Grzegorz Bobrowicz

ROŚLINA bot. <organizm w zasadzie samożywny, wykorzystujący energię słoneczną dzięki posiadaniu barwników asymilacyjnych>:
Δ ROŚLINY ACYDOFILNE, R. KWASOLUBNE p. acydofit.
Δ ROŚLINY ADWENTYWNE p. antropofit.
Δ ROŚLINY AZOTOLUBNE, R. NITROFILNE p. nitrofit.
Δ ROŚLINY BAGIENNE, R. BŁOTNE, R. BŁOTNOPĄCZKOWE p. helofit.
Δ ROŚLINY BEZZIELENIOWE <rośliny pasożytnicze, nie posiadające chlorofilu i nie prowadzące fotosyntezy, żyjące kosztem organizmów żywicieli>
Δ ROŚLINY CEBULOWE <rośliny wytwarzające cebulę – przekształcony pęd podziemny w organ spichrzowy i przetrwalnikowy (in. r. cebulkowe)>
Δ ROŚLINY CHRONIONE <rośliny zagrożone objęte aktami prawnymi zabraniającymi lub ograniczającymi ich pozyskanie ze stanu dzikiego>
Δ ROŚLINY CIENIOLUBNE <rośliny żyjące w warunkach dużego ocienienia, np. szczawik zajęczy (in. r. cienioznośne, skiofity)>
Δ ROŚLINY DŁUGIEGO DNIA bot. <rośliny kwitnące w okresie charakteryzującym się występowaniem długich dni i krótkich nocy, czyli w lecie, np. trawy; por. r. krótkiego dnia>
Δ ROŚLINY DRZEWIASTE <rośliny wieloletnie o trwałych, silnie zdrewniałych łodygach nadziemnych, a często i korzeniach, w zależności od pokroju określane jako drzewa lub krzewy>
Δ ROŚLINY DWULETNIE <rośliny zielne, które w pierwszym roku po wykiełkowaniu z nasion wytwarzają tylko krótki pęd z gęsto skupionymi liśćmi, w tej postaci zimują, a w następnym roku wytwarzają pęd kwiatonośny i po wydaniu owoców z nasionami obumierają>
Δ ROŚLINY EURYTOPOWE <rośliny mogące żyć i rozwijać się w różnych warunkach siedliskowych>
Δ ROŚLINY GALMANOWE <rośliny rosnące na glebach cechujących się dużą zawartością związków cynku i ołowiu, zwanych glebami galmanowymi>
Δ ROŚLINY GRUBOSZOWATE p. sukulenty.
Δ ROŚLINY JAWNOPĄCZKOWE p. fanerofit.
Δ ROŚLINY JEDNOOSIOWE <rośliny o pędzie nie rozgałęziającym się, wytwarzającym kwiat na szczycie osi głównej (in. r. haplokauliczne)>
Δ ROŚLINY JEDNOROCZNE, R. ROCZNE p. terofit.
Δ ROŚLINY KALCYFILNE, R. WAPIENIOLUBNE p. kalcyfit: Niektóre rośliny tzw. wapieniolubne (kalcyfilne) są ściśle związane z występowaniem skał zasadowych i nigdy nie rosnąna glebach wytworzonych ze skał krystalicznych. FAIBSZ. Sudety 18.
Δ ROŚLINY KOMPASOWE <rośliny ustawiające liście tak, że blaszki liściowe zwrócone są płaskimi powierzchniami ku wschodowi i zachodowi, a krawędziami ku północy i południowi (kompasowy układ liści), co pozwala na lepsze wykorzystanie rannego i wieczornego światła, np. sałata kompasowa>
