To Top

„Słownik polskiego języka przyrodniczego” jest autorskim projektem Grzegorza Bobrowicza. Prace nad słownikiem zostały zapoczątkowane w roku 1990, a od roku 2010 prowadzone są intensywnie. Słownik jest zbiorem wyrazów opisujących dziką przyrodę Polski; głównie w skali makroskopowej (pominięto skalę mikro, budowę wewnętrzną organizmów, procesy fizjologiczne). Obejmuje on nazwy używane obecnie i dawniej, w tym gwarowe i ludowe. Słownik adresowany jest do wszystkich którym bliska jest dzika przyroda Polski. Więcej

Zakres tematyczny Słownika:

  • nazwy gatunków roślin Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. grzybów, porostów, mszaków, paprotników, roślin nasiennych;
  • nazwy gatunków zwierząt Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. mięczaków, stawonogów, kręgowców;
  • nazwy części roślin i zwierząt;
  • głosy zwierząt;
  • nazwy środowisk przyrodniczych, zbiorowisk roślinnych;
  • nazwy rzeźby terenu, wód, gleb; określenia miejsc w terenie itp.;
  • nazwy używane w leśnictwie dotyczące lasów, ich części itp.;
  • nazwy łowieckie dotyczące zwierząt, sposobów ich wabienia i in.;
  • nazwy używane w wędkarstwie dotyczące wód, ich fragmentów i in.;
  • nazwy używane w rolnictwie dotyczące obszarów rolnych, ich fragmentów i in.;
  • nazwy meteorologiczne, m.in. stany pogody, zjawiska na niebie itp.;
  • nazwy pór roku, miesięcy, pór dnia.

Obecnie w Słowniku znalazły się między innymi w dużej części kompletne nazwy gatunków takich grup systematycznych, jak: grzyby, porosty, paprotniki, rośliny nasienne; chrząszcze (część), motyle (część), prostoskrzydłe, ważki, mięczaki, minogi, ryby, ptaki. W przygotowaniu mszaki; pajęczaki, owady (pozostałe grupy), wije, skorupiaki, płazy, gady, ssaki.

Prezentowana część Słownika liczy około 15 tysięcy haseł. Docelowo szacuję, że objętość Słownika sięgnie około 50 tysięcy haseł. Na razie pozostawiam otwartą kwestię cytatów do poszczególnych haseł. Do niektórych haseł je zamieszczam; zwłaszcza cytaty nawiązujące do pochodzenia nazwy. Wykaz źródeł

Zapraszam wszystkich miłośników polskiego języka przyrodniczego do dzielenia się swoimi uwagami na temat Słownika lub poszczególnych jego haseł. Mniej

TORBA PASTUSZA p. tasznik (pospolity).

TORBIARZ daw. p. wałęsak (zwyczajny).

TORBY PASTUSZE p. tasznik (pospolity).

TORCHUN gw. żyw. p. bylica (pospolita).

TOREBKA bot. <owoc suchy, powstały ze zrośnięcia kilku owocolistków, otwierający się klapami, szczelinami, otworakmi lub wieczkiem (wtedy zwie się puszką)>: Nim ostatnie drzewo w lesie – lipa, rozwinie kwiaty, na wierzbach i topolach pękają podłużne, zielone torebki, i wysypuje sięz nich mnóstwo drobnych, czarnych ziarenek, okrytych delikatnymi, aksamitnymi włoskami barwy białej. Każda wierzba wydaje ich takie niezliczone ilości, że całe drzewo jest jakby obsypane najpiękniejszą bawełną, pęczkami wystającą z otwartych torebek. DYAK. Las 232.

TOREBNICA WIĄZOWA p. bawełnica (wiązowo-zbożowa): Na liściach wiązu np. widać sterczące maczugowate torebki, będące schronieniem młodych czarniawych mszyc, zwanych od kształtu tych narośli torebnicami. DYAK. Las 110.

