To Top

„Słownik polskiego języka przyrodniczego” jest autorskim projektem Grzegorza Bobrowicza. Prace nad słownikiem zostały zapoczątkowane w roku 1990, a od roku 2010 prowadzone są intensywnie. Słownik jest zbiorem wyrazów opisujących dziką przyrodę Polski; głównie w skali makroskopowej (pominięto skalę mikro, budowę wewnętrzną organizmów, procesy fizjologiczne). Obejmuje on nazwy używane obecnie i dawniej, w tym gwarowe i ludowe. Słownik adresowany jest do wszystkich którym bliska jest dzika przyroda Polski. Więcej

Zakres tematyczny Słownika:

  • nazwy gatunków roślin Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. grzybów, porostów, mszaków, paprotników, roślin nasiennych;
  • nazwy gatunków zwierząt Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. mięczaków, stawonogów, kręgowców;
  • nazwy części roślin i zwierząt;
  • głosy zwierząt;
  • nazwy środowisk przyrodniczych, zbiorowisk roślinnych;
  • nazwy rzeźby terenu, wód, gleb; określenia miejsc w terenie itp.;
  • nazwy używane w leśnictwie dotyczące lasów, ich części itp.;
  • nazwy łowieckie dotyczące zwierząt, sposobów ich wabienia i in.;
  • nazwy używane w wędkarstwie dotyczące wód, ich fragmentów i in.;
  • nazwy używane w rolnictwie dotyczące obszarów rolnych, ich fragmentów i in.;
  • nazwy meteorologiczne, m.in. stany pogody, zjawiska na niebie itp.;
  • nazwy pór roku, miesięcy, pór dnia.

Obecnie w Słowniku znalazły się między innymi w dużej części kompletne nazwy gatunków takich grup systematycznych, jak: grzyby, porosty, paprotniki, rośliny nasienne; chrząszcze (część), motyle (część), prostoskrzydłe, ważki, mięczaki, minogi, ryby, ptaki. W przygotowaniu mszaki; pajęczaki, owady (pozostałe grupy), wije, skorupiaki, płazy, gady, ssaki.

Prezentowana część Słownika liczy około 15 tysięcy haseł. Docelowo szacuję, że objętość Słownika sięgnie około 50 tysięcy haseł. Na razie pozostawiam otwartą kwestię cytatów do poszczególnych haseł. Do niektórych haseł je zamieszczam; zwłaszcza cytaty nawiązujące do pochodzenia nazwy. Wykaz źródeł

Zapraszam wszystkich miłośników polskiego języka przyrodniczego do dzielenia się swoimi uwagami na temat Słownika lub poszczególnych jego haseł. Mniej

PIROLA p. gruszyczka (okrągłolistna).

PISAREK p. koźlarz (czerwony).

PISK <cienki, ostry, przenikliwy dźwięk, ton, głos, krzyk; wydawanie takiego głosu, krzyku>

PISKAĆ przestarz. dziś gw. <piszczeć cicho, cienko, z rzadka; popiskiwać>: Za oknem piskała zięba. DĄBR. M. Uśm. cyt. SD.

PISKARJA daw.(stpl.) <szczur>

PISKLAK pot. p. pisklę: Najczęściej wodzą oni tylko jedno żurawiątko, które rośnie szybko przeobrażając się z milusińskiego, pokrytego miękkim puchem pisklaka w dosyć pokracznego „strusia”, który dopiero po prawie dwóch miesiącach upodobni się pod względem proporcji ciała do ptaków dorosłych. KONARZ. Biebrza 107.

PISKLĘ <niedawno wylęgły ptak; młode ptaka>: Wróble (…) wywodzą pisklęta po trzy i cztery razy do roku. DYAK. Przyr. cyt. SD.

PISKLĘCY <należący do pisklęcia, będący pisklęciem>

PISKLIWIEC ornit. żarg. p. brodziec (piskliwy).

PISKLIWY <o głosie, dźwięku, tonie: wysoki, cienki, ostry, przenikliwy, piszczący>

PISKOLIĆ indyw. <wydawać piskliwe dźwięki; popiskiwać>: Cichutkie, trwożne piskolenie niewidocznego pisklęciauwikłanego w strzępy gniazda. ZAR. Ziarno. cyt. SD.

