„Słownik polskiego języka przyrodniczego” jest autorskim projektem Grzegorza Bobrowicza. Prace nad słownikiem zostały zapoczątkowane w roku 1990, a od roku 2010 prowadzone są intensywnie. Słownik jest zbiorem wyrazów opisujących dziką przyrodę Polski; głównie w skali makroskopowej (pominięto skalę mikro, budowę wewnętrzną organizmów, procesy fizjologiczne). Obejmuje on nazwy używane obecnie i dawniej, w tym gwarowe i ludowe. Słownik adresowany jest do wszystkich którym bliska jest dzika przyroda Polski. Więcej
Zakres tematyczny Słownika:
Obecnie w Słowniku znalazły się między innymi w dużej części kompletne nazwy gatunków takich grup systematycznych, jak: grzyby, porosty, paprotniki, rośliny nasienne; chrząszcze (część), motyle (część), prostoskrzydłe, ważki, mięczaki, minogi, ryby, ptaki. W przygotowaniu mszaki; pajęczaki, owady (pozostałe grupy), wije, skorupiaki, płazy, gady, ssaki.
Prezentowana część Słownika liczy około 15 tysięcy haseł. Docelowo szacuję, że objętość Słownika sięgnie około 50 tysięcy haseł. Na razie pozostawiam otwartą kwestię cytatów do poszczególnych haseł. Do niektórych haseł je zamieszczam; zwłaszcza cytaty nawiązujące do pochodzenia nazwy. Wykaz źródeł
Zapraszam wszystkich miłośników polskiego języka przyrodniczego do dzielenia się swoimi uwagami na temat Słownika lub poszczególnych jego haseł. Mniej
JASTRZĄB
1. ornit. JASTRZĄB ZWYCZAJNY <Accipiter gentilis, ptak z rodziny jastrzębiowatych Accipitridae,
w Polsce lęgowy, przelotny i zimujący (in. jastrząb, j. dzierski, j. dziwok, j. gołębiarz, j.
gołębiołów, j. gołębiów, j. pospolity, j. wielki, j. właściwy, j. zwyczajny; daw./lud.
gawron, gołębiarz, gołębiec, gołębiołów, gołębiorz, gołębnik, jastreb, jastrob, jastrz,
jastrząbek, jestrab, jestrząb, karszun, kobuch, kobus, kokosznik, korsun, korsuń,
korszun, kurnik, kurołap, kurołapa, kurołów, kuropatnik, kuropatwiarz, kurzej,
łapikura, myszołów, rabiec, raby, sęp, siulak, sokoł jastrząb, sokół jastrząb, szulak,
teternik, teterwiatnik)>: Jastrząb jest nad wyraz sprawnym i gwałtownym drapieżnikiem, a
ognistożółte oko, silny dziób i bardzo mocne nogi, zaopatrzone w potężne, ostre pazury nadają
mu wyraz dzikości i odwagi. (…) Długi ogon, krótkie skrzydła i niski lot są charakterystycznymi
cechami, po których w wolnej przyrodzie można poznać jastrzębia już z daleka. SOKOŁ. Ptaki
II, 96. • Po drób przychodzi jednak tylko duży jastrząb gołębiarz. Jest to jeden z wielu
gatunków jastrzębi. PUCH. Bezkrwawe 86.
2. daw./lud. <nazwa innych ptaków>:
Δ JASTRZĄB BŁOTNIAK STAWOWY, J. JEZIORNY, J. POSPOLITY, J. STAWOWY, J.
TRZCINIAK p. błotniak (stawowy): W gęstwinie trzciny rozłożył swe gniazdo jastrząb
błotniak stawowy. ŁAP. W kniei. • Z pobliskie sosny spłynął nad wodę jastrząb jeziorny,
przemierzył całą szerokość jeziora i usiadł przy brzegu wody na kołku do wiązania łodzi.
GOŹ. Trop 37. • Gdy leciały [gągoły] nisko nad wodą jeziora z jednego brzegu na drugi,
zaatakował je polujący w tych stronach jastrząb jeziorny. Uratowało parę przed drapieżnikiem
(…) natychmiastowe zanurzenie w wodzie. GOŹ. Przymorze 33. • Na mojej budzie też często
zatrzymywał się jakiś niewielki muzyk. Raz była to mewa, raz znów sroczka, a nawet jastrząb-
trzciniak skorzystał z tego dobrego punktu obserwacyjnego. PUCH. Łabędź 14.
Δ JASTRZĄB DUŻY p. kania (ruda).
Δ JASTRZĄB GOŁĘBIOW daw. p. drzemlik.
Δ JASTRZĄB KROGULEC, J. WRÓBLARZ p. krogulec.
Δ JASTRZĄB MYSZOŁÓW, J. MYSZOŁÓWKA POSPOLITA, J. MYSZY p. myszołów
zwyczajny.
Δ JASTRZĄB WIELKI, J. ZIMOWY p. myszołów (włochaty).
3. daw. pot. <każdy ptak drapiezny>: Mimo znacznych różnic w budowie ciała i w biologii
poszczególnych rodzajów, lud nazywa większość ptaków drapieżnych – jastrzębiami. SOKOŁ.
Ptaki II, 41. • W wiosce, w której mieszkałem, zwykło się każdego ptaka drapieżnego
pojawiającego się na horyzoncie nazywać „jastrzębiem”. Słowo „jastrząb” obejmowało
wszystkie możliwe gatunki: krogulce, myszołowy, błotniaki, kanie… GRASZ. Ptaki 148. • Stary
gajowy zapalił się do jastrzębi. Już nazajutrz (…) oświadczył, że znalazł nowe gniazdo (…) być
może znajdę jakiś ciekawy gatunek jastrzębi. (…) – To jest najpożyteczniejszy spośród naszych
jastrzębi. Nazywa się pustułka. PUCH. Bezkrwawe 91.
4. mikol. JASTRZĄB SARNIAK p. sarniak (dachówkowaty).
Najnowsze komentarze