Δ ROŚLINY KOPALNE <rośliny dawnyxch epok geologicznych znajdowane obecnie w postaci szczątków w osadach geologicznych (in. r. fosylne)>
Δ ROŚLINY KRÓTKIEGO DNIA bot. <rośliny kwitnące wczesną wiosną lub późnym latem i jesienią, gdy dzień jest krótki a noc długa, np. astry; por. r. długiego dnia>
Δ ROŚLINY KSEROFILNE, R SUCHOLUBNE p. kserofit.
Δ ROŚLINY KSEROMORFICZNE <rośliny o budowie przystosowanej do znoszenia suszy – kserofity, sklerofity, sukulenty>
Δ ROŚLINY KWIATOWE przestarz. <rośliny nasienne>
Δ ROŚLINY LECZNICZE <rośliny stosowane w lecznictwie>
Δ ROŚLINY MIĘSOŻERNE <rośliny chwytające i trawiące drobne zwierzęta, np. pływacze, rosiczki, tłustosze (in. r. owadożerne)>
Δ ROŚLINY MIODODAJNE <rośliny owadopylne zawierające w kwiatach miodniki wydzielające nektar pobierany przez pszczoły>
Δ ROŚLINY MONOKARPICZNE <rośliny zakwitające raz w ciągu swego cyklu rozwojowego i po rozsianiu diaspor zamierające, głównie rośliny jednoletnie i dwuletnie (in. hapaksanty)>
Δ ROŚLINY NACZYNIOWE daw. <grupa roślin posiadająca tkankę naczyniową, paprotniki i rośliny nasienne>
Δ ROŚLINY NASIENNE daw. <rośliny nago- i okrytozalążkowe>
Δ ROŚLINY NAZIEMNOPĄCZKOWE p. hemikryptofit.
Δ ROŚLINY NISKOPĄCZKOWE p. chamefit.
Δ ROŚLINY NIŻSZE <tradycyjna nazwa wspólna dla bakterii, sinic, grzybów i glonów>
Δ ROŚLINY OBOJĘTNE bot. <rośliny kwitnące niezależnie od długości dnia i nocy >
Δ ROŚLINY OMBROFILNE <rośliny wymagające do życia wody z opadów atmosferycznych, żyjące na torfowiskach wysokich>
Δ ROŚLINY PODUSZKOWE <rośliny kwiatowe tworzące gęste, niskie, silnie zwarte darnie, np. niektóre rośliny obszarów wysokogórskich, jak skalnice>
Δ ROŚLINY POLIKARPICZNE <rośliny zakwitające wielokrotnie w ciągu swego cyklu rozwojowego, np. drzewa, krzewy, byliny (in. polikanty)>
Δ ROŚLINY RUDERALNE <rośliny rosnące na siedliskach silnie zmienionych przez człowieka, jak hałdy przemysłowe, nasypy kolejowe, przypłocia, rumowiska, śmietniska; np. pokrzywa żegawka, tasznik pospolity, wrotycz pospolity>
Δ ROŚLINY SEGETALNE <rośliny rosnące na polach pośród roślin uprawnych, uważane za chwasty>
Δ ROŚLINY SKRYTOPĄCZKOWE p. kryptofit.
Δ ROŚLINY SKRYTOPŁCIOWE daw. <rośliny bezkwiatowe, rozmnażające się za pomocązarodników – glony, mszaki i paprotniki, a także grzyby, bakteria i sinice (in. kryptogamy)>
Δ ROŚLINY SŁONOLUBNE, R. SOLNISKOWE p. halofit.
