To Top

„Słownik polskiego języka przyrodniczego” jest autorskim projektem Grzegorza Bobrowicza. Prace nad słownikiem zostały zapoczątkowane w roku 1990, a od roku 2010 prowadzone są intensywnie. Słownik jest zbiorem wyrazów opisujących dziką przyrodę Polski; głównie w skali makroskopowej (pominięto skalę mikro, budowę wewnętrzną organizmów, procesy fizjologiczne). Obejmuje on nazwy używane obecnie i dawniej, w tym gwarowe i ludowe. Słownik adresowany jest do wszystkich którym bliska jest dzika przyroda Polski. Więcej

Zakres tematyczny Słownika:

  • nazwy gatunków roślin Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. grzybów, porostów, mszaków, paprotników, roślin nasiennych;
  • nazwy gatunków zwierząt Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. mięczaków, stawonogów, kręgowców;
  • nazwy części roślin i zwierząt;
  • głosy zwierząt;
  • nazwy środowisk przyrodniczych, zbiorowisk roślinnych;
  • nazwy rzeźby terenu, wód, gleb; określenia miejsc w terenie itp.;
  • nazwy używane w leśnictwie dotyczące lasów, ich części itp.;
  • nazwy łowieckie dotyczące zwierząt, sposobów ich wabienia i in.;
  • nazwy używane w wędkarstwie dotyczące wód, ich fragmentów i in.;
  • nazwy używane w rolnictwie dotyczące obszarów rolnych, ich fragmentów i in.;
  • nazwy meteorologiczne, m.in. stany pogody, zjawiska na niebie itp.;
  • nazwy pór roku, miesięcy, pór dnia.

Obecnie w Słowniku znalazły się między innymi w dużej części kompletne nazwy gatunków takich grup systematycznych, jak: grzyby, porosty, paprotniki, rośliny nasienne; chrząszcze (część), motyle (część), prostoskrzydłe, ważki, mięczaki, minogi, ryby, ptaki. W przygotowaniu mszaki; pajęczaki, owady (pozostałe grupy), wije, skorupiaki, płazy, gady, ssaki.

Prezentowana część Słownika liczy około 15 tysięcy haseł. Docelowo szacuję, że objętość Słownika sięgnie około 50 tysięcy haseł. Na razie pozostawiam otwartą kwestię cytatów do poszczególnych haseł. Do niektórych haseł je zamieszczam; zwłaszcza cytaty nawiązujące do pochodzenia nazwy. Wykaz źródeł

Zapraszam wszystkich miłośników polskiego języka przyrodniczego do dzielenia się swoimi uwagami na temat Słownika lub poszczególnych jego haseł. Mniej

UBARWIENIE STUKTURALNE <metaliczne lub tęczowe barwy, np. owadów czy ptaków, wywołane ugięciem, interferencją lub rozproszeniem światła w okrywach ciała zwierząt (in. barwy strukturalne; daw. b. optyczne)>

UBARWIK daw. p. świętek.

UBIORNICA p. chroszcz (nagołodygowy).

UCHACZ p. piestrzenica (kasztanowata).

UCHATKA daw. p. uszatka (zwyczajna).

UCHNAL p. borowik (sztański).

UCHNAL p. piestrzenica (kasztanowata).

UCHO p. piestrzenica (kasztanowata).

UCHO BZOWE, U. JUDASZOWE p. uszak (bzowy).

UCHOTKA daw. p. uszatka (zwyczajna).

UCHOWNICA mikol. UCHOWNICA KASZTANOWATA <Wynnela silvicola, grzyb workowy z rodziny Helvellaceae>

UCHÓWKA mikol. <nazwa grzybów workowych z rodziny Pyronemataceae>:
Δ UCHÓWKA CYTRYNOWA Otidea concinna,
Δ UCHÓWKA JODŁOWA O. abietina,
Δ UCHÓWKA OŚLA O. onotica,
Δ UCHÓWKA ŚLIMAKOWATA O. cochleata,
Δ UCHÓWKA ZAJĘCZA O. leporina.

UCZEP
1a. bot. <nazwa rodzimych gatunków roślin z rodziny złożonych Asteraceae>:
Δ UCZEP TRÓJLISTKOWY Bidens tripartita (in. uczep, u. dwuzębny, u. polny, u.
trójdzielny, u. trzydzielny; daw./lud. cygańskie pchy, c. pky, czereda, dwuząb, konop
wodna, pański wszy, sadziec, s. konopnica, strzałka, strzałki, strzelec, strzelnik, wilk),
Δ UCZEP ZWISŁY B. cernua (in. uczep, u. zgięty; daw./lud. wauczki, wilk).
1b. bot. <nazwa zadomowionych u nas gatunków roślin z rodziny złożonych>:
Δ UCZEP AMERYKAŃSKI B. frondosa (in. u. czarnoowocowy),
Δ UCZEP ŚLĄSKI B. radiata (prawdopodobnie zadomowiony u nas),
Δ UCZEP ZWODNICZY B. connata.

UCZEPNICA ŁUSKOWATA bot. <Peltula euploca, porost z rodziny Peltulaceae>

UFNAL p. borowik (sztański).

UGACZ p. maślak (pstry).

UGŁASTA p. przytulia (pospolita).

UGORKI p. pieczarka (łąkowa).

UGORNIK KULON daw. p. kulik (wielki).

UGORÓWKA entom. <nazwa gatunków motyli z rodziny przelotnic Lemoniidae>:
Δ UGORÓWKA PRZELOTNICA Lemonia dumi,
Δ UGORÓWKA ZŁOTNICA L. taraxaci.

