Grzegorz Bobrowicz

AKWEN <obszar pokryty wodą, np. staw, rzeka (in. akwatorium)>: Bałtyk południowy jest najpłytszym,, najcieplejszym i najżyźniejszym akwenem całego morza [Bałtyckiego]. ŻMUDZ. Bałtyk 7.

AKWILON dawn. Dziś poet. <ostry wiatr północny lub północno-wschodni>: Ponieważ szkaradna pogoda, osobliwie zaś zimowy szturm i huczenie akwilonów w kominowej trąbie najdoskonalej do snu usposabiają, przeto i pan Chryzanty nie ustrzegł się tej kolei i wkrótce bohatersko – zachrapał. SZTYRM. Pow. za SD.

ALBINIZM <u roślin i zwierząt: wrodzony brak barwnika pewnych części ciała, np. skóry, włosów, piór; in. bielactwo>: Albinizm – wrodzony brak pigmentu barwnika skóry, włosów lub piór. Może być całkowity – wtedy całe ciało zwierzęcia jest białe, zaś oczy czerwone, lub częściowy – białe są tylko niektóre partie ciała. GRASZ. Ptaki 269.

ALBINOS <roślina lub zwierzę dotknięte albinizmem>: Nierzadko (…) można spotkać jaślinki-albinosy, o kwiatach śnieżnobiałych. Bardzo oryginalnie wygląda taki pojedynczy okaz wśród liliowej masy swych pobratymców. RADW. Świat 193. • Wśród kosów żyjących w ogrodach zdarzają się często okazy pstre z mniejszymi lub większymi plamkami białymi, niekiedy zupełne albinosy, tzn. ptaki całe białe. SOKOŁ. Ptaki I, 287. • Albinosy, czyli osobniki białe z czerwonymi oczami [dymówki], spotyka się dość często. SOKOŁ. Ptaki I, 348.

ALCYJONA p. skalnik (alcyona).

ALCZYK ornit. <Alle alle, ptak z rodziny alk Alcae, do Polski zalatuje (daw./lud. nurzyk mały, traczyk lodowy)>

ALDERIA zool. ALDERIA NIEPOZORNA <Alderia modesta, bezmuszlowy ślimak tyłoskrzelny z rodziny Limapontiidae (in. alderja)>

ALDERJA p. alderia niepozorna.

ALDROWANDA bot. ALDROWANDA PĘCHERZYKOWATA <Aldrovanda vesiculosa, rodzimy gatunek rośliny z rodziny rosiczkowatych Droseraceae (daw./lud. bańkotka, szumotlin, szumotlina).

ALEJA
1. <droga po obu stronach wysadzana drzewami; por. szpaler >
2. gw. ciesz. <ścieżka przez las>

ALEKSYS p. modraszek (aleksis).

ALELUJKI p. glistnik jaskółcze ziele.

ALEPIJKA p. glistnik jaskółcze ziele.

ALFA p. osobnik (alfa).

ALGOLOGIA bot. <nauka o glonach>

ALIMASZ p. opieńka (miodowa).

ALISMA p. żabieniec (babka wodna).

ALKA ornit. <nazwa ptaków z rodziny alk Alcae>:
Δ ALKA ZWYCZAJNA Alca torda, w Polsce przelotna (in. alka, a. krzywonos, a. krzywonosa): Najbliższe kolonie alki krzywonos znajdują się na skalistych wyspach położonych na Morzu Bałtyckim, należących do Szwecji jak również na samym wybrzeżu szwedzkim. SOKOŁ. Ptaki II, 535.
Δ ALKA MASKONUR daw. p. maskonur zwyczajny.
Δ ALKA PAPUGODZIÓB daw. p. maskonur zwyczajny.

ALKEKENGI daw. p. miechunka rozdęta.

ALKI daw. p. miechunka rozdęta.

ALKON p. modraszek (alkon).

ALOES WODNY p. osoka aloesowata.

ALOZA
1a. ichtiol. <Alosa alosa, rodzimy gatunek ryby dwuśrodowiskowej, andromicznej z rodziny
śledziowatych Clupeidae (in. a. finta, finta; daw./lud. koza, parpora, śledź rzeczny,
złotośledź)>
1b. ichtiol. ALOZA PARPOSZ p. parposz.

