Fotografia pejzażu to ta dziedzina fotografii, do której zawsze powracam, jak do źródła. I cenię ją najwyżej. Nigdy nie zastanawiałem się nad konotacjami samego pejzażu. I oto natykam się na interesujący wywód  Simona Schammy („Landscape and Memory”):

„Choć mamy zwyczaj odróżniać królestwo przyrody od dziedziny ludzkiego postrzegania, są to byty w istocie nierozłączne (…), pejzaż jest dziełem umysłu, skonstruowanym w równej mierze z warstw naszej pamięci, jak z pokładów skał.”

Zaduma nad tymi słowami prowadzi do konstatacji, że rzeczywiście często tak bywa; zwłaszcza gdy pejzaż jest rozległy lub gdy widać ślady kształtowania go „ludzką ręką”. Jeśli jestem gdzieś kolejny raz, zawsze sięgam pamięcią do poprzednich wizyt albo do obrazów lub opisów innych oglądanego właśnie pejzażu. Niemal tak samo czuję, gdy pejzaż przypomina podobny widziany wcześniej, np. w innym miejscu tej samej krainy. Oto pejzaż odrzański z zakątka ziemi lubuskiej, gdzie dotarłem po raz pierwszy w życiu w tym miesiącu, ale który przypomina mi inne pejzaże Nadodrza:

Ale są też miejsca, które nie ewokują takich skojarzeń. To dzikie pejzaże intymne. W nich można się zatracić i stworzyć obraz nie odwołujący się (prawie?) do naszej pamięci. Oto taki pejzaż intymny, z tej samej fotoseseji:

Wydaje się, że im rozleglejszy pejzaż tym więcej sięgania do pamięci, im bardziej intymny („ciaśniejszy”) – tym mniej. Aż do momentu, gdy pejzaż intymny przechodzi w obraz abstrakcyjny. Nie uruchamia się wtedy pamięć. To sfera czystej kontemplacji.