Δ ROŚLINY STENOTOPOWE <rośliny mogące żyć i rozwijać się tylko w ściśle określonych warunkach siedliskowych>
Δ ROŚLINY SYNANTROPIJNE <rośliny towarzyszące człowiekowi, żyjące głównie na miejscach, gdzie człowiek zniszczył naturalnąsztę roślinną>
Δ ROŚLINY ŚWIATŁOLUBNE, R. ŚWIATŁOŻĄDNE p. heliofit.
Δ ROŚLINY TELOMOWE <grupa roślin lądowych (i wtórnie wodnych) o podobnym typie przemiany pokoleń, z dominującym (z wyjątkiem mszaków) sporofitem, o wysokim stopniu organizacji i budowie osiowej, zróżnicowanym na łodygę i liście, gametoficie najczęściej zredukowanym, drobnym, o krótkim okresie życia, m. in. mszaki, paprotniki i rośliny nasienne (in. organowce, osiowce, r. lądowe, r. osiowe, r. wyższe, r. zarodkowe)>
Δ ROŚLINY TRUJĄCE <rośliny zawierające toksyczne związki chemiczne>
Δ ROŚLINY TRWAŁE p. byliny.
Δ ROŚLINY WIECZNIE ZIELONE <rośliny zachowujące zielone liście przez cały rok, np. barwinek, sosny, świerki (in. r. zimozielone)>
Δ ROŚLINY WIELOLETNIE <rośliny żyjące więcej niż dwa lata i zwykle wielokrotnie wytwarzające nasiona – rośliny drzewiaste i byliny>
Δ ROŚLINY WODNE, R. WODNOOPĄCZKOWE p. hydrofit.
Δ ROŚLINY WSKAŹNIKOWE <rośliny, o wąskim zakresie tolerancji ekologicznej w odniesieniu do jakiegoś czynnika środowiska, rosnące tylko w ściśle określonych warunkach środowiska; por. indykator>
Δ ROŚLINY WYŻSZE <tradycyjna nazwa wspólna dla mszakóc), paprotników oraz roślin kwiatowych>
Δ ROŚLINY ZASADOLUBNE <rośliny, które optymalne warunki do swojego rozwoju znajdują na podłożu zasadowym, którego pH >7, np. ostróżeczka polna (in. bazyfile, r. bazyfilne)>
Δ ROŚLINY ZIELNE <rośliny, których nadziemne łodygi wykazują delikatną budowę i niewielki stopień zdrewnienia>
Δ ROŚLINY ZIELONE <rośliny posiadające chlorofil>
Δ ROŚLINY ZIEMNOPĄCZKOWE p. geofit.
Δ ROŚLINY ZIEMNOWODNE <rośliny mogące żyć zarówno w wodzie, jak i na lądzie, np. rdest ziemnowodny (in. r. amfibialne)>
Δ ROŚLINY ŻYWICIELSKIE <rośliny, na których żyją i z których czerpią pożywienie pasożyty; por. żywiciel>
Δ ROŚLINY ŻYWORODNE <rośliny, które oprócz lub zamiast nasion, wytwarzają rośliny potomne wprost na organizmie macierzystym w postaci rozmnóżek, np. bulwek u żywca cebulkowego>
Δ ROŚLINY CZEPNE
Δ ROŚLINY GÓRSKIE
Δ ROŚLINY KRZEWIASTE
Δ ROŚLINY NADWODNE
Δ ROŚLINY NAGONASIENNE
Δ ROŚLINY NAGOZALĄŻKOWE
Δ ROŚLINY OKRYTOZALĄŻKOWE
Δ ROŚLINY OWADOPYLNE
Δ ROŚLINY PNĄCE
Δ ROŚLINY STEPOWE
Δ ROŚLINY WIATROPYLNE
Δ ROŚLINY WYSOKOGÓRSKIE

