To Top

„Słownik polskiego języka przyrodniczego” jest autorskim projektem Grzegorza Bobrowicza. Prace nad słownikiem zostały zapoczątkowane w roku 1990, a od roku 2010 prowadzone są intensywnie. Słownik jest zbiorem wyrazów opisujących dziką przyrodę Polski; głównie w skali makroskopowej (pominięto skalę mikro, budowę wewnętrzną organizmów, procesy fizjologiczne). Obejmuje on nazwy używane obecnie i dawniej, w tym gwarowe i ludowe. Słownik adresowany jest do wszystkich którym bliska jest dzika przyroda Polski. Więcej

Zakres tematyczny Słownika:

  • nazwy gatunków roślin Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. grzybów, porostów, mszaków, paprotników, roślin nasiennych;
  • nazwy gatunków zwierząt Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. mięczaków, stawonogów, kręgowców;
  • nazwy części roślin i zwierząt;
  • głosy zwierząt;
  • nazwy środowisk przyrodniczych, zbiorowisk roślinnych;
  • nazwy rzeźby terenu, wód, gleb; określenia miejsc w terenie itp.;
  • nazwy używane w leśnictwie dotyczące lasów, ich części itp.;
  • nazwy łowieckie dotyczące zwierząt, sposobów ich wabienia i in.;
  • nazwy używane w wędkarstwie dotyczące wód, ich fragmentów i in.;
  • nazwy używane w rolnictwie dotyczące obszarów rolnych, ich fragmentów i in.;
  • nazwy meteorologiczne, m.in. stany pogody, zjawiska na niebie itp.;
  • nazwy pór roku, miesięcy, pór dnia.

Obecnie w Słowniku znalazły się między innymi w dużej części kompletne nazwy gatunków takich grup systematycznych, jak: grzyby, porosty, paprotniki, rośliny nasienne; chrząszcze (część), motyle (część), prostoskrzydłe, ważki, mięczaki, minogi, ryby, ptaki. W przygotowaniu mszaki; pajęczaki, owady (pozostałe grupy), wije, skorupiaki, płazy, gady, ssaki.

Prezentowana część Słownika liczy około 15 tysięcy haseł. Docelowo szacuję, że objętość Słownika sięgnie około 50 tysięcy haseł. Na razie pozostawiam otwartą kwestię cytatów do poszczególnych haseł. Do niektórych haseł je zamieszczam; zwłaszcza cytaty nawiązujące do pochodzenia nazwy. Wykaz źródeł

Zapraszam wszystkich miłośników polskiego języka przyrodniczego do dzielenia się swoimi uwagami na temat Słownika lub poszczególnych jego haseł. Mniej

ARCHEOFIT bot. zwykle w lm archeofity <rośliny obcego pochodzenia przybyłe do nas z innych regionów geograficznych w czasach wczesnohistorycznych lub przedhistorycznych (przed ok. 1500 r.) i występujące wyłącznie w siedliskach synantropijnych, np. bylica piołun, chaber bławatek, kąkol polny>: Archeofity sąroślinami obcymi w naszej florze, ale towarzyszącymi człowiekowi od tysiącleci. Nahstarsze gatunki zaliczane do tej grupy pojawiły się nanaszych ziemiach razem z osadnictwem neolitycznym około 7 000 lat temu (…) Zadomowiły się w naszym sąsiedztwie tak dawno, że spostrzegamy je jako stały element krajobrazu. Znalazły także swoje miejsce w kulturze ludowej i literaturze – dla przykładu kąkol polny, będący archeofitem, jest jedną z rośłin najczęściej pojawiających się w ludowych przysłowiach. ANIOŁ-SZCZĘŚ. Archeofity 9.

ARCYDZIĘGIEL bot. <nazwa roślin>:
Δ ARCYDZIĘGIEL, A. KARTUZÓW, A. LEKARSKI(lud.), A. LITWOR p. dzięgiel (litwor).
Δ ARCYDZIĘGIEL NADBRZEŻNY p. dzięgiel (nadbrzeżny).

ARCZAKI p. słonecznik (bulwiasty).

ARCZOKI p. słonecznik (bulwiasty).

AREOLKI bot. <u porostów: okrągłe lub nieregularne fragmenty plechy popękanej wskutek rozrastania się>

ARGENTYNKA żarg. ornit. p. mewa (srebrzysta): Nie każdy potrafi odgadnąć, iż „argentynka w drugiej szacie” oznacza dwuletnią mewę srebrzystą (Larus argentatus). GRASZ. Ptaki 123.