UHERKA p. śliwa (domowa).

UHLA ornit. <nazwa ptaków z rodziny kaczkowatych Anatidae >:
Δ UHLA ZWYCZAJNA Melanitta fusca, w Polsce przelotna i zimująca (in. uhla; daw. gęś białooka, głowienka brunatnica, kaczka białobrwista, k. brunatna, k. b. dzika, k. uhla, markaczka głowienka, m. uhla)>: Ponieważ uhla jest dość ociężała, niechętnie zrywa się do lotu, a nad większą powierzchnią leci zazwyczaj bardzo nisko, tuż nad falami. SOKOŁ. Ptaki II, 470.
Δ UHLA GARBONOSA M. deglandi, do Polski zalatująca wyjątkowo.

UKLEJ lud. p. ukleja.

UKLEJ STEBNOWANY p. piekielnica.

UKLEJA ichtiol. <Alburnus alburnus, rodzimy gatunek ryby słodkowodnej z rodziny karpiowatych Cyprinidae (in. u. pospolita; daw./lud. białoryb właściwy, oklej, oklejek, oklja, uklej, uklejek, uklejka)>

UKLEJEK, UKLEJKA daw./lud. p. ukleja.

UKŁADEK JASTRZĘBEK p. pasnik (faliniec).

UKOŚNIK zool. <Thomisus onustus, pająk z rodziny ukośnikowatych Thomisidae (daw. biegnik, namiastek)>

UKRYTEK daw. p. łokaś garbatek.

UKWAP
1a. bot. <nazwa rodzimych gatunków roślin z rodziny złożonych Asteraceae>:
Δ UKWAP DWUPIENNY Antennaria dioica (in.ukwap, u. śliczny; daw./lud. bawełna
poziemna, bobownik, dzikie margaretki, kocanka ukwap, kocanki, k. białe, koci łapki,
k. pysk, kocianki małe, kocie łapki, k. oczy, k. ślipie, kociłapki, kotiaczka, neczujwiter,
nieskonatka, nieśmiertelnik, nieśmiertelniki, piwnicznik, sołomianyk, szarota biała, sz.
dwupienna, sz. kocanki białe, szarutka, zajczyki),
Δ UKWAP KARPACKI A. carpatica (in. u. górski; daw./lud. szarota karpacka).
1b. bot. <nazwa innej rośliny>:
Δ UKWAP p. nicennica (polna).
Δ UKWAP BŁOTNY p. szarota (błotna).

ULEZAŁKA gw. małop. p. grusza (polna). ulezałka = ulęgałka, gruszka polna spadła i rozmiękła przez leżenie, a stąd mniej cierpka do użycia”(małopol)

ULEŻAŁKA gw. małopol., wlkp. p. grusza (polna): Czułem o tym czasie świeżo wykopane ziemniaki, pachniały mi masy uleżałek i kopy dojrzewającej kapusty…. GOŹ. Trop 177. [chyba owoce]

ULĘGAŁKA p. grusza (polna).

ULĘGAŁKI p. grusza (polna).

ULĘZÁŁKA gw. wlkp. p. grusza (polna). ulezałka = ulęgałka, gruszka polna spadła i rozmiękła przez leżenie, a stąd mniej cierpka do użycia”(małopol) „ulęzáłka”(kielec)

ULĘŻAŁKA gw. wlkp. p. grusza (polna).

ULICHA gw. ciesz. <ulewa>

ULMA daw. p. wiąz (szypułkowy).

ULOTA daw. p. nastroszek.

UŁAN p. koźlarz (czerwony).

UŁOŹNIK p. przetacznik (leśny).

UŁUDKA bot. UŁUDKA LEŚNA <Omphalodes scorpioides, rodzimy gatunek rośliny z rodziny szorstkolistnych Boraginaceae>

UMARL, UMARLINA daw.(stpl.) <ścierwo, trup, ciało>

UMBRA p. muławka (bałkańska).

UMBRA daw.(stpl.) <cień>

UMROK daw.(stpl.) <mrok, zamroczenie>

UORZEŁ lud. kujaw. p. orzeł w zn. 1a.

UORZOŁ lud. małopol. opols. wlkp. p. orzeł w zn. 1a.

UOSTROPOS gw. p. bieluń (dziędzierzawa).

UPATREK p. sadziec (konopiasty).

UPATREK KONOPNICA p. miodunka (plamista).

UPATREK KONOPNICA p. sadziec (konopiasty).

UPATREK KONOPNY daw. p. sadziec (konopiasty).

UPATRUNEK KONOPIASTY p. sadziec (konopiasty).

UPATRUNEK KONOPNY p. sadziec (konopiasty).

UR daw.(stpl.) <żubr>

URAL ornit. żarg. p. puszczyk (uralski).

URASZ p. nawłoć (pospolita).

URAZEK entom. <nazwa chrząszczy z rodziny łyszczynkowatych Nitidulidae>:
Δ URAZEK CZTEROPLAMKOWY Glischrochilus quadripunctatus (in. u. czterokropek),
Δ URAZEK KUKURYDZIANY G. quadrisignatus.

URAŹNE ZIELI gw. ciesz. żyw. p. krwawnik (kichawiec).

  • 1
  • 2

© Copyright 1990-2024 Grzegorz Bobrowicz. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie zdjęć i treści wymaga pisemnej zgody autora.

Powrót do góry