ALPENGLOW <fenomen optyczny: różowa albo czerwona łuna w wysokich – szczególnie pokrytych śniegiem – górach, obserwowana o wschodzie lub zachodzie słońca nad horyzontem po przeciwnej stronie słońca>

ALPIANKA daw. p. tocja alpejska.

ALPINKA ornit. żarg.: Mamy także „alpinki”, czyli biegusy zmienne (Calidris alpina). GRASZ. Ptaki 123.

ALTANA daw. p. ambona.

ALTINKA daw. p. macierzanka (zwyczajna).

ALWEOLE mikol. <jamiste zagębienia na powierzchni kapelusza grzybów z rodziny smardzowatych>: Smardzowate – Morchellaceae. Owocnik przeważnie kapeluszowaty, rzadziej miseczkowaty. Płodna powierzchnia kapeluszowatej główki z głębokimi jamkami (alweolami), fałdami, bruzdami, rzadziej całkiem gładka. GUM.WOJ. Grzyby 131.

AŁYCZA p. śliwa (wiśniowa).

AMARANT daw. p. szarłat.

AMARANT ŻMINDA daw. p. szarłat (siny).

AMARELE p. wiśnia (pospolita).

AMAZONKA p. mrówka (amazonka).

AMBONA łow. <nadziemne stanowisko do obserwacji zwierząt, zabezpieczające oglądającego przed ich wzrokiem i węchem; daw. altana>: Stanąłem u celu, wspinając się prymitywną drabiną na doskonale ukrytą w gałęziach grupy trzech świerków ambonę. BURZ. Z Karpat 113.
Δ AMBONA BALKONOWA <ambona z pomostem górnym osłoniętym do wysokości ok. 1,5
m>
Δ AMBONA KRYTA <ambona balkonowa przykryta dachem>
Δ AMBONA OBUDOWANA <ambona z pomostem górnym osłoniętym aż do dachu>
Δ AMBONA PROWIZORYCZNA <ambona w postaci opieranej o drzewo drabiny z
siedzeniem na szczycie (in. wyżka)>
Δ AMBONA STAŁA <ambona nieprzenośna>

AMBROZJA bot. <nazwa zadomowionych u nas gatunków roślin z rodziny złożonych Asteraceae>:
Δ AMBROZJA BYLICOLISTNA Ambrosia artemisiifolia,
Δ AMBROZJA ZACHODNIA A. psilostachya.

AMELANCHIER daw. p. świdośliwa kłosowa.

AMERYKAŃSKI SUMIK KARŁOWATY p. sumik (karłowaty).

AMFIBLASTULA zool. <lwolno pływająca larwa gąbek>

AMFIFIT bot. zwykle w lm amfifity <rośliny ziemnowodne, rosnące w strefie wahań poziomu wody, np. ponikło igłowate>

AMFIGASTRIUM p. przyziemka.

AMFOREK bot. <nazwa porostów>:
Δ AMFOREK BRUNATNIEJACY p. bodawnica (beżowa).
Δ AMFOREK CIELISTY p. bodawnica (cielista).
Δ AMFOREK DŁUGOSZYJKOWY p. bodawnica (długoszyjkowa).
Δ AMFOREK DROBNY p. bodawnica (drobniutka).
Δ AMFOREK LEŚNY p. bodawnica (leśna).
Δ AMFOREK POPĘKANY p. bodawnica (zielonawa).
Δ AMFOREK PURPUROWY p. bodawnica (purpurowa).
Δ AMFOREK WYBLAKŁY p. bodawnica (wyblakła).
Δ AMFOREK WYTARTY p. bodawnica (wytarta).
Δ AMFOREK ZIELONAWY p. bodawnica (zielonawa).
Δ AMFOREK ZIELONKAWY p. bodawnica (zieleniejąca).
Δ AMFOREK ZIELONY p. bodawnica (zielona).