ROŚLINOWIEC zool. <Singa hamata, pająk z rodziny krzyżakowatych Araneidae (daw. budak)>

ROŚNIK gw. august. p. rosiczka (okrągłolistna).

ROŚNIK PIERWSZY p. rosiczka (okrągłolistna).

ROŚWITA p. łączeń baldaszkowy.

ROŚWITA BALDASZKOWA p. łączeń baldaszkowy.

ROŚWITA OKÓŁKOWA p. łączeń baldaszkowy.

ROTACZNICA p. rudbekia naga.

ROTACZNICA NAGA p. rudbekia naga.

ROTAN p. trawianka.

ROTOCHWAST daw. p. pleszka (zwyczajna).

ROYEWNYK p. rozchodnik (wielki).

ROZCEŚCI gw. ciesz. <rozdroże>

ROZCHALNIK gw. grodz. p. rozchodnik (ostry).

ROZCHODEŃ p. rozchodnik (ostry).

ROZCHODNIA p. rozchodnik (ostry).

ROZCHODNIK
1a. bot. <nazwa rodzimych gatunków roślin z rodziny gruboszowatych Crassulaceae>:
Δ ROZCHODNIK ALPEJSKI Sedum alpinum: Rozchodnik alpejski jest rośliną nasklaną,
rosnącą na wilgotnych piargach i w szczelinach skał tylko w najwyższych partiach Karkonoszy
(…) W Polsce znany jest również z Tatr i Babiej Góry. FABISZ. Sudety 82.
Δ ROZCHODNIK CZARNIAWY S. atratum,
Δ ROZCHODNIK KARPACKI S. farbaria (daw./lud. kanie sadło, wronie sadło),
Δ ROZCHODNIK OSTRY S. acre (in. rozchodnik, r. pospolity, r. pryszczeniec, r.
pryszczyrnik; daw./lud. hromotrzask, kanie sadło, nieśmiertelnik, n. dziki, pryszczeniec,
pryszczyrnica, pryszczyrnik, rojownik pieprzny, rozchalnik, rozchodeń, rozchodnia,
rozchodzeń, rycytnik, śmiertelnik dziki, wronie sadło, w. ziele),
Δ ROZCHODNIK OŚCISTY S. reflexum,
Δ ROZCHODNIK SZEŚCIORZĘDOWY S. sexangulare (in. r. drobny; daw./lud. pieprz
ubogich),
Δ ROZCHODNIK WIELKI S. maximum (in. rozchodnik, r. bulwiasty, r. czerwony, r.
duży, r. płaskolistny, r. płaskoliściowy, r. winniczny, r. wronie masło, r. zmienny;
daw./lud. bobownik, bobrownyk, kanie mleko, k. sadło, koczna róża, masne zile,
ozchodnik, ptasia trawa, rannik, royewnyk, świni pysk, wronie masło, w. sadło, w. ziele,
zajcza kapusta, zajęcza kapusta, zajęczy bober),
Δ ROZCHODNIK WŁOCHATY S. villosum (in. r. owłosiony).
1b. bot. <nazwa zadomowionych u nas gatunków roślin z rodziny gruboszowatych>:
Δ ROZCHODNIK BIAŁY S. album,
Δ ROZCHODNIK KAUKASKI S. spurium (in. r. pozorny).
1c. bot. <nazwa innych roślin>:
Δ ROZCHODNIK LEŚNY gw. p. dziewięćsił (pospolity).
Δ ROZCHODNIK POLNY p. tojeść (pospolita).
Δ ROZCHODNIK RÓŻANY p. różeniec górski.
1d. bot. <nazwa porostu>:
Δ ROZCHODNIK gw. litew. p. granicznik (płucnik).

ROZCHODZEŃ p. rozchodnik (ostry).

ROZCHÓD PĘPKA gw. małopol. p. bodziszek (łąkowy).

ROZCHWIEJ poet. <masa, gąszcz czegoś chwiejącego się, rozchwianego; przestrzeń sfalowana>: Z zielonej podniebnej rozchwiei wyszarpnąłem jeden akord życia, jedną z jego zagadek. WAŃK. Lata 33.

ROZCIĄGNIK zool. <nazwa pająków z rodziny skakunowatych Salticidae>:
Δ ROZCIĄGNIK MCHUŚ Marpissa muscosa (daw. mchuś).
Δ ROZCIĄGNIK NATRZCINNY M. radiata.

ROZCIEKLINA daw.(stpl.) <odwilż, słota>

ROZCIÔNGACKA gw. żyw. p. powój (polny).

ROZCZEPKA daw. p. rozszczepka (nosatka).

ROZDEPKA zool. ROZDEPKA RZECZNA <Theodoxus fluviatilis, ślimak z rodziny rozdepkowatych Neritidae>

ROZDESTNICA entom. <nazwa chrząszczy z rodziny stonkowatych Chrysomelidae (daw. truśka, złotka)>:
Δ ROZDESTNICA WROTYCZÓWKA Galeruca tanaceti.

