„Słownik polskiego języka przyrodniczego” jest autorskim projektem Grzegorza Bobrowicza. Prace nad słownikiem zostały zapoczątkowane w roku 1990, a od roku 2010 prowadzone są intensywnie. Słownik jest zbiorem wyrazów opisujących dziką przyrodę Polski; głównie w skali makroskopowej (pominięto skalę mikro, budowę wewnętrzną organizmów, procesy fizjologiczne). Obejmuje on nazwy używane obecnie i dawniej, w tym gwarowe i ludowe. Słownik adresowany jest do wszystkich którym bliska jest dzika przyroda Polski. Więcej
Zakres tematyczny Słownika:
Obecnie w Słowniku znalazły się między innymi w dużej części kompletne nazwy gatunków takich grup systematycznych, jak: grzyby, porosty, paprotniki, rośliny nasienne; chrząszcze (część), motyle (część), prostoskrzydłe, ważki, mięczaki, minogi, ryby, ptaki. W przygotowaniu mszaki; pajęczaki, owady (pozostałe grupy), wije, skorupiaki, płazy, gady, ssaki.
Prezentowana część Słownika liczy około 15 tysięcy haseł. Docelowo szacuję, że objętość Słownika sięgnie około 50 tysięcy haseł. Na razie pozostawiam otwartą kwestię cytatów do poszczególnych haseł. Do niektórych haseł je zamieszczam; zwłaszcza cytaty nawiązujące do pochodzenia nazwy. Wykaz źródeł
Zapraszam wszystkich miłośników polskiego języka przyrodniczego do dzielenia się swoimi uwagami na temat Słownika lub poszczególnych jego haseł. Mniej
CZARNA ŻOŁNA p. dzięcioł (czarny): Nadlatuje czarna żołna – rzadki ptak – oczy mi się jarzą. WAŃK. Lata 114.
ZIELONA ŻOŁNA p. dzięcioł (zielony).
ŻOŁNA
1a. ornit. ŻOŁNA ZWYCZAJNA <Merops apiaster, ptak z rodziny żołn Meropidae, w Polsce
lokalnie, lęgowy i przelotny (in. ż. pospolita, ż. pszczołojad, ż. szczurek, ż. szurka, ż.
właściwa, ż. zwyczajna, ż. żółta, ż. żółtawa; daw./lud. jurek, orzesotka, pszczołojad, p.
europejski, szczurek, szczuryk, szurka, sz. pszczołojadka,)>: Mimo barwnego upierzenia
– pisze J. Domaniewski – może żołna posłużyć znakomitym przykładem przystosowania do
otoczenia. Wiosną na tle świeżej zieleni rozwiniętego stepu jej niebieskozielone barwy giną dla
oka zupełnie. Tak samo trudna do dostrzeżenia jest ona jesienią na stepie wypalonym przez
żary letnie. SOKOŁ. Ptaki I, 376.
1b. ornit. daw. <prasłowiańska nazwa dzięciołów>: Niestety nazwa „żołna” nie jest jednoznaczna
i w wielu okolicach nazywa lud żołną niektóre dzięcioły, głównie dzięcioła czarnego i dzięcioła
zielonego. SOKOŁ. Ptaki I, 375. • Tętniały we wszystkich stronach rytmiczne stukania żółn i
dzięciołów. ORZESZ. Niemen. 207. • Naokoło rozlegało się tylko kucie dzięciołów w
spróchniałe sosny, krzyk sojek i żołn. SIENK. Biał. 12.
Δ lud. p. dzięcioł: Dzięcioły koło Strzeszyna zowią żołnami. KARŁ. SGP VI, 447.
Δ lud. nowotars. żyw. p. dzięciołek.
Δ ŻOŁNA. Ż. CZARNA, Ż. CZ. POSPOLITA, Ż. CZ. PIÓRA, Ż. ORZECHÓWKA p.
dzięcioł (czarny): Od czasu do czasu w lesie rozlegały się dziwne dźwięki, podobne do
odgłosów bębna. Wkrótce ujrzeliśmy sprawczynię tych odgłosów. Była to żołna. Nieufna i
płochliwa, czarna z czerwoną główką, z daleka przypomina wronę. Przelatywała z głośnym
krzykiem z jednego miejsa na drugie i, jak wszystkie dzięcioły, chowała się za drzewami.
KOWAL. Po kraju 314. • Raz tylko gdzieś w oddali rozległo się chrupiące wołanie żołny.
ŻER. Ludzie 524. • W brzozowych gajach odzywa się czasem turkawka lub przeraźliwie
zakrzyczy żołna… EJS. Przyg. 133.
Δ ŻOŁNA, Ż. SIWA, Ż. SZARA, Ż. ZIELONEGO A PŁOWEGO PIÓRA, Ż.
ZIELONOSIWA p. dzięcioł (zielonosiwy).
Δ ŻOŁNA, Ż. ZIELONA, Ż. ZIELONEGO A CZERWONEGO PIÓRA p. dzięcioł
(zielony): Z daleka przeciągle zawabił dzięcioł zielony, często na Wileńszczyźnie mylnie
nazywany żołną. KARP. Pieśń 71.
Δ ŻOŁNA DZIĘCIÓŁ WIELKI, Ż. SROKATA p. dzięcioł (duży).
Δ ŻOŁNA KRĘTOGŁÓW daw. p. krętogłów.
1b. ornit. daw. <nazwa innych ptaków>:
Δ lud. wlkp. p. kraska (zwyczajna).
Δ p. wilga (zwyczajna).
Δ lub. podl. p. zięba (zwyczajna).
Najnowsze komentarze