunek drzewa z rodziny cisowatych Taxaceae
(in. cis, c. jagodowy, c. zwyczajny; daw./lud. ciesina, cision, koński zieli, końskie ziele,
kôński zieli)>: Na terenie Borów Tucholskich znajduje się najstarszy rezerwat w Polsce. Od
1827 roku chroni on nasze największe naturalne stanowisko cisa. Najstarszy okaz ma 750 lat, a
na powierzchni około 35 hektarów rośnie kilka tysięcy tych drzew. FABIJ. Puszcze 45.
1a. bot. <nazwa innych drzew>:
Δ CIS gw. ostródz.-warm.-mazur. p. modrzew (europejski).
Δ CIS BIAŁY lud. podl. p. jodła pospolita.

CISION p. cis (pospolity).

CISOLIST bot. <nazwa mchów z rodziny rokietowatych Hypnaceae >:
Δ CISOLIST GĘSTOLISTNY Taxiphyllum densifolium,
Δ CISOLIST POCHYLONY T. wiossgrillii.

CIUPKA gw. łomż. p. pokrzywa (żegawka).

CIURCZEĆ gw. ciesz. <płynąć bez przerwy słabym strumieniem>

CIUREK daw. p. dzięciołek.

CIURKAĆ gw. ciesz. <o głosie ptaków>: Słyszysz jak sikorki na jabłoni usiadły i jak ciurkajóm? K.-T.-P.-W. Cieszyn 69.

CIURLIKAĆ gw. ciesz. <o jednostajnym śpiewie ptaków>: Dzisio już od rana tak ptoszki ciurlikajóm. K.-T.-P.-W. Cieszyn 69.

CIYRNI gw. ciesz. <rośliny o pędach z kolcami, przede wszystkim jeżyny>

CIYRNIÓWKA gw. ciesz. p. jeżyna w zn. 1a.

CIYRPEK gw. ciesz. <wróbel>

CIŻIK lud. głubcz. p. czyż (zwyczajny).

CIŻMÓWECZKA TRAWOWA mikol. <Melanotus phillipsii, grzyb z rodziny pierścieniakowatych Strophariaceae>

CIŻMÓWKA mikol. <nazwa grzybów z rodziny zasłonakowatych Cortinariaceae>:
Δ CIŻMÓWKA BZOWA Crepidotus sambusi,
Δ CIŻMÓWKA CIEMNOBLASZKOWA C. cesatii,
Δ CIŻMÓWKA KARPACKA C. carpaticus,
Δ CIŻMÓWKA KOSMATA C. versutus,
Δ CIŻMÓWKA MCHOWA C. epibryus,
Δ CIŻMÓWKA MIĘKKA C. mollis (daw. bedłka miękka, obutek miękki, skórzak miękki, s. nieckowaty),
Δ CIŻMÓWKA MIGDAŁOWATOZARODNIKOWA C. lundellii,
Δ CIŻMÓWKA NAZIEMNA C. autochthonus,
Δ CIŻMÓWKA PŁASKA C. applanatus (daw. bedłka spłaszczona, ciżmówka płaska. c. spłaszczona, skórzak przypłaszczony),
Δ CIŻMÓWKA SZKARŁATNA C. cinnabarinus,
Δ CIŻMÓWKA SZORSTKOZARODNIKOWA C. subverrucisporus,
Δ CIŻMÓWKA ZMIENNA C. variabilis (daw. bedłka śnieżysta),
Δ CIŻMÓWKA ŻÓŁTAWA C. luteolus.

CIŻYK lud. koziel. prud. p. czyż (zwyczajny).

CŁONKA gw. lubel. p. słonka (zwyczajna).

CMIEL gw. august. p. trzmiel.

COFNIK zool. <Diaea dorsata, pająk z rodziny ukośnikowatych Thomisidae>

COJKA lud. garw. p. sójka (zwyczajna).

COMBEREK p. macierzanka (piaskowa).

COMPEL gw. oraw. p. sopel.

CORNA OLSA p. olsza (czarna).

CORNO ZOŁNA lud. ciesz. radomszcz. p. dzięcioł (czarny).

CÔRNY BEZ gw. żyw. p. bez (czarny).

CÔRNY PRZESTEMP gw. żyw. p. przestęp (biały).

CROWKA p. kokoryczka (wonna).

CUCHNĄCY RUMIANEK p. rumian (psi).

CUKROWA WISZNIA, C. WIŚNIA lud. p. czereśnia (dzika).

CUKRÓWKA, C. CZERWONA p. gołąbek (cukrówka).

CUKRÓWKA lud. ciesz. żyw. p. sierpówka: Słysno jak cukrówki turlikajóm: cukru! cukru! NOWAK J.K. Żywiec 59.

CUPOK p. jałowiec (pospolity).

CUROSZLEP p. kurzyślad (polny).

CYATHIUM p. cyjacjum.

© Copyright 1990-2024 Grzegorz Bobrowicz. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie zdjęć i treści wymaga pisemnej zgody autora.

Powrót do góry