ROZDĘTKA zool. <nazwa ślimaków z rodziny rozdętkowatych Physidae>:
Δ ROZDĘTKA POSPOLITA Physa fontinalis,
Δ ROZDĘTKA ZAOSTRZONA Ph. acuta.

ROZDZIENEK daw.(stpl.) <rozednienie, brzask>

ROZDZIOREK bot. ROZDZIOREK LETNI <Anoectangium aestivum, mech z rodziny płoniwowatych Pottiaceae>

ROZETA LIŚCIOWA daw. <grupa liści gęsto skupionych tuż przy podłożu, na silnie skróconej łodydze (in. różyczka liściowa)>

ROZETA POMARSZCONA p. płachetka zwyczajna.

ROZETEK p. dziewięćsił (bezłodygowy).

ROZETNICA mikol. ROZETNICA SKALNA <Dimelaena oreina, porost z rodziny Physciaceae>

ROZETNIK
1. bot. <nazwa mchów z rodziny prątnikowatych Bryaceae>:
Δ ROZETNIK OZDOBNY Rosulabryum elegans,
Δ ROZETNIK ROZMNÓŻKOWY R. laevifilum,
Δ ROZETNIK WŁOSKOWY R. capillare.
2. mikol. ROZETNIK MUROWY <Protoparmeliopsis muralis, porost z rodziny Lecanoraceae (in.
misecznica murowa)>

ROZKALIĆ gw. <rozmiękczyć; p. rozkisać>: Rosy, szrony, mgły i słoty jesienne rozkaliły ziemię i przepełniły wilgocią powietrze. POL cyt. SD

ROZKISAĆ <rozmiękać, przemieniać w błoto, bagno (lud. rozkalić)> Szeptający spomiędzy korzeni, z podmokłego mechowiska, ukryty między ziołami ponik leśny tu i ówdzie rozkisał w młakę. ŻER. Popioły. cyt. SD • Nastała późna jesień. Rozkisło błocko pod domem. BRON. J. Siostrz. cyt. SD

ROZKISŁY przym. od rozkisły: Rzucili się w zarośla wiklowe i poczęli wyżej kolan grzęznąć w rozkisłych bagnach nadbrzeżnych. ŻER. Popioły 68. • Drogi zniknęły w topieli błota. Dużymi utrzymywanymi traktami można przejechać, ale groble rozkisły. WYSŁ. Echa 39.

ROZLOTNIK entom. ROZLOTNIK LILIAKOWIAK <Apeira syringaria, motyl z rodziny miernikowców Geometridae>

ROZŁOGI bot. <wydłużone, płożące się i zakorzeniające pędy, służące do rozmnażania wegetatywnego (in. stolony)>

ROZŁOŻYK bot. <nazwa porostów z rodziny Placynthiaceae>:
Δ ROZŁOŻYK CZARNY Placynthium migrum,
Δ ROZŁOŻYK ŁUSECZKOWATY P. pannariellum,
Δ ROZŁOŻYK NIEBIESKAWY P. garovaglii,
Δ ROZŁOŻYK PÓŁPROMIENNY P. subradiatum,
Δ ROZŁOŻYK SMUKŁY P. filiforme (in. ramiennik smukły),
Δ ROZŁOŻYK TREMNIACKI P. tremniacum,
Δ ROZŁOŻYK WĘGIERSKI P. hungaricum,
Δ ROZŁOŻYK ZWYCZAJNY P. tantaleum.

