To Top

„Słownik polskiego języka przyrodniczego” jest autorskim projektem Grzegorza Bobrowicza. Prace nad słownikiem zostały zapoczątkowane w roku 1990, a od roku 2010 prowadzone są intensywnie. Słownik jest zbiorem wyrazów opisujących dziką przyrodę Polski; głównie w skali makroskopowej (pominięto skalę mikro, budowę wewnętrzną organizmów, procesy fizjologiczne). Obejmuje on nazwy używane obecnie i dawniej, w tym gwarowe i ludowe. Słownik adresowany jest do wszystkich którym bliska jest dzika przyroda Polski. Więcej

Zakres tematyczny Słownika:

  • nazwy gatunków roślin Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. grzybów, porostów, mszaków, paprotników, roślin nasiennych;
  • nazwy gatunków zwierząt Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. mięczaków, stawonogów, kręgowców;
  • nazwy części roślin i zwierząt;
  • głosy zwierząt;
  • nazwy środowisk przyrodniczych, zbiorowisk roślinnych;
  • nazwy rzeźby terenu, wód, gleb; określenia miejsc w terenie itp.;
  • nazwy używane w leśnictwie dotyczące lasów, ich części itp.;
  • nazwy łowieckie dotyczące zwierząt, sposobów ich wabienia i in.;
  • nazwy używane w wędkarstwie dotyczące wód, ich fragmentów i in.;
  • nazwy używane w rolnictwie dotyczące obszarów rolnych, ich fragmentów i in.;
  • nazwy meteorologiczne, m.in. stany pogody, zjawiska na niebie itp.;
  • nazwy pór roku, miesięcy, pór dnia.

Obecnie w Słowniku znalazły się między innymi w dużej części kompletne nazwy gatunków takich grup systematycznych, jak: grzyby, porosty, paprotniki, rośliny nasienne; chrząszcze (część), motyle (część), prostoskrzydłe, ważki, mięczaki, minogi, ryby, ptaki. W przygotowaniu mszaki; pajęczaki, owady (pozostałe grupy), wije, skorupiaki, płazy, gady, ssaki.

Prezentowana część Słownika liczy około 15 tysięcy haseł. Docelowo szacuję, że objętość Słownika sięgnie około 50 tysięcy haseł. Na razie pozostawiam otwartą kwestię cytatów do poszczególnych haseł. Do niektórych haseł je zamieszczam; zwłaszcza cytaty nawiązujące do pochodzenia nazwy. Wykaz źródeł

Zapraszam wszystkich miłośników polskiego języka przyrodniczego do dzielenia się swoimi uwagami na temat Słownika lub poszczególnych jego haseł. Mniej

URAŹNIK p. cykoria (podróżnik).

URAŹNIK gw. podh. p. krwawnik (kichawiec).

URAŹNIK p. pyleniec pospolity.

URAŹNIK BABSKI p. pyleniec pospolity.

URAŹNIK DRUGI gw. grodz. p. kruszczyk (błotny).

URAŹNIK PIERWSZY gw. grodz. p. kukułka (szerokolistna).

URAŹNIK TRZECI gw. grodz. p. tojeść (bukietowa).

URAŹNO ZIELINA gw. ciesz. żyw. p. krwawnik (kichawiec).

URBANIEC p. szalej (jadowity).

URDZIK bot. <nazwa rodzimych gatunków roślin z rodziny pierwiosnkowatych>:
Δ URDZIK GÓRSKI Soldanella montana,
Δ URDZIK KARPACKI S. carpatica (daw./lud. dzwonek górski, dz. halny, dz. tatrzański,
jaślinek),
Δ URDZIK WĘGIERSKI S. hungarica.

UROCE ZIELE p. bez (hebd).

UROCE ZIELI gw. żyw. p. bez (hebd).

UROCZE ZIELE p. nostrzyk (biały).

UROCZNIK p. dziewięćsił (bezłodygowy).

UROCZNIK gw. grodz. p. mieczyk (dachówkowaty).

UROCZNIK p. przetacznik (leśny).

UROCZYSZCZE daw.(stpl.) <pustkowie>

URWISKO BRZEGOWE, U. NADMORSKIE p. klif: Wysokie, rozmywane często po dzień dzisiejszy wzgórza morenowe tworzą piękne urwiska nadmorskie zwane klifem. Takie właśnie brzegi [ Bałtyku] spotykamy w szeregu miejsc naszego wybrzeża, np. na wyspie Wolin, jak również w pobliżu Niechorza, Rozewia, Rzucewa oraz Gdyni. ŻMUDZ. Bałtyk 10.

URWISTEK bot. zwykle w lm urwistki <ziarenkowate lub proszkowate fragmenty plechy porostu służące do rozmnażania wegetatywnego (in. soredia)>

URWIWÓŁ gw. lubel. p. wilżyna (bezbronna).

URWÓĆ gw. żyw. p. uwroć w zn. 4: Była grapa ji zaró nad potokiem, takó urwóć. NOWAK J.K. Żywiec 209.

URYANTÓWKA p. grusza (pospolita).

USRAJKA p. płomiennica (zimowa).

USTRENEK daw.(stpl.) <ustronie, ubocze>

USTUPKA bot. <nazwa porostów z rodziny Parmeliaceae>:
Δ USTUPKA CZARNIAWA Brodoa atrofusca,
Δ USTUPKA HALNA B. intestiniformis (in. pustułka halna).

