ŻOŁNA
1a. ornit. ŻOŁNA ZWYCZAJNA <Merops apiaster, ptak z rodziny żołn Meropidae, w Polsce
lokalnie, lęgowy i przelotny (in. ż. pospolita, ż. pszczołojad, ż. szczurek, ż. szurka, ż.
właściwa, ż. zwyczajna, ż. żółta, ż. żółtawa; daw./lud. jurek, orzesotka, pszczołojad, p.
europejski, szczurek, szczuryk, szurka, sz. pszczołojadka,)>: Mimo barwnego upierzenia
– pisze J. Domaniewski – może żołna posłużyć znakomitym przykładem przystosowania do
otoczenia. Wiosną na tle świeżej zieleni rozwiniętego stepu jej niebieskozielone barwy giną dla
oka zupełnie. Tak samo trudna do dostrzeżenia jest ona jesienią na stepie wypalonym przez
żary letnie. SOKOŁ. Ptaki I, 376.
1b. ornit. daw. <prasłowiańska nazwa dzięciołów>: Niestety nazwa „żołna” nie jest jednoznaczna
i w wielu okolicach nazywa lud żołną niektóre dzięcioły, głównie dzięcioła czarnego i dzięcioła
zielonego. SOKOŁ. Ptaki I, 375. • Tętniały we wszystkich stronach rytmiczne stukania żółn i
dzięciołów. ORZESZ. Niemen. 207. • Naokoło rozlegało się tylko kucie dzięciołów w
spróchniałe sosny, krzyk sojek i żołn. SIENK. Biał. 12.
Δ lud. p. dzięcioł: Dzięcioły koło Strzeszyna zowią żołnami. KARŁ. SGP VI, 447.
Δ lud. nowotars. żyw. p. dzięciołek.
Δ ŻOŁNA. Ż. CZARNA, Ż. CZ. POSPOLITA, Ż. CZ. PIÓRA, Ż. ORZECHÓWKA p.
dzięcioł (czarny): Od czasu do czasu w lesie rozlegały się dziwne dźwięki, podobne do
odgłosów bębna. Wkrótce ujrzeliśmy sprawczynię tych odgłosów. Była to żołna. Nieufna i
płochliwa, czarna z czerwoną główką, z daleka przypomina wronę. Przelatywała z głośnym
krzykiem z jednego miejsa na drugie i, jak wszystkie dzięcioły, chowała się za drzewami.
KOWAL. Po kraju 314. • Raz tylko gdzieś w oddali rozległo się chrupiące wołanie żołny.
ŻER. Ludzie 524. • W brzozowych gajach odzywa się czasem turkawka lub przeraźliwie
zakrzyczy żołna… EJS. Przyg. 133.
Δ ŻOŁNA, Ż. SIWA, Ż. SZARA, Ż. ZIELONEGO A PŁOWEGO PIÓRA, Ż.
ZIELONOSIWA p. dzięcioł (zielonosiwy).
Δ ŻOŁNA, Ż. ZIELONA, Ż. ZIELONEGO A CZERWONEGO PIÓRA p. dzięcioł
(zielony): Z daleka przeciągle zawabił dzięcioł zielony, często na Wileńszczyźnie mylnie
nazywany żołną. KARP. Pieśń 71.
Δ ŻOŁNA DZIĘCIÓŁ WIELKI, Ż. SROKATA p. dzięcioł (duży).
Δ ŻOŁNA KRĘTOGŁÓW daw. p. krętogłów.
1b. ornit. daw. <nazwa innych ptaków>:
Δ lud. wlkp. p. kraska (zwyczajna).
Δ p. wilga (zwyczajna).
Δ lub. podl. p. zięba (zwyczajna).