TORFOWIEC bot. <nazwa mchów z rodziny torfowcowatych Sphagnaceae (daw./lud. biały mech)>:
Δ TORFOWIEC BAŁTYCKI Sphagnum balticum,
Δ TORFOWIEC BŁOTNY S. palustre,
Δ TORFOWIEC BRODAWKOWATY S. papillosum,
Δ TORFOWIEC BRUNATNY S. fuscum,
Δ TORFOWIEC CIENIUTKI S. tenellum,
Δ TORFOWIEC CZERWONAWY S. rubellum,
Δ TORFOWIEC DUSENA S. majus,
Δ TORFOWIEC FRĘDZLOWANY S. fimbriatum,
Δ TORFOWIEC GIRGENSOHNA S. girgensohnii,
Δ TORFOWIEC JEDNOBOCZNY S. subsecundum,
Δ TORFOWIEC JENSENA S. jensenii,
Δ TORFOWIEC KOŃCZYSTY S. fallax (in. t. odgięty),
Δ TORFOWIEC LINDBERGA S. lindbergii,
Δ TORFOWIEC MAGELLAŃSKI S. magellanicum,
Δ TORFOWIEC MIĘKKI S. molle,
Δ TORFOWIEC NASTROSZONY S. squarrosum,
Δ TORFOWIEC OBŁY S. teress,
Δ TORFOWIEC OKAZAŁY S. riparium,
Δ TORFOWIEC OSTROLISTNY S. capillifolium,
Δ TORFOWIEC PIERZASTY S. subnitens,
Δ TORFOWIEC PIĘCIORZĘDOWY S. quinquefarium,
Δ TORFOWIEC PŁOWY S. subfulvum,
Δ TORFOWIEC POGIĘTY S. flexuosum,
Δ TORFOWIEC POKREWNY S. affine,
Δ TORFOWIEC RUSSOWA S. russowii,
Δ TORFOWIEC SKRĘCONY S. contortum,
Δ TORFOWIEC SZORSTKI S. compactum,
Δ TORFOWIEC SZPICZASTOLISTNY S. cuspidatum,
Δ TORFOWIEC ŚRODKOWY S. centrale,
Δ TORFOWIEC TEPOLISTNY S. obtusum,
Δ TORFOWIEC WARNSTORFA S. warnstorfii,
Δ TORFOWIEC WĄSKOLISTNY S. angustifolium,
Δ TORFOWIEC WKLĘSŁOLISTNY S. platyphyllum,
Δ TORFOWIEC WULFA S. wulfianum,
Δ TORFOWIEC ZANURZONY S. inundatum,
Δ TORFOWIEC ZĄBKOWANY S. denticulatum.

TÔRGOWE ZIELI p. koniczyna (pagórkowa).

TÔRGOWNIK p. koniczyna (pagórkowa).

TORKA gw. ciesz. <cierń z tarniny>

TÔRKA p. śliwa (tarnina).

TÔRKA p. śliwa (tarnina).

TORKI gw. ciesz. <cierniste krzaki>

TORKI p. śliwa (tarnina).

TÔRNIE p. śliwa (tarnina).

TORYNKA p. dzieżka (pomarańczowa).

TORYNKA POMARAŃCZOWA p. dzieżka (pomarańczowa).

TÔRZEJ GŁOGOWY gw. żyw. p. głóg (jednoszyjkowy).

TÔRZEŃ p. śliwa (tarnina).

TORZYŚNIAD
1a. entom. TORZYŚNIAD KASZTANÓWKA <Zeuzera pyrina, motyl z rodziny trociniarek
Cossidae (in. trociniarka kasztanówka, t. torzyśniad)>
1b. entom. daw. p. trociniarka (czerwica).

TORZYŚNIAT daw. p. trociniarka (czerwica).

TÓNIECNIK gw. żyw. p. drżączka średnia.

TRACZ daw. p. szlachar.

TRACZ BIELACZEK p. bielaczek: Tracz bielaczek jest z wszystkich naszych traczy najmniejszy i najjaśniej ubarwiony. Samiec lśni w szacie zimowej i wiosennej śnieżną bielą, podkreśloną czarnym i szarym rysunkiem. SOKOŁ. Ptaki II, 483.

TRACZ CZUBATY daw. p. szlachar.

TRACZ DŁUGODZIOBY p. szlachar.

TRACZ DŁUGODZIÓB daw. p. szlachar: Tracz długodziób przypomina proporcjami tracza nurogęś, jest jednak mniejszy, smuklejszy i delikatniejszy. Szczególny wyraz nadaje mu długi czub, podzielony na dwie części. SOKOŁ. Ptaki II, 482.

TRACZ DNIESTRÓWKA daw. p. bielaczek.

TRACZ HOHOL daw. p. nurogęś.

TRACZ MALUCHNY daw. p. bielaczek.

TRACZ MAŁY daw. p. bielaczek.

TRACZ NUROGĘŚ p. nurogęś: Tracz nurogęś jest okazałym, pięknie ubarwionym ptakiem. W zimie i na wiosnę ma samiec szatę o następujących barwach: głowa, górna część szyi i krótki czub na potylicy czarne z zielonym połyskiem. Kark, barki, pokrywy skrzydeł i lotki ramieniowe – białe. Przednia część ghrzbietu czarna, reszta górnej częśći ciała szaropopielata z ciemniejszymi kreskami i białymi falami. Pierś i spód ciała białe z pięknym łososiowoczerwonym nalotem. SOKOŁ. Ptaki II, 478. Tracz nurogęś jest ptakiem towarzyskim i zwłaszcza podczas wędrówek trzyma się w niewielkich stadach, które bardzo często mieszają się z innym ptactwem wodnym. SOKOŁ. Ptaki II, 479.

