„Słownik polskiego języka przyrodniczego” jest autorskim projektem Grzegorza Bobrowicza. Prace nad słownikiem zostały zapoczątkowane w roku 1990, a od roku 2010 prowadzone są intensywnie. Słownik jest zbiorem wyrazów opisujących dziką przyrodę Polski; głównie w skali makroskopowej (pominięto skalę mikro, budowę wewnętrzną organizmów, procesy fizjologiczne). Obejmuje on nazwy używane obecnie i dawniej, w tym gwarowe i ludowe. Słownik adresowany jest do wszystkich którym bliska jest dzika przyroda Polski. Więcej
Zakres tematyczny Słownika:
Obecnie w Słowniku znalazły się między innymi w dużej części kompletne nazwy gatunków takich grup systematycznych, jak: grzyby, porosty, paprotniki, rośliny nasienne; chrząszcze (część), motyle (część), prostoskrzydłe, ważki, mięczaki, minogi, ryby, ptaki. W przygotowaniu mszaki; pajęczaki, owady (pozostałe grupy), wije, skorupiaki, płazy, gady, ssaki.
Prezentowana część Słownika liczy około 15 tysięcy haseł. Docelowo szacuję, że objętość Słownika sięgnie około 50 tysięcy haseł. Na razie pozostawiam otwartą kwestię cytatów do poszczególnych haseł. Do niektórych haseł je zamieszczam; zwłaszcza cytaty nawiązujące do pochodzenia nazwy. Wykaz źródeł
Zapraszam wszystkich miłośników polskiego języka przyrodniczego do dzielenia się swoimi uwagami na temat Słownika lub poszczególnych jego haseł. Mniej
KURAK p. siedzuń (sosnowy).
KURASZKI p. pieprznik (jadalny).
KURAWKA gw. p. czasznica (oczkowata).
KURBONKI p. smardz (stożkowaty).
KURCIAPKA, KURCIPA, KURCIPKA lud. p. czeremcha (zwyczajna).
KURCZE ŁAPKI, K. NOGI, K. NÓŻKI p. pieprznik (jadalny).
KURDWAN, KURDWANEK daw. p. bluszczyk (kurdybanek).
KURDYBAN p. bluszcz (pospolity) oraz p. bluszczyk (kurdybanek).
KURDYBANEK, KURDYBONEK, KURDYBUNEK lud. p. bluszczyk (kurdybanek).
KURECZKA daw. p. kropiatka.
KURECZKA NAKRAPIANA daw. p. kropiatka: Kureczka nakrapiana, podobnie jak wodnik, biega na wilgotnej ziemi lun na błocie, pod osłoną trzcin, traw i innej roślinności, porastającej bagna. SOKOŁ. Ptaki II, 255.
KURECZKA ZIELONKA p. zielonka: Kureczka zielonka odzywa się w sposób dość różnorodny. Samiec wykrzykuje na wiosnę opadające w tonie „hu hu hu hu”.[…] Kureczka zielonka żywi się głównie owadami, a poza tym najróżnorodniejszymi innymi zwierzętami, żyjącymi w wodzie i nad wodą. W celu złapania muchy lub pająka wchodzi niekiedy wysoko na badyle trzcin. SOKOŁ. Ptaki II, 257.
KURECZY ŚLEPOTY p. pięciornik (kurze ziele).
KUREK
1. ichtiol. <nazwa rodzimych gatunków ryb morskich z rodziny kurkowatych Triglidae>:
Δ KUREK CZERWONY Chelidonichthys lucerna,
Δ KUREK SZARY Eutrigla gurnardus.
2. mikol. <nazwa grzybów>:
Δ KUREK p. pieprznik (jadalny).
Δ KUREK CZERWONY p. mleczaj (smaczny).
Δ KUREK NIEJADALNY p. kolczak (obłączasty).
Δ KUREK SIWY p. lejkowiec (dęty).
KURHANNIK ornit. <Buteo rufinus, ptak z rodziny jastrzębiowatych Accipitridae, do Polski zalatujący (in. myszołów kurhannik)>
KURKA
1a. ornit. KURKA WODNA p. kokoszka (wodna): Kurka wodna (Porzana porzana) produkuje 12
jaj. SOKOŁ. Ptaki I, 225. • W gnieździe kurki wodnej leżał tuzin nakrapianych jaj. (…) Kurka
wodna podejrzliwie spoglądała ku mojemu ukryciu. PUCH. Wśród trzcin 112/113. • Piękne,
stalowo-czarne upierzenie lśniło metalicznie. Była to po prostu kurka wodna albo, jak ją
pospolicie nazywają: kokoszka wodna. PUCH. Wśród trzcin 125. • Na skraju łączki wrąbanej w
las odbijała niebo mała sadzawka. Pluskały się tam często kurki wodne. KARP. Bałabuszka 386.
