Grzegorz Bobrowicz

ŁABATEK gw. oraw. p. chaber (bławatek).

ŁABĄDŹ gw. małopol. p. łabędź (niemy).

ŁABĘĆ daw.(stpl.) p. łabędź (niemy).

ŁABĘDŹ
1a. ornit. <nazwa ptaków z rodziny kaczkowatych Anatidae>:
Δ ŁABĘDŹ CZARNODZIOBY Cygnus columbianus, w Polsce przelotny i zimujący (in. bewik,
łabędź Bewicka, ł. czarnodzióby, ł. mały): Łabędź czarnodzioby jest „małym wydaniem”
łabędzia krzykliwego, jadnakże głos ma inny: cichszy i niższy „kuk kuk, bung, tong, kuru”.
SOKOŁ. Ptaki II, 411. • Łabędziowi krzykliwemu nieraz towarzyszy również północny
łabędź mały, zwany też łabędziem Bewicka. KŁOS G.S.T. Biebrza 31.
Δ ŁABĘDŹ KRZYKLIWY C. cygnus, w Polsce lęgowy, przelotny i zimujący (in. gędziec,
krzykliwiec, łabędź dziki, ł. gędziec, ł. krzykacz; daw./lud. gęś łabędź, gęś ł. dziki):
Różnica w kolorze między łabędziem krzykliwym i łabędziem niemym zaznacza się jedynie na
dziobie, który u łabędzia krzykliwego jest u nasady – od oka aż do nozdrzy – intensywnie żółty,
zaś od nozdrzy do końca i po brzegach szczęk – czarny. SOKOŁ. Ptaki II, 408. • Łabędź
krzykliwy jest niewiele mniejszy od łabędzia niemego, jednak w stosunku do ciała ma dłuższe
skrzydła, co niewątpliwie jest związane z koniecznościąodbywania dalszych wędrówek. (…)
Nazwa łabędź krzykliwy jest dobrze dobrana, gdyż trudno o ptaka wodnego, który odzywałby
się tak często, niemal z każdej, najbłahszej przyczyny. SOKOŁ. Ptaki II, 410. • Posłyszy się też
niekiedy urocze trąbienie północnego łabędzia gędźca. KORS. Las 24.
Δ ŁABĘDŹ NIEMY C. olor, w Polsce lęgowy, przelotny i zimujący (in. ł. domowy, ł. głuchy,
ł. garbodzioby, ł. garbodzióbny, ł. grubodzioby, ł. nadobny, ł. oswojony, ł. swojski;
daw./lud. gęś łabędź swojski, łabądź, łabęć, łabęt): Dzikie łabędzie nieme zrywając się do
lotu powodują potężny łoskot, który może wprawić w zdumienie każdego, kto po raz pierwszy
zetknął się z tym wspaniałym widowiskiem natury. SOKOŁ. Ptaki II, 402. Na ogół łabędź
niemy jest ptakiem milczącym i tej okoliczności zawdzięcza nazwę”niemy” lub „głuchy”. W
rzeczywistości wcale nie jest głuchy ani niemy, gdyż świetnie słyszy i dysponuje pewną, chociaż
skromną skalą głosu. SOKOŁ. Ptaki II, 402. Te, które mają czarną narośl na nieco załamanym
dziobie, należą do tak zwanych łabędzi niemych. Dawniej nazywano je głuchymi. Zresztą obie
nazwy są niewłaściwe, gdyż ptaki te wydają głos, co prawda w stosunku do ich wielkości bardzo
słaby, przypominający ciche, urywane rżenie źrebaka. Jednakże w żadnym wypadku nie są one
ani nieme, ani głuche. Zwłaszcza przydomek „głuchy” jest najzupełniej nieuzasadniony.
PUCH. Łabędź 24.
Δ ŁABĘDŹ NIEMY odm. POLSKA C. olor immutabilis, odmiana łabędzia, którego pisklęta
są białe (in. łabędź niezmienny): W niewoli wyhodowano odmianę łabędzia niemego,
odznaczającą się już za młodu bardzo jasnym upierzeniem. (…) Dawniej sądzono, że jest to
osobny gatunek i nazywano go łabędziem niezmiennym (Cygnus immutabilis). SOKOŁ. Ptaki
II, 398.
1b. <puch łabędzi> SD

ŁABĘT gw. śląsk. p. łabędź (niemy).