AMFORZYCA bot. <nazwa porostów>:
Δ AMFORZYCA ALPEJSKA p. komornica (alpejska).
Δ AMFORZYCA BAWARSKA p. komornica (zatopiona).
Δ AMFORZYCA DROBNA p. komornica (drobna).
Δ AMFORZYCA GOTYCKA p. komornica (gotycka).
Δ AMFORZYCA HENSCHELA p. komornica (potokowa).
Δ AMFORZYCA MCHOWA p. komornica (szorstka).
Δ AMFORZYCA SKÓRZASTA p. komornica (skórzasta).
Δ AMFORZYCA SKRYTA p. komornica (skryta).
Δ AMFORZYCA SZWAJCARSKA p. komornica (szwajcarska).
Δ AMFORZYCA ZATOPIONA p. komornica (zatopiona).

AMIANT daw. p. len (przeczyszczający).

AMINEK daw. p. przewiercień.

AMINTAS p. modraszek (argiades).

AMIOŁA p. jemioła (pospolita).

AMIÔŁA gw. żyw. p. jemioła (pospolita).

AMLARA lud. rybn. p. czereśnia dzika.

AMONEK daw. p. marek (szerokolistny).

AMUR ichtiol. AMUR BIAŁY <Ctenopharyngodon idella, obcy gatunek ryby słodkowodnej (introdukowany od 1964) z rodziny karpiowatych Cyprinidae>

AMYLEK JAPOŃSKI p. późnoporka (czerwieniejąca).

AMYLKA bot. <nazwa porostów z rodziny Lecanoraceae>:
Δ AMYLKA BUŁAWKOWATA Lecidella bullata (in. krążniczka buławkowata),
Δ AMYLKA CZARNOCZERWONA L. atrosanguinea (in. krążniczka czarnoczerwona),
Δ AMYLKA KARPACKA L. carpathica (in. krążniczka karpacka),
Δ AMYLKA KRYSZTAŁOWA L. achristotera,
Δ AMYLKA LAURERA L. laureri,
Δ AMYLKA NIEZGODNA L. asema (in. krążniczka niezgodna),
Δ AMYLKA OLIWKOWA L. elaeochroma (in. krążniczka oliwkowa, k. pospolita),
Δ AMYLKA PROSZKOWATA L. pulveracea (in. krążniczka proszkowat),
Δ AMYLKA SZORSTKA L. scabra (in. krążniczka szorstka),
Δ AMYLKA WGŁĘBIONA L. patavina,
Δ AMYLKA WULFENA L. wulfenii (in. krążniczka Wulfena),
Δ AMYLKA ZIELENIEJĄCA L. subviridis,
Δ AMYLKA ZIELONKAWA L. viridans (in. krążniczka zielonkawa),
Δ AMYLKA ZWYCZAJNA L. anomaloides (in. krążniczka zwyczajna),
Δ AMYLKA ZNACZONA L. stigmatea (in. krążniczka znaczona),
Δ AMYLKA ŻÓŁTOSOREDIOWA L. flavosorediana (in. krążniczka żółtosorediowa).

ANABIOZA biol. <stan maksymalnego obniżenia aktywności życiowej organizmu, zwykle w odpowiedzi na niekorzystne warunki środowiska, in. życie utajone>

ANADROMOWY p. anadromiczny.

ANADRONOMICZNY
Δ ANADROMICZNY GATUNEK <dwuśrodowiskowy gatunek zwierzęcia wodnego, który większość życia spędza w wodach słonych, a do rozmnażania przystępuje w wodach słodkich, np. jesiotry, łososie (in. anadromowy gatunek); por. katadromiczny gatunek>: Jesiotry podobnie jak łososie, węgorze czy troć wędrowna, są rybami wędrownymi, dwuśrodowiskowymi: mórz i wód słodkich. Są anadromiczne, znaczy to, że życie swoje pędzą w morzach, wędrując tylko do wód słodkich na okres godowy. MACIEJ. Saga 253.

ANAEROBIONTY p. anaeroby.

ANAEROBY biol. <organizmy rozwijające się w warunkach beztlenowych, np. wiele bakterii; in. anaerobionty, anoksybionty, beztlenowce>

ANAFALIS bot. ANAFALIS PERŁOWY <Anaphalis margaritacea, zadomowiony u nas gatunek rośliny z rodziny złożonych Asteraceae>

ANASTOMOZA bot., mikol. < u roślin: poprzeczne połączenie między nerwami liścia, u grzybów – między blaszkami>