To Top

„Słownik polskiego języka przyrodniczego” jest autorskim projektem Grzegorza Bobrowicza. Prace nad słownikiem zostały zapoczątkowane w roku 1990, a od roku 2010 prowadzone są intensywnie. Słownik jest zbiorem wyrazów opisujących dziką przyrodę Polski; głównie w skali makroskopowej (pominięto skalę mikro, budowę wewnętrzną organizmów, procesy fizjologiczne). Obejmuje on nazwy używane obecnie i dawniej, w tym gwarowe i ludowe. Słownik adresowany jest do wszystkich którym bliska jest dzika przyroda Polski. Więcej

Zakres tematyczny Słownika:

  • nazwy gatunków roślin Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. grzybów, porostów, mszaków, paprotników, roślin nasiennych;
  • nazwy gatunków zwierząt Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. mięczaków, stawonogów, kręgowców;
  • nazwy części roślin i zwierząt;
  • głosy zwierząt;
  • nazwy środowisk przyrodniczych, zbiorowisk roślinnych;
  • nazwy rzeźby terenu, wód, gleb; określenia miejsc w terenie itp.;
  • nazwy używane w leśnictwie dotyczące lasów, ich części itp.;
  • nazwy łowieckie dotyczące zwierząt, sposobów ich wabienia i in.;
  • nazwy używane w wędkarstwie dotyczące wód, ich fragmentów i in.;
  • nazwy używane w rolnictwie dotyczące obszarów rolnych, ich fragmentów i in.;
  • nazwy meteorologiczne, m.in. stany pogody, zjawiska na niebie itp.;
  • nazwy pór roku, miesięcy, pór dnia.

Obecnie w Słowniku znalazły się między innymi w dużej części kompletne nazwy gatunków takich grup systematycznych, jak: grzyby, porosty, paprotniki, rośliny nasienne; chrząszcze (część), motyle (część), prostoskrzydłe, ważki, mięczaki, minogi, ryby, ptaki. W przygotowaniu mszaki; pajęczaki, owady (pozostałe grupy), wije, skorupiaki, płazy, gady, ssaki.

Prezentowana część Słownika liczy około 15 tysięcy haseł. Docelowo szacuję, że objętość Słownika sięgnie około 50 tysięcy haseł. Na razie pozostawiam otwartą kwestię cytatów do poszczególnych haseł. Do niektórych haseł je zamieszczam; zwłaszcza cytaty nawiązujące do pochodzenia nazwy. Wykaz źródeł

Zapraszam wszystkich miłośników polskiego języka przyrodniczego do dzielenia się swoimi uwagami na temat Słownika lub poszczególnych jego haseł. Mniej

RYCEK p. mleczaj (rydz).

RYCEK p. mleczaj (smaczny).

RYCEK TRUJĄCY p. kolczak (obłączasty).

RYCERZYK
1. mikol. <nazwa grzybów z rodziny gąskowatyhc Tricholomataceae>:
Δ RYCERZYK CZERWONOŁUSKOWY Tricholomopsis ornata,
Δ RYCERZYK CZERWONOZŁOTY T. rutilans (daw. bedłka czerwonozłota, boczniak
czerwonozłoty, brzegowłosek czerwonozłoty, gąska czerwonozłota, opieńki bukowe,
o. sosnowe, złotawka),
Δ RYCERZYK FIOLETOWY p. gąsówka (fioletowawa),
Δ RYCERZYK NIEKSZTAŁTNY p. gąska (niekształtna),
Δ RYCERZYK OLIWKOWOŻÓŁTY T. decora (in. r. ozdobny; daw. boczniak ozdobny),
Δ RYCERZYK SZLACHETNY p. gąska (niekształtna),
Δ RYCERZYK ŻÓŁTOBIAŁY p. gąska (zielonka).
2. ornit. indyw. p. batalion: Siedzę i przyglądam się, jak daleko na kałużach błotnych uwijają się
liczne stadka barwnych pierzastych rycerzyków [batalionów]. PAC-POM. A było 92.

RYCK, R. CZERWIONY p. mleczaj (rydz).

RYCK p. mleczaj (wełnianka).