1b. ornit. KURKA WODNA <ogólnie: ptak z rodziny chruścieli>: Kokoszka wodna – ptak
błotny, w wielu gatunkach, różnej wielkości, żyjący nad Narwią górną. GLOG. SGL 50.
1c. ornit. <nazwa różnych ptaków z rodziny chruścieli>:
Δ KURKA daw. p. kropiatka.
Δ KURKA daw. p. zielonka: : Kurka okazała się znakomitym aktorem: w chwili gdy właśnie
budowaliśmy ukrycie (….) kurka bez żadnej obawy, tak jakby nas w ogóle nie było, podpłynęła
do gniazda, kilka razy wydała krótki sygnał: „kłyp, kłyp, kłyo” i wksoczyła na jego krawędź.
PUCH. Wśród trzcin 127.
Δ KURKA KOKOSZKA p. kokoszka (wodna).
Δ KURKA KOKOSZKA daw. p. kropiatka.
Δ KURKA KROPIATKA daw. p. kropiatka.
Δ KURKA MAŁA daw. p. karliczka.
Δ KURKA MAŁA p. zielonka: Wśród trzcin dostrzegliśmy samczyka kurki małej. PUCH.
Łabędź 16/17. Kurki zielone lub pospolicie – kurki małe, należą do rodzaju Porzana, więc są
dalekimi krewnymi derkacza. PUCH. Łabędź 57.
Δ KURKA NAJMNIEJSZA daw. p. karliczka.
Δ KURKA NAJMNIEJSZA p. zielonka.
Δ KURKA NAKRAPIANA daw. p. kropiatka.
Δ KURKA ŚREDNIA daw. p. kropiatka.
Δ KURKA WODNA daw. p. kropiatka.
Δ KURKA WODNA p. łyska.
Δ KURKA WODNA MAŁA daw. p. karliczka.
Δ KURKA WODNA MAŁA p. zielonka.
Δ KURKA ZIELONA daw. p. zielonka: Matka także uwijała się obok pisklęcia… Oba ptaki
odwodziły malca w jakieś bezpieczne miejsce. Była to rodzina kurki zielonej. PUCH. Łabędź 54.
Kurki zielone lub pospolicie – kurki małe, należą do rodzaju Porzana, więc są dalekimi
krewnymi derkacza. PUCH. Łabędź 57.
Δ KURKA ZIELONKA p. zielonka.
Δ KURKA ZIELONONOGA p. kokoszka (wodna).
1d. ornit. daw./łow. p. kuropatwa (zwyczajna).
1e. ornit. p. kura <samica kuraków>
2. mikol. <nazwa różnych grzybów>:
Δ KURKA p. gąska (niekształtna).
Δ KURKA p. koralówka (żółta).
Δ KURKA, K. DZIKA p. lejkowiec (dęty).
Δ KURKA, K. ŻÓŁTA p. pieprznik (jadalny).
Δ KURKA p. siedzuń (sosnowy).
Δ KURKA JADOWITA p. lisówka (pomarańczowa).
Δ KURKA POMARAŃCZOWA p. dzieżka (pomarańczowa).
Δ KURKA RAPATA p. kolczak (obłączasty).
Δ KURKA STRZĘPATA p. sarniak (dachówkowaty).
KURKI p. groszek (wiosenny).
KURKI p. czubajka (kania).
KURKI p. gąska (niekształtna).
KURKI p. koralówka (żółta).
KURKI p. pieprznik (jadalny).
KURKI p. siedzuń (sosnowy).
KURKI, K. CZARNE p. lejkowiec (dęty).
KURLANDCZYK lud. mazow. p. łuskowiec (zwyczajny).
KURNIK daw. p. jastrząb (zwyczajny).
KURNIK daw. p. kania (ruda).
KURNOTEK, KURNÔTEK lud. p. bluszczyk (kurdybanek).
