Grzegorz Bobrowicz

BRODZIEC
1a. ornit. <nazwa ptaków z rodziny bekasowatych Scolopacidae>: Gdy brodziec siada na ziemi, nie
zwija skrzydeł od razu, lecz przez chwilę trzyma je podniesione i otwarte, a składa dopiero
później. Po tym niezwykłym ruchu możemy wszystkie brodźce łatwo odróżnić od gatunków
podobnych, gdyż inne ptaki zwijają skrzydła równocześnie z wylądowaniem na ziemi lub nawet
wcześniej. SOKOŁ. Ptaki II, 314.
Δ BRODZIEC PIEGOWATY Tringa melanoleuca, do Polski zalatuje wyjątkowo,
Δ BRODZIEC PISKLIWY Actitis hypoleucos, w Polsce lęgowy, przelotny i rzadko zimujący (in.
b. krzykliwy, kuliczek, k. piskliwy; daw./lud. biegus kuliżek, b. piaskowiec, b. piskliwy,
brzegowiec piskliwy, kulik piskliwiec, k. piskliwy, kuliżek, lądzik kuliczek, l. piskliwy,
łęczak kuliczek, ł. mały, ł. truchtan piskliwy, piaskowiec, piskliwiec, swiost, truchtan, t.
świost, t. świst): Brodziec piskliwy jest najczęstszym gatunkiem wśród brodźców i jedynym,
którego możemy obserwować regularnie. Wystarczy przejść kilkaset metrów wzdłuż
piaszczystych wybrzeży jakiejkolwiek większej rzeki, a na pewno zerwie się niewielki ptak i
poziomo, jak gdyby na sznurku, poleci tuż nad wodą, aby kilkadziesiąt metrów dalej lub po
drugiej stronie rzeki zapaść na mokrym piasku. W locie oznajmia swoją obecność bardzo
znamiennym, cienkim piskiem „hididi”, któremu zawdzięcza nazwę. SOKOŁ. Ptaki II, 324.
Δ BRODZIEC PLAMISTY A. macularius, do Polski zalatujący wyjątkowo,
Δ BRODZIEC PŁAWNY Tringa stagnatilis, w Polsce lokalnie lęgowy i przelotny (in.
b. brzegowy; daw./lud. kulik pławny, londzik podbielały, łęczak błotny, pływacz),
Δ BRODZIEC ŚNIADY T. erythropus, w Polsce przelotny i wyjątkowo zimujący (in.
b. ciemny; daw./lud. bekas brudnik, kulik śniady, londzik rudy, łęczak brunatny),
Δ BRODZIEC ŻÓŁTONOGI T. flavipes, do Polski zalatujący wyjątkowo.
1b. ornit. <nazwa innych ptaków>:
Δ BRODZIEC SAMOTNY p. samotnik w zn 1: Brodziec samotny zamieszkuje środkową i
wschodnią Europę i sięga poprzez Azję do wybrzeży Oceanu Spokojnego. (…) Nazwa
„samotny” jest trafna, gdyż nigdy nie widzimy go w stadach, a poza okresem lęgowym
spotykamy tylko pojedyncze osobniki. (…) Jeżeli widzimy brodźca biegającego po gałęziach lub
zataczającego w powietrzu koła tuż ponad koronami drzew, możemy być pewni, że to brodziec
samotny. SOKOŁ. Ptaki II, 318. • Brodziec samotny, żyjący wśród donośnie śpiewających
drozdów, pokrzewek, wilg – też dysponuje silnym i efektownym głosem. Już w kwietniu samiec
oblatuje swój teren lęgowy, wykrzykując rytmicznie i dźwięcznie „tlui-tili, tlui-tili” lub „tlui-
tiuti”. Brzmi to tak, jakby ktoś szybko otwierał, a następnie zamykał żelazne drzwiczki od pieca.
KŁOS. G.S.T. Ptaki 232. • Brodziec samotny jako jedyny z brodźców gnieździ się w lesie,
zajmując stare gniazda ptaków leśnych (drozdów, krukowatych) albo odbijając siłą gniazda
dopiero co przez nie zbudowane. KŁOS G.S.T. Biebrza 71.
Δ BRODZIEC KRWAWODZIOBY p. krwawodziób: Brodziec krwawodzioby zamieszkuje
całą Europę oraz środkową i umiarkowaną Azję. (…) Nazwa „krwawodzioby” podkreśla cechę,
którą ten gatunek różni się od innych brodźców. Nie należy jednak spodziewać się
krwistoczerwonej barwy na przestrzeni całego dzioba, gdyż w rzeczywistości barwa ta jest
najwyżej cielistoczerwonawa i ogranicza się do nasady, podczas gdy od połowy aż do końca
dziób jest czarny. SOKOŁ. Ptaki II, 315. • Rozpoczynanie toków w powietrzu, a kończenie na
ziemi jest zwyczajem większości ptaków z rzędu siewkowych. A więc też (…) szarego i pstrego,
ale odznaczającego się czerwonymi nóżkami i końcem dzioba, brodźca krwawodziobego.
KŁOS. G.T. Prawdziwa 52.
Δ BRODZIEC KRWAWODZIÓB p. krwawodziób: Był to brodziec krwawodziób, ptak
wielkości szpaka, na wysokich nogach, z długim dziobem krwistej barwy. PUCH. Łabędź 38.
Δ BRODZIEC KRWAWODZIÓBEK daw. p. krwawodziób:
Δ BRODZIEC KRWAWODZIÓBY daw. p. krwawodziób:
Δ BRODZIEC KWOKACZ p. kwokacz: Brodziec kwokacz żywi się owadami, pająkami i
różnymi drobnymi zwierzętami, które zbiera na powierzchni piasku, błota lub wyławia z wody.
SOKOŁ. Ptaki II, 323.
Δ BRODZIEC LEŚNIK daw. p. łęczak w zn. 1a.
Δ BRODZIEC LEŚNY p. łęczak w zn. 1a: Prawie wszyscy nasi ornitolodzy nazywają ten
gatunek brodźcem leśnym, chociaż przydomek „leśny” jest dla niego mało odpowiedni.
Wprawdzie brodziec leśny nie unika lasów, jednak ekologicznie od lasu jest daleko mniej
zależny niż brodziec samotny. SOKOŁ. Ptaki II, 320. • Na wiosnę pojawia się brodziec leśny w
drugiej połowie lub pod koniec kwietnia. SOKOŁ. Ptaki II, 321. • Podczas przelotów
batalionom zazwyczaj towarzyszą łęczaki, dawniej zwane brodźcami leśnymi. KŁOS G.S.T.
Biebrza 102.