ŁABODA p. komosa (biała).

ŁABUDŹ p. tatarak zwyczajny.

ŁABUŃ zool. <nazwa kosarzy z rodziny Sclerosomatidae>:
Δ ŁABUŃ DŁUGONOGI Leiobunum limbatum.

ŁABUSZTAN p. tojad (mocny).

ŁABUZIA lud. kujaw. p. sitowie w zn. 2.

ŁABUZIE daw. p. tatarak zwyczajny.

ŁABZIE p. tatarak zwyczajny.

ŁACHA daw.(stpl.) <boczne koryto rzeki; p. też lacha>

ŁACZAK ŚCIĄGAJĄCY p. łycznik (ochrowy).

ŁADA
1a. entom. <nazwa motyli z rodziny niedźwiedziówek Arctiidae>:
Δ ŁADA p. pstrokówka (nadobna),
Δ ŁADA DWUKROPKA Cybosia mesomella,
Δ ŁADA KROPLICA Setina roscida,
Δ ŁADA KULWIENA S. kuhlweini,
Δ ŁADA POPRÓSZYCA S. irrorella,
Δ ŁADA RÓŻOWICA Miltochrista miniata.
1b. entom. <Lado jelskii, chrząszcz z rodziny gwozdnikowatych Colydiidae>

ŁAJNIAK daw. p. krowieńczak księżycoróg.

ŁAJNO
1a. <odchody zwierzęce>
1b. łow. <odchody żubra>

ŁAKOŚ daw. p. łokaś.

ŁAKUN daw. p. darownik przedziwny.

ŁAŁOK łow. <u żubra: luźna skóra zwisająca z szyi>: Łałokiem nazywamy obwisłą skórę na szyi, ciągnącą się po barki. HOPPE Język 20.

ŁAMACZ zool. zwykle w lm łamacze <silnie rozwinięte zęby drapieżnych ssaków, służące do kruszenia kości>: Czwart górny przedtrzonowiec [u wilka] i dolny pierwszy trzonowiec to tzw. łamacze. Są one większe w porównaniu z pozostałymi zębami. Każdy łamacz ma dwie powierzchnie tnące oddzielone nacięciem w kształcie litery V. Kiedy szczęki się zamykają, krawędzie zębów działają na zasadzie nożyc. Stąd też łamacze służą do cięcia skóry i mięsa. Tylna część dolnego łamacza posiada tzw. piętkę, która współpracuje z górnym trzonowcem. WIERZB. Wilk 14. • Trzask miażdżonych łamaczami kości słychać było daleko. JAKÓB. Drapieżcy 34. • Protesty skrzydlatych padlinożerców nie uczyniły na basiorze żadnego wrażenia. Przypadł do kości, łapczywie pracując łamaczami. JAKÓB. Drapieżcy 57.

ŁAMIGNAT daw. p. bielik (zwyczajny): Orzeł [bielik], z powodu bitności nazywany w Kiemieliskiej Puszczy Łamignatem, spostrzegł dzicze stado. KARP. Szlakiem 19. Ksiądz Kluk w swej zoologii nazwał go [bielika] łamignatem, a to z racji bardzo silnego dzioba, uderzeniem którego łamie drobniejsze kości zwierząt. MACIEJ. Saga 155.

ŁAMIKAMIEŃ p. zanokcica (skalna).

ŁAMIKOŚĆ p. starzec (Jakubek).

ŁANDYSZ gw. wsch (podl). p. konwalia (majowa).

ŁANIA BROŃ daw. p. pasternak (zwyczajny).

ŁANICZYST p. żebrzyca (roczna).