PISKORZ icht. <Misgurnus fossilis, rodzimy gatunek ryby słodkowodnej z rodziny piskorzowatych Cobitidae (daw./lud. bagnik, piskórz, piskun, wijun, wiun)>: Leśny ponik wypływał opodal z podnóża bochenkowatego kształtu wzniesienia dość ruchliwą strużką, następnie trafiał w swoim biegu na niską, ale dość rozległą nieckę i tu rozpościerał się szeroko w grząskie topielisko. (…) Bokami usadowiły się iwy, kuse rokiciny, liche trawy i na wpół uschnięte olchy, w środku zaś – kępy turzycy i kobylaku. Było to dominium kijanek, żab, pijawek i schowanych w błoto piskorzy. GOŹ. Loty 110.

PISKOTAĆ daw. <wydawać piskliwy głos. dźwięk; piskać; dziś o jakółce lub kosie: wydawać głos>: Piskocze jaskółka domowa. BORK. J. Pisma. cyt. SD.

PISKÓRZ daw. p. piskorz.

PISKUN
1a. ichtiol. lud. litew. p. piskorz.
1b. ichtiol. lud. litew. <„rybka, na którą łowią inne większe. Ust. z Wilna. KARŁ. SGP II, 121” (in.
grauż, wijun)>

PISMACZEK bot. <nazwa porostów z rodziny Roccellaceae>:
Δ PISMACZEK CZARNIAWY Opegrapha ochrocheila (in. p. czerwonawy),
Δ PISMACZEK CZARNY O. atra,
Δ PISMACZEK MOUGEOTA O. mougeotii,
Δ PISMACZEK NASKALNY O. rupestris,
Δ PISMACZEK NAWAPIENNY O. calcarea (in. p. Chevalliera),
Δ PISMACZEK PĘCHERZYKOWATY O. vermicellifera,
Δ PISMACZEK RUDAWY O. rufescens,
Δ PISMACZEK SKALNY O. dolomitica,
Δ PISMACZEK SKRĘCONY O. gryocarpa,
Δ PISMACZEK ZIELNY O. culmigena,
Δ PISMACZEK ZIELONY O. viridis,
Δ PISMACZEK ZMIENNY O. varia,
Δ PISMACZEK ZWYCZAJNY O. vulgata,

PISMACZEK MĄCZYSTY p. kiczorka (mączysta).

PISMACZEK OPASANY p. rysek (wieloplechowy).

PISMACZEK SKRYTY p. kiczorka (skryta).

PISMARIA p. bliźniczka psia trawka.

PISTOLEC p. lejkowiec (dęty).

PISZCZAK daw. p. świergotek.

PISZCZALNIK daw. p. lilak pospolity.

PISZCZEK daw. p. sieweczka (obrożna).

PISZCZEK daw. p. świergotek.

PISZCZEK daw. p. świergotek (łąkowy).

PISZCZEK, P. ŹDZIEBLIK p. świergotek (drzewny).

PISZCZYK daw. p. oknówka.

PIWNICZNIK p. ukwap (dwupienny).

PIWNICZNY GRZYB DOMOWY p. gnilica (mózgowata).

PIWNIK daw. p. berberys zwyczajny.

PIYŃĆKOLÔN gw. żyw. p. sporek (polny).

PIYRWIOSNKI p. pierwiosnek (wyniosły).

PIYRWIOSTKI gw. żyw. p. pierwiosnek (wyniosły).

PIŻEMKO daw. p. piżmaczek wiosenny.

PIŻMA p. wrotycz (pospolity).

PIŻMACZEK bot. PIŻMACZEK WIOSENNY <Adoxa moschatellina, rodzimy gatunek rośliny z rodziny piżmaczkowatych Adoxaceae (in. p. właściwy, p. wonny; daw./lud. bławat wonny, piżemko, piżmowe ziele, p. z. muszkatowe, piżmowiec)>

PIŻMO p. wrotycz (pospolity).

PIŻMO POLNE gw. grodz. jastrzębiec (gładki).

PIŻMOWE ZIELE p. pierwiosnek (lekarski).

PIŻMOWE ZIELE p. wrotycz (pospolity).

PIŻMOWE ZIELE, P. Z. MUSZKATOWE daw. p. piżmaczek wiosenny.

PIŻMOWIEC
1. entom. daw. p. wonnica piżmówka.
2. bot. daw. p. piżmaczek wiosenny.

PIŻMÓWKA daw. p. wonnica piżmówka: Chował książkę w głębokiej dziupli starej wierzby, pachnącej piżmówkami, które roiły się na popękanewj korze i (…) latały dokoła, połyskując w słońcu swym ciemnozielonym brązem. PAR. Niebo 90. / SD

PJYŁUN p. bylica (piołun).