ARGUS daw. p. modraszek (argus).

ARJON daw. p. modraszek (arion).

ARKAS daw. p. modraszek (nausitous).

ARLEKIN
1a. entom. p. biedronka (azjatycka).
1b. entom. daw. p. plamiec (agreściak).

ARLIKA bot. <nazwa roślin>:
Δ ARLIKA p. arnika górska.
Δ ARLIKA lud. p. dziurawiec (zwyczajny).

ARLINKA lud. p. arnika górska.

ARNELLIA FIŃSKA bot. <Arnellia fennica, wątrobowiec z rodziny arnelliowatych Arnelliaceae>

ARNIK p. arnika górska.

ARNIKA bot. ARNIKA GÓRSKA <Arnica montana, rodzimy gatunek rośliny z rodziny złożonych Asteraceae (in. arnika, kupalnik, kupalnik górny, k. górski; daw./lud. angielski trank, anielskie ziele, arlika, arlinka, arnik, barania borodka, b. bródka, b. trawa, borodka, drzewojad, korzeń maciczny, omieg, omieg górny, pięciornik górski, pochmurnik górny, podkomornik, pomornik, pomornik górski, p. lekarski, pomórnik, pomórnik górski, p. lekarski, tran, tranek, tranek angielski, t. górny, t. górski, trank, trank górny, wierzkowisko, wilcze ziele, wrzodownik)>: Arnika rośnie w całych Sudetach na jałowych łąkach górskich, a także na niżu w północno-wschodneij części kraju. FABISZ. Sudety 122.

ARON daw. p. obrazki.

ARONEK bot. <nazwa roślin>:
Δ ARONEK daw. p. obrazki: Kolba aronka wydziela zapach niecy zgniły, mniej przyjemny dla ludzi, ale mile łechcący powonienie much. DYAK. Przyr. 434.
Δ ARONEK daw. p. obrazki (plamiste).
Δ ARONEK daw. p. parzydło (leśne).

ARONIK daw. p. obrazki.

ARONOWA BRODA daw. p. obrazki (plamiste).

ARONOWE BRODY gw. podh. p. obrazki (plamiste).

ARONY daw. p. obrazki.

ARYLUS p. osnówka.

ASKIER gw. mazow. p. jaskier w zn. 1a.

ASKLEPIAD daw. p. trojeść (amerykańska).

ASOCIK bot. gw. grodz. <nazwa roślin>:
Δ ASOCIK KALUSZKI p. farbownik (polny).
Δ ASOCIK WYROCZKA p. żmijowiec (pospolity).

ASOCJACJA ROŚLINNA p. zespół roślinny.

ASOKA DRUGA gw. grodz. p trzcina (pospolita).

ASOT CZARTOPAŁOCH gw. grodz. p. ostrożeń (błotny).

ASÓT p. oset (nastroszony).

ASPARAGUS JADALNY p. szparag lekarski.

ASPEKT
1. bot. ASPEKT SEZONOWY <okresowy wygląd, sezonowe stadium zbiorowiska roślinnego,
np. aspekt wczesnowiosenny w grądzie z masowo kwitnącym zawilcem gajowym (in. a.
fenologiczny, a. roślinny)>
2. zool. ASPEKT DZIENNY, NOCNY ZESPOŁU <wyraz aktywności świata zwierzęcego za
dnia lub w nocy>

ASPIRANT leśn. <drzewo wyborowej jakości poddawane zabiegom pielęgnacyjnym>

ASTARTA zool. <nazwa małży z rodziny astartowatych Astartidae>:
Δ ASTARTA PÓŁNOCNA Astarte borealis,
Δ ASTARTA ZACHODNIA A. elliptica.

ASTENKA entom. <nazwa motyli z rodziny miernikowców Geometridae>:
Δ ASTENKA BIAŁKA Asthena albulata,
Δ ASTENKA GĘSIÓWKA A. anseraria.