USZACZEK mikol. USZACZEK KOSMATY <Auriculariopsis ampla, grzyb z rodziny rozszczepkowatych Schizophyllaceae>

USZAK mikol. <nazwa grzybów z rodziny uszakowatych Auriculariaceae>:
Δ USZAK BZOWY Auricularia auricula-judae (in. ucho bzowe, u. judaszowe; daw. lud. grzyb bzowy, huba kustrzebka uszkowa, judaszowe uszy, uszak judaszowe-ucho, uszak judaszowy),
Δ USZAK SKÓRNIKOWATY A. mesenterica (daw. u. psopolity).

USZATKA ornit. <nazwa ptaków z rodziny puszczykowatych Strigidae >:
Δ USZATKA BŁOTNA Asio flammeus, w Polsce lokalnie lęgowa, przelotna i zimująca (in. sowa
błotna, s. błotnica, s. jastrzębosów, s. krótkoucha, s. krzykliwa, s. mniejsza puchacz, s.
puchacz błotny; daw./lud. błotnica, jastrzębosów, puchacz błotny, p. ziemny),
Δ USZATKA ZWYCZAJNA A. otus, w Polsce lęgowa, przelotna i zimująca (in. sowa czubata,
s. domowa, s. dworska, s. leśna, s. łężna, s. rogata leśna, s. sowka, s. sówka, s. śrzednia,
s. uchatka, s. uchotka, s. uszak, s. uszata, s. uszatka, s. zwykła uszatka, u. leśna;
daw./lud. puchacz leśny, p. średni, p. uszaty, puchaczyk leśny, puszcz, sówka, s. leśna,
uchatka, uchotka): Uszatki, która wbrew swej dawnej nazwie „uszatka leśna”, nie jest
właściwie ptakiem lasu, lecz niewielkich zadrzewień i zagajników, porozrzucanych wśród pól i
dolin rzecznych. KŁOS. T. Dzicz 101.

USZCZYPIĆ gw. ciesz. <o owadach: użądlić, ukłuć>

USZKA bot. <małe łatki, w które wyciągnięta jest czasami nasadaliścia obejmująca sierpowato lub kołnierzykowato łodygę>

USZKO NIEDŹWIEDZIE bot. p. pierwiosnek (lekarski).

USZNE LIŚCIE p. strzałka wodna.

USZNICA
1a. bot. <nazwa wątrobowców z rodziny usznicowatych Radulaceae>:
Δ USZNICA GÓRSKA Radula lindenbergiana,
Δ USZNICA SPŁASZCZONA R. complanata.
1a. bot. <nazwa innej rośliny>:
Δ USZNICA p. wyżpin jagodowy.
Δ USZNICA p. lepnica (wąskopłatkowa).

USZYCA p. strzałka wodna.

USZYCA WODNA p. strzałka wodna.

UŚMIERCIARZ entom. <Dipogon, rodzaj błonkówek z rodziny nastecznikowatych Pompilidae>

UŚPIWRZÓD daw. gw. p. przestęp.

UŚPIWRZÓD daw. p. tojeść (rozesłana).

UŚWIT daw.(stpl.) <świt (na uświcie = o świcie)>

UTRAPIENIEC daw. p. wątlik w zn. 1a.

UTRZĄS p. drżączka średnia.

UTRZYDUP gw. żyw. p. lepiężnik (różowy).

UTWAR p. cykoria (podróżnik).

UTWAR SZTYWNY p. chondrilla sztywna.

UTWIERDZENIE daw.(stpl.) <sklepienie niebieskie, firmament>

UWALEC entom. <Pachybrachis sp., rodzaj chrząszczy z rodziny stonkowatych Chrysomelidae (daw. uwalowiec)>

UWALISTY, UWALNY daw.(stpl.) <o deszczu: nawalny>

UWALOWIEC daw. p. uwalec.

UWINNIK entom. <Cymindis sp., rodzaj chrząszczy z rodziny biegaczowatych Carabidae (daw. barczyn, kozub)>

UWRAĆ gw. podh. p. uwrocie w zn. 1a.

UWROCIE
1a. lud. <miejsce na skraju pola, gdzie oracz zawraca pług podczas orki; in. uwrać, uwroć,
uwrot, uwróć, uwrót; p. też poprzeczniak>: Koniec wiejskich ról. Są tu łączki, podorywki,
zaokrąglone uwrocia, laski i borki, doły po wybranym piasku i kamionki. GOŹ. Trop 201.
1b. lud. <szeroki zagon w poprzek innych zagonów przy ich końcu>
2. lud. august. <podnóże wzgórza, za którym zaczyna się łąka lub bagno>

UWROĆ
1. bot. UWROĆ WODNA <Crassula aquatica, rodzimy gatunek rośliny z rodziny gruboszowatych
(in. buliarda wodna, grubosz błotny, g. wodny, uwroć błotna)>
2. gw. p. uwrocie w zn. 1a.
3. gw. ciesz. <nie uprawiany skrawek pola, np. nad potokiem>
4. gw. żyw. <urwisko, skarpa; in. urwóć>

UWROT, UWRÓĆ, UWRÓT gw. p. uwrocie w zn. 1a.

UZANKA p. bluszczyk (kurdybanek).

UZEŁZANKA p. widłak (goździsty).

UŹDZIANKA p. widłak (goździsty).

UŻEG daw.(stpl.) <upał, spieka>

UŻRAĆ gw. ciesz. <o owadach: ukąsić>

  • 1
  • 2

© Copyright 1990-2024 Grzegorz Bobrowicz. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie zdjęć i treści wymaga pisemnej zgody autora.

Powrót do góry