ROZŁUPEK bot. <nazwa mchów z rodziny strzechwowate Grimmiaceae >:
Δ ROZŁUPEK ALPEJSKI Schistidium agassizii,
Δ ROZŁUPEK BRODAWKOWATY Sch. papillosum,
Δ ROZŁUPEK BRUNATNY Sch. brunnescens,
Δ ROZŁUPEK CZARNIAWY Sch. atrofuscum,
Δ ROZŁUPEK GRUBOWŁOSY Sch. crassipilum,
Δ ROZŁUPEK LANCETOWATY Sch. lancifolium,
Δ ROZŁUPEK MYLNY Sch. confusum,
Δ ROZŁUPEK NIERODZAJNY Sch. apocarpum (in. strzechwa nierodzajna),
Δ ROZŁUPEK OSZRONIONY Sch. pruinosum,
Δ ROZŁUPEK POGIĘTY Sch. flexipile,
Δ ROZŁUPEK STRUMIENIOWY Sch. rivulare,
Δ ROZŁUPEK SZWAJCARSKI Sch. helveticum,
bΔ ROZŁUPEK TĘGI Sch. robustum,
Δ ROZŁUPEK WIOTKI Sch. flaccidum,
Δ ROZŁUPEK WŁOSKOZĄB Sch. trichodon,
Δ ROZŁUPEK WYTWORNY Sch. elegantulum,
Δ ROZŁUPEK ZANIEDBANY Sch. dupretii,
Δ ROZŁUPEK ZBITY Sch. confertum.

ROZŁUPKA bot. zwykle w lm rozłupki <jednonasienne części owocu złożonego typu →rozłupni, na które rozpada się ona po dojrzeniu>: Owocem [świerząbka orzęsionego] jest rozłupka, rozpadająca się na dwa pojedyncze owoce-niełupki., zawieszone na wspólnym wieszadełku. FABISZ. Sudety 100.

ROZŁUPNIA bot. <owoc suchy, wielonasienny, rozpadający się na →rozłupki>

ROZMARYN CZESKI, R. DZIKI, R. LEŚNY daw. p. bagno (zwyczajne).

ROZMARYNEK, R. BAGIENKO p. modrzewnica zwyczajna.

ROZMARYNOWE DRZEWO, ROZMARYNOWIEC, R. SZAKŁAKOWATY p. rokitnik zwyczajny.

ROZMNÓŻKA bot. <organ rozmnażania wegetatywnego, u mszków i paprotników – fragment plechy (p. gemma), u roślin nasiennych – p. bulwka>

ROZMNÓŻKA p. bulwka.

ROZORY lud. poles. <bruzdy pomiędzy zagonami (pasami ziemi uprawnej)>: Jedynie na łozinach trzymają się listki pożółkłe i skręcone, jakoś opierają się podmuchom wiatru, ale jest ich coraz mniej, opadają i one i ścielą się w rozorach zagonów oziminy. WYSŁ. Echa 39.

ROZPAR daw.(stpl.) <par, skwar, upał>

ROZPARNOŚĆ daw.(stpl.) <par, powietrze parne>

ROZPIER zool. <Paranemastoma kochi, kosarz z rodziny Nemastomatidae>:

ROZPIĘTEK daw. p. kwadratnik.

ROZPIKAMIEŃ p. biedrzeniec (mniejszy) oraz p. biedrzeniec (wielki).

ROZPIOR daw. p. rozpiór.

ROZPIÓR icht. <Ballerus ballerus, rodzimy gatunek ryby słodkowodnej z rodziny karpiowatych Cyprinidae (daw./lud. bleja, blejak, blejek, blik, guszczera, leszcz siny, rozpior, siniec, sobie ryba)>

ROZPONKA p. dzwonek (jednostronny).

ROZPROSTEK entom. <Orthoperus sp., rodzaj chrząszczy z rodziny rozdrobników Corylophidae>

ROZPYLAK entom. <nazwa chrząszczy z rodziny kózkowatych Cermabycidae>:
Δ ROZPYLAK SOSNOWY Acmaeops marginatus,
Δ ROZPYLAK SYBERYJSKI A. pratensis,
Δ ROZPYLAK ŚWIERKOWY A. septentrionis,
Δ ROZPYLAK ZIELONAWY A. angusticollis,
Δ ROZPYLAK ZWYCZAJNY Dinoptera collaris (in. r. topolowy)>

ROZROŻEK entom. <Claviger sp., rodzaj chrząszcza z rodziny kusakowatych Staphylinidae (in. pałecznik)>