To Top

„Słownik polskiego języka przyrodniczego” jest autorskim projektem Grzegorza Bobrowicza. Prace nad słownikiem zostały zapoczątkowane w roku 1990, a od roku 2010 prowadzone są intensywnie. Słownik jest zbiorem wyrazów opisujących dziką przyrodę Polski; głównie w skali makroskopowej (pominięto skalę mikro, budowę wewnętrzną organizmów, procesy fizjologiczne). Obejmuje on nazwy używane obecnie i dawniej, w tym gwarowe i ludowe. Słownik adresowany jest do wszystkich którym bliska jest dzika przyroda Polski. Więcej

Zakres tematyczny Słownika:

  • nazwy gatunków roślin Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. grzybów, porostów, mszaków, paprotników, roślin nasiennych;
  • nazwy gatunków zwierząt Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. mięczaków, stawonogów, kręgowców;
  • nazwy części roślin i zwierząt;
  • głosy zwierząt;
  • nazwy środowisk przyrodniczych, zbiorowisk roślinnych;
  • nazwy rzeźby terenu, wód, gleb; określenia miejsc w terenie itp.;
  • nazwy używane w leśnictwie dotyczące lasów, ich części itp.;
  • nazwy łowieckie dotyczące zwierząt, sposobów ich wabienia i in.;
  • nazwy używane w wędkarstwie dotyczące wód, ich fragmentów i in.;
  • nazwy używane w rolnictwie dotyczące obszarów rolnych, ich fragmentów i in.;
  • nazwy meteorologiczne, m.in. stany pogody, zjawiska na niebie itp.;
  • nazwy pór roku, miesięcy, pór dnia.

Obecnie w Słowniku znalazły się między innymi w dużej części kompletne nazwy gatunków takich grup systematycznych, jak: grzyby, porosty, paprotniki, rośliny nasienne; chrząszcze (część), motyle (część), prostoskrzydłe, ważki, mięczaki, minogi, ryby, ptaki. W przygotowaniu mszaki; pajęczaki, owady (pozostałe grupy), wije, skorupiaki, płazy, gady, ssaki.

Prezentowana część Słownika liczy około 15 tysięcy haseł. Docelowo szacuję, że objętość Słownika sięgnie około 50 tysięcy haseł. Na razie pozostawiam otwartą kwestię cytatów do poszczególnych haseł. Do niektórych haseł je zamieszczam; zwłaszcza cytaty nawiązujące do pochodzenia nazwy. Wykaz źródeł

Zapraszam wszystkich miłośników polskiego języka przyrodniczego do dzielenia się swoimi uwagami na temat Słownika lub poszczególnych jego haseł. Mniej

FABOREK, FABREK, FABRICZKA p. chaber (bławatek).

FACJA bot. <najniższa jednostka w systematyce fitosocjologicznej wyróżniana na podstawie panowania jekiegoś gatunku w zespole, np. facja z czosnkiem niedźwiedzim w zespole buczyny karpackiej>

FAGAS lud. kaszub. p. dzierlatka zwyczajna.

FAJCZAK p. maślak (ziarnisty).

FAJERKA gw. ciesz. <ognisko>

FAJERMÓN gw. ciesz. <ogienek nocny na mokradłach>

FAJKA
1. zwykle w lm fajki łow. <zagięte do góry kły dzika w górnej szczęce (daw. brzytwy)>: Fajki (…)
U starego odyńca są brunatne (mówimy wówczas, że są osmolone lub opalone)” KRZEM.
Słowa 45.
2. mikol. FAJKA, F. CZARNA p. lejkowiec (dęty).

FALEZA p. klif.

FALICA entom. <nazwa motyli z rodziny falic Thyatiridae>:
Δ FALICA OCZENICA Tethea ocularis,
Δ FALICA DĘBOWA daw. p. przestrożnica (śmieszka).
Δ FALICA DWOJNICA Ochropacha duplaris,
Δ FALICA OR Tethea or,
Δ FALICA ROZMYTNICA Cymatophorina diluta,
Δ FALICA ZMIENNICA Tetheella fluctuosa.

FALLOPIA POWOJOWA p. rdestówka (powojowata).