TRACZ ŚREDNI daw. p. szlachar.

TRACZ WIELKI daw. p. nurogęś.

TRACZYK
1. ornit. daw. <nazwa ptaka>:
Δ TRACZYK p. bielaczek.
Δ TRACZYK LODOWY p. alczyk: Posługując się nazwą „traczyk” [np. traczyk
lodowy] musimy sobie uprzytomnić, że ptak ten nie należy do traczy, które są przedstawicielami
rzędu blaszkodziobych. Niestety w języku polskim nie ma nazwy odpowiedniejszej, gdyż
wymieniona w synonimach nazwa „nurzyk mały” mogłaby nasunąć błędną myśl, że traczyk jest
przedstawicielem rodzaju nurzyków. SOKOŁ. Ptaki II, 536. : Traczyk lodowy jest niewiele
większy od naszej przepiórki i reprezentuje miniaturkę alk. SOKOŁ. Ptaki II, 537.
2. bot. TRACZYK ZIMNY <Placopsis gelida, porost z rodziny Agyriaceae>

TRAGANEK bot. <nazwa rodzimych gatunków roślin z rodziny motylkowatych Fabaceae>:
Δ TRAGANEK DŁUGOKWIATOWY Astragalus onobrychis (in. t. esparcetopodobny),
Δ TRAGANEK DUŃSKI A. danicus (in. t. czerwony),
Δ TRAGANEK JASNY A. australis (in. t. południowy),
Δ TRAGANEK PĘCHERZYKOWATY A. cicer (in. t. górski, t. pęcherzykowy; daw./lud.
ciecierzyczka, ciecioreczka, cieciorka dzika, koty żółte),
Δ TRAGANEK PIASKOWY A. arenarius,
Δ TRAGANEK SZEROKOLISTNY A. glycyphyllos (in. traganek, t. dziki, t. lukrecjowy;
daw./lud. gadzi lynisko, groch wilczy, orzech ziemny, wilczy groch),
Δ TRAGANEK WYTRZYMAŁY A. frigidum,
Δ TRAGANEK ZWISŁOKWIATOWY A. penduliflorus.

TRAJKOTKA
1. entom. TRAJKOTKA CZERWONA <Psophus stridulus, owad prostoskrzydły z rodziny
szarańczowatych Acrididae>
2. ornit. łow. p. cyranka: Samiec cyranki odzywa siębardzo znamiennym, terkoczącym „trererereb”.
Dźwięk ten można porównać z szelestem jaki wydaje tektura, gdy zębami grzebienia pociągamy
po jej krawędzi. Stąd w niektórych okolicach jest rozpowszechniona wśród myśliwych nazwa
„trajkotka” zamiast cyranka. SOKOŁ. Ptaki II, 447.

TRAKACZ daw. p. białorzytka (zwyczajna).

TRAMWAJARZ p. kowal (bezskrzydły).

TRAN p. arnika górska.

TRANEK p. arnika górska.

TRANEK ANGIELSKI p. arnika górska.

TRANEK GÓRNY p. arnika górska.

TRANEK GÓRSKI lud. p. arnika górska.

TRANK p. arnika górska.

TRANK p. nawłoć (pospolita).

TRANK p. starzec (nadrzeczny).

TRANK GÓRNY p. arnika górska.

TRANK JELENI p. sierpik (barwierski).

TRANK MAJOWY p. skalnica (ziarenkowata).

TRANK ŚWIĘTEJ KUNEGUNDY p. sadziec (konopiasty).

TRASKAWICA daw.(stpl.) <piorun, grzmot; też trzaskawica>

TRAWA p. perz (właściwy).

TRAWA APTEKARSKA p. perz (właściwy).

TRAWA BŁOTNA p. bagnica (torfowa).

TRAWA JEŻA p. jeżogłówka (pojedyncza).

TRAWA KANADYJSKA p. wiechlina (spłaszczona).

TRAWA KOCIA p. kocimiętka (właściwa).

TRAWA KUPKOWA p. kupkówka (pospolita).

TRAWA KWIETNA p. gwiazdnica (wielkokwiatowa).

© Copyright 1990-2024 Grzegorz Bobrowicz. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie zdjęć i treści wymaga pisemnej zgody autora.

Powrót do góry