PLACEK gw. podh. p. pępawa (dwuletnia).

PLACUSZEK bot. <nazwa porostów z rodziny Lichinaceae>:
Δ PLACUSZEK CERNOHORSKYEGO Anema cernohorskyi,
Δ PLACUSZEK ZWODNICZY A. decipiens.

PLAGA daw.(stpl.) <słota>

PLAGIOTROPOWE MCHY bot. <mchy o łodygach regularnie lub nieregularnie pierzasto rozgałęzionych, płożących się po podłożu; por. ortotropowe mchy >

PLAMIAK ichtiol. <Melanogrammus aeglefinus, rodzimy gatunek ryby z rodziny dorszowatych Gadidae (in. łupacz, wątłusz srebrzysty; daw./lud. pomuchla)>

PLAMICA bot. <nazwa porostów z rodziny Arthoniaceae>:
Δ PLAMICA BIAŁAWA Arthonia leucopellaea,
Δ PLAMICA CIEMNOBRUNATNA A. fuliginosa,
Δ PLAMICA CIENKA A. exilis,
Δ PLAMICA CZERRWONAWA A. tumidula,
Δ PLAMICA DWOISTA A. didyma,
Δ PLAMICA ENDLICHERA A. endlicheri (in. p. łatkowata),
Δ PLAMICA FILCOWATA A. byssacea,
Δ PLAMICA KAMIENNA A. lapidicola,
Δ PLAMICA KASZTANOWATA A. spadicea,
Δ PLAMICA KROPKOWATA A. punctiformis,
Δ PLAMICA NADOBNA A. elegans,
Δ PLAMICA MCHOWA A. muscigena,
Δ PLAMICA MISECZKOWATA A. patellulata,
Δ PLAMICA NIEBIESKAWA A. caesia,
Δ PLAMICA PLAMISTA A. arthonioides,
Δ PLAMICA PONURA A. vinosa,
Δ PLAMICA POŚREDNIA A. mediella,
Δ PLAMICA PROMIENISTA A. radiata,
Δ PLAMICA PRZYPRÓSZONA A. pruinata (in. p. szorstka),
Δ PLAMICA ROZSIANA A. dispersa,
Δ PLAMICA SZARWA A. cinereopruinosa,
Δ PLAMICA WĄTPLIWA A. psymmithodes.

PLAMIEC
1a. entom. <nazwa motyli z rodziny miernikowców Geometridae>:
Δ PLAMIEC AGREŚCIAK (in. p. agrestniak, p. agrestnik; daw. agrestniak, agrestówka,
agreściak, arlekin) Abraxas grossulariata: Dorosły motyl – plamiec agreściak – ma białe
skrzydła w czarne plamki, przecięte dwiema żółtymi pręgami. DYAK. Przyr. cyt. SD.
Δ PLAMIEC CIERNIOWIAK p. mokosz cierniowiak,
Δ PLAMIEC LEŚNIAK Calospilos sylvata (in. p. krwawniczek),
Δ PLAMIEC NABRZOZAK Lomaspilis opis,
Δ PLAMIEC NABUCZAK L. marginata,
Δ PLAMIEC TRZMIELINIAK Ligdia adustata.
1b. entom. daw. p. trzyszcz (polny).
2. bot. <nazwa porostów z rodziny Artrhoniaceae>:
Δ PLAMIEC JASNY Arthothelium ruanum,
Δ PLAMIEC OKAZAŁY A. spectabile.

PLAMÓWKA entom. <nazwa motyli z rodziny falic Thyatiridae>:
Δ PLAMÓWKA MALINÓWKA Tyatira batis,
Δ PLAMÓWKA MORĘŻYCA Habrosyne pyritoides.

PLANKTON <zespół organizmów żywych unoszących się w wodzie>

PLASKOĆ daw. p. tatarak zwyczajny.

PLASMODIUM p. śluźnia.

PLATAN p. klon (polny).

PLATEAU p. płaskowyż.

PLATYKLADIA p. gałęziak w zn. 1b.

PLĄDRAK zool. <nazwa pająków z rodziny osnuwikowatych Linyphiidae>:
Δ PLĄDRAK CZARNY Erigone atra

© Copyright 1990-2024 Grzegorz Bobrowicz. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie zdjęć i treści wymaga pisemnej zgody autora.

Powrót do góry