ASTER
1a. bot. <nazwa rodzimych gatunków roślin z rodziny złożonych Asteraceae (daw./lud. astr,
astra)>:
Δ ASTER ALPEJSKI Aster alpinus (daw./lud. wole ocy, w. oczy),
Δ ASTER GAWĘDKA A. amellus (in. aster, a. górski, a. Wirgilego, a. Wirgillego, a.
włoski, a. zaleśny; daw./lud. diablik, dymieniczne ziele, dymionne ziele, dymionów ziele,
gawęda, gawędka, gwiazdeczki, gwiazdnica, gwiazdosz gawęda, gwiazdownica,
gwiazdziarz, iskierki, jaskierki, jaster gawęda, jeleni sierpik, jeleni trunek, kamienny
seler, kopestylony, kopystelia, kowestylia, krzew gwiazdowy, ranowiec, skierka, skierki,
wołowe oko, ziele dymieniczne, ziele dynamiczne),
Δ ASTER SOLNY A. tripolium (in. a. morski, a. nadmorski, a. pospolity; daw./lud. jaster
soczysty).
1b. bot. <nazwa zadomowionych u nas gatunków roślin z rodziny złożonych>:
Δ ASTER DROBNOKWIATOWY A. tradescantii,
Δ ASTER LANCETOWATY A. lanceolatus,
Δ ASTER NOWOANGIELSKI A. novae-angliae (in. a. amerykański, marcinki
nowoangielskie; daw./lud. michalinki, michałki, mórcinki),
Δ ASTER NOWOBELGIJSKI A. novi-belgii (in. a. wirginijski, marcinki
wirginijskie),
Δ ASTER WIERZBOLISTNY A. x salignus.
1c. bot. <nazwa innych roślin>:
Δ ASTER daw. p. ożota zwyczajna.
Δ ASTER FAŁSZYWY p. stokrotnica (górska).
Δ ASTER GÓRSKI p. stokrotnica (górska).
Δ ASTER POLNY p. jastrun (właściwy).
Δ ASTER OŻOTA p. ożota zwyczajna.
Δ ASTER ZŁOCISTY p. ożota zwyczajna.

ASTR daw. p. aster.

ASTRA daw. p. aster.

ASTRANCYA daw. p. jarzmianka (większa).

ASTREUSZ WILGOCIOMIERZ p. promieniak wilgociomierz.

ATAK łow. <natarcie drapieżnika na ofiarę>

ATAKOWAĆ łow. <o drapieżniku: nacierać na ofiarę>: Rozliczne wypadki z mego myśliwskiego życia dowodzą, że niedźwiedź atakuje, dźwignąwszy sięna tylne łapy, a powaliwszy wroga, targa i kaleczy pazurami i zębami. WODZ. Wspom. 17.

ATALANTA daw. p. rusałka (admirał).

ATALIA daw. p. przeplatka (atalia).

ATALIJA daw. p. przeplatka (atalia).

ATALJA daw. p. przeplatka (atalia).

ATRAMENTOWY p. piaskowiec (modrzak).

ATROFIA p. skarłowacenie.

AUGUST daw. dziś gw. oraw. <sierpień>

AULONIA zool. AULONIA SIECIARKA <Aulonia albimana, pająk z rodziny pogońcowatych Lycosidae>

AURELIA entom. daw. <nazwa motyli>:
Δ AURELIA, A. MAŁA p. rusałka (pokrzywnik).
Δ AURELIA, A. WIELKA p. rusałka (wierzbowiec).

AURIKEL bot. p. pierwiosnek (lekarski).

AURYKIEL daw. p. pierwiosnek (łyszczak).

AURYKLA bot. daw. <nazwa roślin>:
Δ AURYKLA p. pierwiosnek.
Δ AURYKLA p. pierwiosnek (łyszczak).

AURYKUŁ daw. p. pierwiosnek (łyszczak).

AUSTER daw.(stpl.) <wiatr południowy>

AUTEKOLOGIA ROŚLIN bot. <nauka o wpływie czynników ekologicznych na organizm rośliny; por. synekologia>

AUTOCHORIA bot. <samoczynne rozsiewanie się diaspor (np. wyrzucanie nasion po pęknięciu owocu lub zarodników po pęknięciu zarodni)>

AUTOGAMIA p. samozapylenie.

AUTOTOMIA zool. <reakcja obronna zwierząt polegająca na odrzuceniu części ciała, np. ogona (u jaszczurek)>

AUTOTROF bot. <organizm samożywny, zdolny do wytwarzania materii organicznej ze związków nieorganicznych>

© Copyright 1990-2024 Grzegorz Bobrowicz. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie zdjęć i treści wymaga pisemnej zgody autora.

Powrót do góry