RYCYK
1a. ornit. RYCYK ZWYCZAJNY <Limosa limosa, ptaków z rodziny bekasowatych Scolopacida,
w Polsce lęgowy i przelotny (in. rycyk; daw./lud. bekas kosogłów, b. kozogłów, hryc, hrycaj,
hryć, nabłotnik pospolity, n. rdzawoszyjny, szlamik rycyk, szlamnik, sz. czarnosterny,
sz. krycaj, sz. rycyk)>: Choć rycyki są okazałe (…) zwykle najpierw je słyszymy, a dopiero
później widzimy. (…) leci dość wolno (…) przy akompaniamencie nie kończącego się „di-jid-ju
dijid-ju, dijid-ju”, które chwilami brzmi ostrzej „ryc-ju, ryc-ju”. Stąd zapewne nazwa ptaka.
KŁOS. G.S.T. Ptaki 53.
1b. ornit. daw. RYCYK LAPOŃSKI, R. PÓŁNOCNY daw. p. szlamnik (zwyczajny).

RYCYTNIK gw. grodz. p. rozchodnik (ostry).

RYDEL p. mleczaj (chrząstka).

RYDZ mikol. <nazwa różnych gatunków grzybów>:
Δ RYDZ p. mleczaj (bezstrefowy).
Δ RYDZ, R. BIAŁY, R. DZIKI, R. FAŁSZYWY, R. GŁUCHY, R. GORZKI, R. KOŃSKI, R.
KOSMATY, R. KROWI, R. KUDŁATY, R. ŁĄKOWY, R. MLECZNY, R.
NIEPRAWDZIWY, R. POLNY, R. PSI, R. PSZENICZNY, R. SZMACIANY, R. TRUJĄCY,
R. WEŁNISTY, R. Z KŁAKAMI p. mleczaj (wełnianka).
Δ RYDZ, R. BIAŁY, R. DZIKI, R. PSI p. mleczaj (chrząstka).
Δ RYDZ, R. CZERWONY, R. DZIKI, R. FAŁSZYWY, R. KOŃSKI, R. PSI, R. SMACZNY,
R. TRUJĄCY p. mleczaj (smaczny).
Δ RYDZ, R. CZERWONY, R. JODŁOWY, R. MLECZAK, R. MLECZNY, R. PAŃSKI, R.
PRAWDZIWEK, R. PRAWDZIWY, R. PRAWY, R. SMACZNY p. mleczaj (rydz): : Grzyb
zdaje się być rydzem. W wierzchu kapelusza dołek – jest? Jest! Na około niego blade pierścienie
– koła, ciemno zabarwione… są? Są! Cieniejące ku brzegom kapelusza. Od spodu blaszki, jakby
różowawe, jakby beżowe. Zapach – rydza: ostrawy, ale przyjemny, przynależny tylko do tego
gatunku grzybów. W piekle bym go poznał. A więc rydze. GOŹ. Trop 139.
Δ RYDZ BAGNOWY, R. DZIKI, R. PSI, R. TRUJACY p. krowiak (aksamitny).
Δ RYDZ CZARNY p. mleczaj (ostry).
Δ RYDZ CZARNY, R. PASKUDNY p. mleczaj (jelonek).
Δ RYDZ DZIKI, R. GŁUCHY, R. MLECZNY, R. OSTRY, R. PSI p. mleczaj (rudy).

RYDZAK, RYDZECZEK gw. ostródz.-warm.-mazur. p. mleczaj (rydz).

RYDZEK p. mleczaj (rydz).

RYDZEK DĘBOWY p. mleczaj (smaczny).

RYDZEK GORZKI, OSTRY p. mleczaj (rudy).

RYDZEK KOŃSKI, R. TRUJĄCY p. mleczaj (wełnianka).

RYDZKA RUDA p. mleczaj (rudy).

RYDZKI p. mleczaj (rydz).

RYDZYK p. mleczaj (rydz).

RYDZYK DZIKI p. mleczaj (smaczny).

RYJAK indyw. <ryj dzika>: Ciężkie samury płyną wolno, (…) małe [dziki] zaś rechtając, kładą na starsze ryjaki swoje lub jeden na drugiego i tak w kupie płyną. WODZ. Wspom. 208.

RYJEK daw. p. pulg (Aphodius fossor).

RYMIONEK p. rumianek (pospolity).

RYMSKA WIŚNIA lud. p. czereśnia dzika.

RYNIAK entom. <Lionychus quadrillum, chrząszcz z rodziny biegaczowatych Carabidae>

RYNNICA entom. <nazwa chrząszczy z rodziny stonkowatych Chrysomelidae (daw. stonka, złotek, z. listogryz, złotka, złotnik)>:
Δ RYNNICA DWUDZIESTOKROPKOWA Chrysomela vigintipunctata,
Δ RYNNICA LAPOŃSKA Ch. lapponica,
Δ RYNNICA MIEDZISTA Ch. cuprea,
Δ RYNNICA OLSZOWA Plagiosterna aenea (in. r. olchowa), 
Δ RYNNICA OSIKOWA Chrysomela tremula (in. r. ceglasta),
Δ RYNNICA TOPOLOWA Ch. populi (daw. stonka topolowiec, topolówka),
Δ RYNNICA WIERZBOWA Ch. collaris.