ŁANOCHA entom. ŁANOCHA POBRZĘCZ <Oxythyrea funesta, chrząszcz z rodziny żukowatych Scarabaeidae (daw. brzęczka, dwuzębica, pobrzęcz)>

ŁANUSZKA p. konwalia (majowa).

ŁAŃCUSZKOWIEC bot. ŁAŃCUSZKOWIEC WAPIENIOLUBNY <Pseudoleskeella catenulata, mech z rodziny drąstowatych Leskeaceae>

ŁAPA NIEDŹWIEDZIA p. widłak (goździsty).

ŁAPA NIEDŹWIEDZIA p. barszcz (zwyczajny).

ŁAPAWKA p. manna (jadalna).

ŁAPIEC PSTRY p. płatkonóg (płaskodzioby).

ŁAPIEC RDZAWY p. płatkonóg (szydłodzioby).

ŁAPIKURA daw. p. jastrząb (zwyczajny).

ŁAPIMUSZKA p. muchołówka (szara).

ŁASICZKA p. pieprznik (jadalny).

ŁASKA BOŻA p. bodziszek (cuchnący).

ŁASKAWEC p. przewiercień (okrągłolistny).

ŁASKAWIEC p. konitrut błotny.

ŁASKAWY p. maślak (ziarnisty).

ŁASTAWICZKA lud. rac. p. jaskółka (dymówka).

ŁASTAWKA, ŁASTOWICKA, ŁASTÓWECZKA, ŁASTÓWKA lud. p. jaskółka w zn. 1a.

ŁASTÓWKA lud. p. jaskółka (dymówka).

ŁASTYWACZE ZILE p. glistnik jaskółcze ziele.

ŁASZEK bot. ŁASZEK OPUSZCZONY <Lecidoma demissum, porost z rodziny Lecideaceae (in. krążniczka opuszczona)>

ŁASZTAWICZKA lud. zaolz. p. oknówka.

ŁASZTÓWICZKA lud. zaolz. p. jaskółka (dymówka).

ŁASZTÓWKA lud. ciesz. p. jaskółka w zn. 1a.

ŁASZTÓWKA lud. zaolz. p. oknówka.

ŁASZTÓWKA lud. głubcz. rac. p. jaskółka (dymówka).

ŁATACZ p. kozioróg (dębosz).

ŁATCZYN entom. ŁATCZYN BRODAWNIK <Decticus verrucivorus, owad prostoskrzydły z rodziny pasikonikowatych Tettigoniidae>: Łatczynem nazwano tego pasikonika dlatego, że ma on na zielonym tle szare i czarne plamki jak łatki, a brodawnikiem dlatego, że silnie kąsa i szczękami chwyta za skórę. Dawniej sądzono nawet, że brodawka, którą ten pasikonik ugryzie, szybko znika. SOKOŁ. Pasikoniki, 31.

ŁATKA
1. bot. <u roślin: część organu wcięta niegłęboko (pośrednio między ząbkiem a odcinkiem)>:
Każdy liść [tojadu mocnego] jest podzielony dłoniasto na kilka odcinków, a te z kolei składają
się z jeszcze drobniejszych, wąskich i ząbkowanych łatek. FABISZ. Sudety 64.
2. mikol. zwykle w lm <u grzybów: resztki osłony całkowitej pozostałe na powierzchni dojrzałego
kapelusza w postaci małych płatów>

ŁATOĆ gw. grodz. p. knieć (błotna).

ŁATOWNICA mikol. <nazwa porostów z rodziny Megasporaceae>:
Δ ŁATOWNICA ALPEJSKA Lobothallia alphoplaca,
Δ ŁATOWNICA POTOKOWA L. melanaspis (in. misecznica potokowa),
Δ ŁATOWNICA PROMIENISTA L. radiosa (in. misecznica promienista).

ŁAZIPŁOTEK lud. łańc. p. mysikrólik (zwyczajny).

ŁAZOWY daw.(stpl.) <błotny (grunt)>

ŁAZUREK gw. p. goryczka (trojeściowa).