FALLOPIA ZAROŚLOWA p. rdestówka (zaroślowa).

FAŁDOWNIK bot. <nazwa mchów z rodziny gajnikowatych Hylocomiaceae>:
Δ FAŁDOWNIK NASTROSZONY Rhytidiadelphus squarrosus,
Δ FAŁDOWNIK RZEMIENNY Rh. loreus,
Δ FAŁDOWNIK SZELESZCZĄCY Rh. triquetrus (daw. gajnik trzyrzędowy),
Δ FAŁDOWNIK WYŁYSIAŁY Rh. subpinnatus.

FAŁDÓWKA
1. entom. <nazwa motyli z rodziny niedźwiedziówek Arctiida>:
Δ FAŁDÓWKA BLEDNICA Eilema pygmaeola,
Δ FAŁDÓWKA GLINAWICA E. lutarella,
Δ FAŁDÓWKA MOKRZYCA Pelosia muscerda,
Δ FAŁDÓWKA OBTUSA P. obtusa,
Δ FAŁDÓWKA PŁASZCZYNKA Eilema deplana,
Δ FAŁDÓWKA POROSTÓWKA E. complana,
Δ FAŁDÓWKA SIOSTRZYCZKA E. sororcula,
Δ FAŁDÓWKA SZARYNKA E. griseola,
Δ FAŁDÓWKA UNITKA E. palliatella,
Δ FAŁDÓWKA ZWĘŻYNKA E. lurideola.
2. mikol. <nazwa grzybów z rodziny błonkowatych Atheliaceae>:
Δ FAŁDÓWKA BIAŁA Plicatura nivea,
Δ FAŁDÓWKA KĘDZIERZAWA P. crispa (daw. f. bukowa).

FAŁDZIEC bot. FAŁDZIEC POMARSZCZONY <Rhytidium rugosum, mech z rodziny fałdźcowatych Rhytidiaceae>

FAŁSZYWA AKACJA p. robinia akacjowa.

FAŁSZYWA CZARNA WDOWA p. zyzuś tłuścioch.

FAŁSZYWA KURKA, F. KURZAJKA, F. LISZKA p. lisówka (pomarańczowa).

FAŁSZYWA OPIEŃKA p. łysiczka (trująca).

FAŁSZYWA TRUFLA p. tęgoskór (pospolity).

FAŁSZYWY lud. <grzyb niejadalny>

FAŁSZYWY p. goryczak żółciowy.

FAŁSZYWY p. podgrzybek (brunatny).

FANEROFIT bot. zwykle w lm fanerofity <rośliny, których pąki zimujące położone są wysoko ponad powierzchnią gleby i nie są przykrywane śniegiem, np. drzewa (in. rośliny jawnopączkowe)>

FARBISTY gw. ciesz. <kolorowy>

FARBNIK p. farbownik (lekarski).

FARBOWNIK
1a. bot. FARBOWNIK LEKARSKI <Anchusa officinalis, prawdopodobnie zadomowiony u nas
gatunek rośliny z rodziny szorstkolistnych Boraginaceae (daw./lud. czerwieniec, czerwieniec
pospolity, czerwone ziele, czerwony język, cz. język ośli, cz. wołowy język, farbnik,
farbownik sztywny, język wołowy, miodanka lekarska, miodunka lekarska, m.
pospolita, miodunki, wielka miodunka, wołowe ziele, wołowy język)>
1b. bot. FARBOWNIK POLNY <A. arvensis, rodzimy gatunek rośliny z rodziny szorstkolistnych
(in. krzywoszyj (polny); daw./lud. asocik kaluszki, hołubiejnik, koluszki, tłusty kiepek,
wilczygląd, wilczyględ)>

FARTUSZKI p. przywrotnik (pasterski).

FARYJOK p. maślak (sitarz).

FASETKA p. omatidium.

FASOLNICA bot. FASOLNICA TOPOLOWA <Arthrosporum populorum, porost z rodziny Ramalinaceae (in. kropnica topolowa)>

FASOLOWIEC daw. p. strąkowiec (czarnoudy).