RYP p. rypiak gałązkowiec.

RYPIAK entom. RYPIAK GAŁĄZKOWIEC <Anaesthetis testacea, chrząszcz z rodziny kózkowatych Cermabycidae (daw. ryp)>

RYPS gw. ostródz.-warm.-mazur. p. kapusta (rzepak).

RYSEK bot. <nazwa porostów z rodziny Roccellaceae>:
Δ RYSEK WĄSKOZARODNIKOWY Enterographa hutchinsiae,
Δ RYSEK WIELOPLECHOWY E. zonata (in. pismaczek opasany).

RYSEK LITERAKOWATY p. oczarka (literakowata).

RYSKA, RYŃSKA WIŚNIA lud. p. czereśnia dzika.

RYSTEK, RYSTEL daw. p. kokorycz (pusta).

RYSZAWY gw. ciesz. <rudawy>

RYSZUTNIAK p. maślak (sitarz).

RYŚCIAK entom. <Patrobus sp., rodzaj chrząszczy z rodziny biegaczowatych Carabidae>

RYTEK bot. RYTEK SKALNY <Lithographa tesserata, porost z rodziny Agyriaceae>

RYTEL entom. <nazwa chrząszczy z rodziny drwionkowatych Lymexylidae>:
Δ RYTEL GRZEBYKOCZUŁKI Elateroides flabellicornis,
Δ RYTEL POSPOLITY E. dermestoides.

RYTIDOM p. korowina.

RYZOFIT bot. zwykle w lm ryzofity <rośliny wodne zakorzenione lub zakotwiczone wyrostkami pędów w podłożu, tworzące bentos, np. grzybienie białe>

RYZOIDY p. chwytnik.

RYŻEJKA lud. lubel. p. lnicznik (siewny).

RYŻKI, RYŻOK, RYŻYK lud. p. mleczaj (rydz).
R-ZAĆ gw. ciesz. <o pasikonikach: grać>

RZĄPICA p. brudnica (mniszka): Brudnica mniszka, zwna też rząpicą, jest ajniebezpieczniejszym szkodnikiem świerka. Skrzydła 1950. /SD

RZĄPICA MNISZKA p. brudnica (mniszka).

RZĄPICA NIEPARKA p. brudnica (nieparka).

RZĄSA p. naradka (północna).

RZĄSA daw. p. rzęsa (drobna).

RZĄSA MNIEJSZA p. rzęsa (drobna).

RZĄSA SKALNA p. zanokcica (skalna).

RZECHNOC daw. p. minóg rzeczny.

RZECHOŁKA daw. p. oknówka.

RZECHUŁKA JAKÓŁKA daw. p. oknówka.

RZECZYCZKO, RZECZYSKO daw.(stpl.) <dawne koryto rzeki>

RZEGINIA p. krowiak (podwinięty).

RZEMIENIE p. psianka (słodkogórz).

RZEMIENIEC p. przetacznik (kłosowy).

RZEMIENIEC gw. august., małopol. p. psianka (słodkogórz).

RZEMIEŚLNIK, RZEMIEŚNIK, RZEMIĘŚNIK, RZEMIUSZCZEK daw. p. remiz zwyczajny.

RZEMLIK entom. <nazwa krajowych chrząszczy z rodziny kózkowatych Cermabycidae (daw. rdzeniosz)>:
Δ RZEMLIK LIPOWIEC Saperda octopunctata (in. rz. ósmaczek),
Δ RZEMLIK OSIKOWIEC S. populnea (daw. topolowiec),
Δ RZEMLIK PLAMISTY S. scalaris (daw. drabiniarz),
Δ RZEMLIK PODOBNY S. similis (in. rz. podobnik),
Δ RZEMLIK PUNKTOWANY S. perforata,
Δ RZEMLIK TOPOLOWIEC S. carcharias (in. rzemlik, rz. gnojowiec, rz. topolowy; daw. topolowiec): Guzowate nabrzmienia na pniu osiki nie są wcale rzeczą przypadkową, lecz skutkiem osiedlania się w drzewie larw pewnego chrząszcza o długich rożkach, zwanego rzemlikiem topolowym. DYAK. Las 119.
Δ RZEMLIK WIĄZOWIEC S. punctata.

RZEMPOŁUCH lud. mazow. p. rzepołuch.

© Copyright 1990-2024 Grzegorz Bobrowicz. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie zdjęć i treści wymaga pisemnej zgody autora.

Powrót do góry