JASTRZĄB
1. ornit. JASTRZĄB ZWYCZAJNY <Accipiter gentilis, ptak z rodziny jastrzębiowatych Accipitridae,
w Polsce lęgowy, przelotny i zimujący (in. jastrząb, j. dzierski, j. dziwok, j. gołębiarz, j.
gołębiołów, j. gołębiów, j. pospolity, j. wielki, j. właściwy, j. zwyczajny; daw./lud.
gawron, gołębiarz, gołębiec, gołębiołów, gołębiorz, gołębnik, jastreb, jastrob, jastrz,
jastrząbek, jestrab, jestrząb, karszun, kobuch, kobus, kokosznik, korsun, korsuń,
korszun, kurnik, kurołap, kurołapa, kurołów, kuropatnik, kuropatwiarz, kurzej,
łapikura, myszołów, rabiec, raby, sęp, siulak, sokoł jastrząb, sokół jastrząb, szulak,
teternik, teterwiatnik)>: Jastrząb jest nad wyraz sprawnym i gwałtownym drapieżnikiem, a
ognistożółte oko, silny dziób i bardzo mocne nogi, zaopatrzone w potężne, ostre pazury nadają
mu wyraz dzikości i odwagi. (…) Długi ogon, krótkie skrzydła i niski lot są charakterystycznymi
cechami, po których w wolnej przyrodzie można poznać jastrzębia już z daleka. SOKOŁ. Ptaki
II, 96. • Po drób przychodzi jednak tylko duży jastrząb gołębiarz. Jest to jeden z wielu
gatunków jastrzębi. PUCH. Bezkrwawe 86.
2. daw./lud. <nazwa innych ptaków>:
Δ JASTRZĄB BŁOTNIAK STAWOWY, J. JEZIORNY, J. POSPOLITY, J. STAWOWY, J.
TRZCINIAK p. błotniak (stawowy): W gęstwinie trzciny rozłożył swe gniazdo jastrząb
błotniak stawowy. ŁAP. W kniei. • Z pobliskie sosny spłynął nad wodę jastrząb jeziorny,
przemierzył całą szerokość jeziora i usiadł przy brzegu wody na kołku do wiązania łodzi.
GOŹ. Trop 37. • Gdy leciały [gągoły] nisko nad wodą jeziora z jednego brzegu na drugi,
zaatakował je polujący w tych stronach jastrząb jeziorny. Uratowało parę przed drapieżnikiem
(…) natychmiastowe zanurzenie w wodzie. GOŹ. Przymorze 33. • Na mojej budzie też często
zatrzymywał się jakiś niewielki muzyk. Raz była to mewa, raz znów sroczka, a nawet jastrząb-
trzciniak skorzystał z tego dobrego punktu obserwacyjnego. PUCH. Łabędź 14.
Δ JASTRZĄB DUŻY p. kania (ruda).
Δ JASTRZĄB GOŁĘBIOW daw. p. drzemlik.
Δ JASTRZĄB KROGULEC, J. WRÓBLARZ p. krogulec.
Δ JASTRZĄB MYSZOŁÓW, J. MYSZOŁÓWKA POSPOLITA, J. MYSZY p. myszołów
zwyczajny.
Δ JASTRZĄB WIELKI, J. ZIMOWY p. myszołów (włochaty).
3. daw. pot. <każdy ptak drapiezny>: Mimo znacznych różnic w budowie ciała i w biologii
poszczególnych rodzajów, lud nazywa większość ptaków drapieżnych – jastrzębiami. SOKOŁ.
Ptaki II, 41. • W wiosce, w której mieszkałem, zwykło się każdego ptaka drapieżnego
pojawiającego się na horyzoncie nazywać „jastrzębiem”. Słowo „jastrząb” obejmowało
wszystkie możliwe gatunki: krogulce, myszołowy, błotniaki, kanie… GRASZ. Ptaki 148. • Stary
gajowy zapalił się do jastrzębi. Już nazajutrz (…) oświadczył, że znalazł nowe gniazdo (…) być
może znajdę jakiś ciekawy gatunek jastrzębi. (…) – To jest najpożyteczniejszy spośród naszych
jastrzębi. Nazywa się pustułka. PUCH. Bezkrwawe 91.
4. mikol. JASTRZĄB SARNIAK p. sarniak (dachówkowaty).