FAWONI daw.(stpl.) <wietrzyk zachodni>

FAZAN, FAZANT, FAZJAN, FAZYAN, FAZYJAN daw./lud. p. bażant (łowny): Ot, gargatun piękny – chwalił leśnik – jak te fazany, które ja widział w Białowieskiej Puszczy. WEY. Soból 224. To ojciec w przystępie jakiegoś wyjątkowego humoru ochrzcił go Fazjanem. Ucząc sięniektórych nazw ptasich i pewncyh drzew po łacinie, z formy Phasianius colchicus, zrobił Fazjana, na utrapienie otoczenia, które nie uznało przechrzczonego imienia, kontentując się dawnąnazwą, bardziej prozaiczną – bażant. GOŹ. Loty 150. Czy boisz się o swoją kapustę, gdy fazyany i kuropatwy następują! cyt. SL

FEBROWA ZIELE p. centuria (pospolita).

FEFERMYNCKI gw. ciesz. <miętowy>

FELLEM p. korek w zn. 1.

FENICZKI p. płomiennica (zimowa).

FERECZYNA gw. ciesz. <suche igliwie na podściółkę>

FESZTER gw. ciesz. <leśniczy>

FIAŁEK p. fiołek (wonny).

FICHTE gw. ostródz.-warm.-mazur. p. jodła (pospolita).

FICLAUS daw. p. bekasik.

FICLAUZ daw. p. bekasik: Ficlauz jest najmniejszym z naszych bekasów – zarazem najświetniej ubarwionym w grę blasków purpury, zieleni i fioletu. KOŻUCH. Bekasy 16. • W miejscach gniazdowania, ficlauzy nadlatują najpóżniej pod koniec maja, a u nas jeszcze w połowie maja spotkać można ostatnie grupki tych ptaków. Najsilniejszy przelot trwa od końca kwietnia do pierwszych dni maja. KOŻUCH. Bekasy 17. • Nim słońce wzejdzie, rzucając snop promieni na uśpione bagna, słychać dziwne odgłosy, dochodzące z moczarów. To ficlauz rozpoczął lot tokowy razem z ukazującą się jutrzenką. Toki odbywają siętylko o świcie i wieczorem. Zerwawszy się z bagna, wzlatuje samiec do góry i zatoczywszy łuk, opada na ziemię, aby za chwilę wzlecieć z powrotem. Szczyt zataczanego półkola często jest na znacznej wysokości, przy czym ptak lecąc wydaje ostry głos, dudniąco-chrapliwy, lub gwiżdżący. KOŻUCH. Bekasy 23. • Ficlauz jest bigamistą, nie trzyma się jednej samiczki, dlatego też pełne zniesienie – pochodzi przeważnie od paru samców. KOŻUCH. Bekasy 23. • Ficlauz lubi zakładać gniazda w miejscach suchszych – wśród wysokiej trawy lub chwastów. KOŻUCH. Bekasy 24. Bekas mały, zwany przez niektórych polskich ornitologów z niemiecka ficlauzem (Ta nieodpowiednia nazwa wzięta z niezrozumiałych powodów z gwary niemieckiej znaczy dosłownie „wesz łonowa”.), jest spośród naszych bekasów gatunkiem najbardziej północnym. SOKOŁ. Ptaki II, 304.

FICLEK daw. p. bekasik.

FIFIJA daw. p. łęczak w zn. 1a.

FIFKA p. czubajka (kania).

FIFKA p. muchomor (szarawy).

FIFKA p. płachaeka zwyczajna.

FIFKA p. smardz (stożkowaty).

FIFKA p. twradzioszek (przydrożny).

FIGLAJZY gw. ciesz. <wszy>

FIGOJADKA daw. p. kapturka.

FIGOJADKA p. kapturka.

FIGOJADKA daw. p. gajówka w zn. 1a.

FIGOŁUSZKA lud. śląsk. p. dzierlatka zwyczajna.

FIJAŁ p. fiołek (wonny).

FIJAŁEK p. szafran (spiski).

FIJAŁKA daw.(stpl.) p. fiołek w zn. 1a.

FIJAŁKI gw. podh. p. szafran (spiski).

FIJAWOCZKI p. fiołek (wonny).

© Copyright 1990-2024 Grzegorz Bobrowicz. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie zdjęć i treści wymaga pisemnej zgody autora.

Powrót do góry