KUROŁAP, KUROŁAPA daw. p. jastrząb (zwyczajny): Dawmiej przezywano go [jastrzębia]: gołębiarzem, kurnikiem, kurołapem, kurołowem, kuropatnikiem, kokosznikiem, kuropatwiarzem, a z małoruska – szulakiem. MACIEJ. Saga 166.
KUROŁÓW daw. p. jastrząb (zwyczajny).
KUROPAT(lud. mazur.), KUROPATECKA(gw. żyw.), KUROPATEW(lud. płoc.), KUROPATEWKA(lud. lipn. podh.) p. kuropatwa (zwyczajna).
KUROPATKA lud. p. kuropatwa (zwyczajna).
KUROPATNIK daw. p. jastrząb (zwyczajny) oraz p. sokół (wędrowny).
KUROPATWA
1a. ornit. KUROPATWA ZWYCZAJNA <Perdix perdix, ptak z rodziny kurowatych Phasianidae, w
Polsce lęgowy, osiadły (in. kuropatwa, k. farbówka, k. kamionka, k. polna, k. pospolita. k.
szara, k. wielka, k. właściwa, k. zwyczajna; daw./lud. chropatwa, głuszec kuropatwa
pospolita, kamieniczka, kamienniczka, kamionka, kapral, kropadwa, kropatwa, kura, k.
polna, kurka, kuropat, kuropatecka, kuropatew, kuropatewka, kuropatka, kurzepatwa,
kurzopatwa, leropatwa, leśna kokosz, polna kura, polnik, ptak, starka; por. zielonka)>:
W zimie kuropatwy żyją przeważnie oziminą, którą wydrapują spod śniegu, toteż gdy pokrywa
śnieżna jest zbyt gruba lub na powierzchni zlodowaciała, giną z głodu. SOKOŁ. Ptaki II, 151. •
Kuropatwa jest typowym ptakiem naziemnym. (…) Dzięki przygarbionej i okrągławej postaci
może doskonale ukrywać się wśród niskiej roślinności, a ubarwienie jej jest tak podobne do
ziemi, że przyczajonego stada kuropatw, nawet z odległości kilku kroków, nie widać zupełnie.
SOKOŁ. Ptaki II, 152.
1b. ornit. <nazwa innych ptaków>:
Δ KUROPATWA PRZEPIÓRKA daw. p. przepiórka (polna).
Δ KUROPATWA ŚNIEŻNICZKA p. pardwa mszarna.
KUROPATWIARZ daw. p. jastrząb (zwyczajny)oraz p. sokół (wędrowny).
KUROPIESY p. opieńka (miodowa).
KUROSZLEP p. gwiazdnica (pospolita).
KUROSZYLEP p. szałwia (łąkowa).
KUROŚLEP p. gwiazdnica (pospolita).
KUROŚLEP p. kurzyślad (polny).
KUROŚLEPINA gw. kiel. p. trzmielina (zwyczajna).
KURÓWKA, K. ŻÓŁTA p. pieprznik (jadalny).
KURPIANKA p. borowik (szlachetny).
KURPIELE p. kapusta (rzepak).
KURPYTKA p. gąska (niekształtna).
KURPYTKA CUKROWA p. gołąbek (cukrówka).
KURPYTKA LEŚNA p. płachetka zwyczajna.
KURPYTKA POPIELATA p. muchomor (szarawy).
KURSKIE ZIELE gw. podh. p. pięciornik (kurze ziele).
KURT daw. p. kurtek.
KURT daw. p. kusokrywka.
KURTEK entom. <nazwa chrząszczy z rodziny kózkowatych Cermabycidae (daw. kurt)>:
Δ KURTEK KIESENWETTERA Glaphyra kiesenwetteri,
Δ KURTEK KUSY G. marmottani,
Δ KURTEK MAŁY G. umbellatarum,
Δ KURTEK MNIEJSZY Molorchus minor.
KURY p. dziewięćsił (bezłodygowy).
KURYCA p. czubajka (kania).
KURYER daw. p. trzyszcz (polny).
KURZA DUPKA p. grążel (żółty).
KURZA ŁAPKA, K. STOPA p. koralówka (żółta).
KURZA ŁAPKA, K. NOGA, K. NÓŻKA p. pieprznik (jadalny).
KURZA NOGA p. bebłek błotny.
KURZA NOGA p. czubajka (kania).
KURZA NOGA, K. STOPKA, K. ŚLEPOTA p. pięciornik (kurze ziele).
Najnowsze komentarze