To Top

„Słownik polskiego języka przyrodniczego” jest autorskim projektem Grzegorza Bobrowicza. Prace nad słownikiem zostały zapoczątkowane w roku 1990, a od roku 2010 prowadzone są intensywnie. Słownik jest zbiorem wyrazów opisujących dziką przyrodę Polski; głównie w skali makroskopowej (pominięto skalę mikro, budowę wewnętrzną organizmów, procesy fizjologiczne). Obejmuje on nazwy używane obecnie i dawniej, w tym gwarowe i ludowe. Słownik adresowany jest do wszystkich którym bliska jest dzika przyroda Polski. Więcej

Zakres tematyczny Słownika:

  • nazwy gatunków roślin Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. grzybów, porostów, mszaków, paprotników, roślin nasiennych;
  • nazwy gatunków zwierząt Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. mięczaków, stawonogów, kręgowców;
  • nazwy części roślin i zwierząt;
  • głosy zwierząt;
  • nazwy środowisk przyrodniczych, zbiorowisk roślinnych;
  • nazwy rzeźby terenu, wód, gleb; określenia miejsc w terenie itp.;
  • nazwy używane w leśnictwie dotyczące lasów, ich części itp.;
  • nazwy łowieckie dotyczące zwierząt, sposobów ich wabienia i in.;
  • nazwy używane w wędkarstwie dotyczące wód, ich fragmentów i in.;
  • nazwy używane w rolnictwie dotyczące obszarów rolnych, ich fragmentów i in.;
  • nazwy meteorologiczne, m.in. stany pogody, zjawiska na niebie itp.;
  • nazwy pór roku, miesięcy, pór dnia.

Obecnie w Słowniku znalazły się między innymi w dużej części kompletne nazwy gatunków takich grup systematycznych, jak: grzyby, porosty, paprotniki, rośliny nasienne; chrząszcze (część), motyle (część), prostoskrzydłe, ważki, mięczaki, minogi, ryby, ptaki. W przygotowaniu mszaki; pajęczaki, owady (pozostałe grupy), wije, skorupiaki, płazy, gady, ssaki.

Prezentowana część Słownika liczy około 15 tysięcy haseł. Docelowo szacuję, że objętość Słownika sięgnie około 50 tysięcy haseł. Na razie pozostawiam otwartą kwestię cytatów do poszczególnych haseł. Do niektórych haseł je zamieszczam; zwłaszcza cytaty nawiązujące do pochodzenia nazwy. Wykaz źródeł

Zapraszam wszystkich miłośników polskiego języka przyrodniczego do dzielenia się swoimi uwagami na temat Słownika lub poszczególnych jego haseł. Mniej

JELENIE OKO p. gorysz (siny).

JELENIEC p. gorysz (siny).

JELICIA lud. n.-sąd. p. jodła (pospolita).

JELNIK daw.(stpl.) <bór jodłowy lub świerkowy>

JELONEK p. mleczaj (jelonek).

JELONEK p. mleczaj (wełnianka).

JELONEK entom. JELONEK ROGACZ <Lucanus cervus, nazwa chrząszcza z rodziny jelonkowatych Lucanidae (in. jelonek; daw./lud. baran, jolonek ogniczek, krówka, rogacz, siekacz)>

JELOWIEC p. jałowiec (pospolity).

JELUNEK daw.(stpl.) <młody jeleń, jelonek>

JEŁKA p. jodła pospolita.

JEŁYCIA p. jodła pospolita.

JEMIAŁO stpol. p. jemioła.

JEMIEL daw.(stpl.) gw. p. jemioła.

JEMIELUCH daw. p. paszkot w zn. 1a.

JEMIELUCHA
1. bot. gw. lubel. mazow. p. jemioła.
2. ornit. daw. p. jemiołuszka oraz p. paszkot w zn. 1a.

JEMIELUSZKA daw. p. jemiołuszka.

JEMIEŁA p. jemioła (pospolita).

JEMIEŁUCHA daw. p jemiołuszka: Jemiełucha skwierczy. KOZŁ. Term 128.

JEMIEŁUSKA lud. łuk. p. jemiołuszka.

JEMIEŁUSZKA gw. litew. p jemiołuszka: Na otwartym rozłogu halizny spłoszone szelestem kroków ludzkich stado jemiełuszek zerwało się z jałowców. ORZESZ. Bene. cyt. SD

JEMIĘTUCHA lud. kaszub. p. jemiołuszka.

JEMIOLARZ daw. p. paszkot w zn. 1a.

JEMIOLUCHA daw. p. jemiołuszka.

JEMIOLZA p. topola (czarna).

JEMIOŁ p. jemioła (pospolita).

JEMIOŁA
1a. bot. <nazwa rodzimego gatunku (i jej podgatunków) rośliny z rodziny gązewnikowatych
Loranthaceae (daw./lud. anieluch, anielucha, huba drzewna, jemiało, jemiel, jemielucha,
jemiołka, jemioło, miele)>:
Δ JEMIOŁA POSPOLITA (TYPOWA) Viscum album (subs. album), (in. jemioła, j. biała, j.
pospolita, j. zwyczajna; daw./lud. amioła, amiôła, homeła, hometa, imiela, imioła,
imióła, jemieła, jemioł, jimioła, jimiôła, kołtun, lep, omela, ptasie mleko, słodyczka,
starorzęśla, starzęśla, strześla, strzęśla, zimorost),
Δ JEMIOŁA (POSPOLITA) JODŁOWA V. a. subsp. abietis (daw./lud. imiela),
Δ JEMIOŁA (POSPOLITA) SOSNOWA V. a. subsp. austriacum (in. j. sosnowa).
1b. gw. podh. <nazwa ogólna roślin pnących, wijących się>

JEMIOŁKA daw. p. jemioła.

JEMIOŁO stpol. p. jemioła.

JEMIOŁUCH ornit. daw./lud. <nazwa ptaków>:
Δ p. paszkot w zn. 1a.
Δ JEMIOŁUCH, J. JEDWABNICZEK daw. p. jemiołuszka.

JEMIOŁUCHA ornit. daw. <nazwa ptaków>:
Δ JEMIOŁUCHA, J. JEDWABNICZKA, J. POSPOLITA p. jemiołuszka: Jemiołuchy, gile i
krzyżodzioby coraz rzadziej barwią – jak choinkowe bombki – szczyty olszyn i jarzębiny.
KARP. Wilk 81.
Δ JEMIOŁUCHA, J. WIELKA p. paszkot w zn. 1a: Jemiołucha (…) drozd większy od drozda
wędrowca, nazywa się od jemioły, którą lubi; najwięcej jednak żyje jałowcem. Kluk. Zw. cyt SL.
Δ JEMIOŁUCHA, J. KWICZOŁ p. kwiczoł w zn. 1.

JEMIOŁUSKA lud. kiel. mazow. p. jemiołuszka.

JEMIOŁUSZEK, J. JEDWABNICZEK daw. p. jemiołuszka.

JEMIOŁUSZKA ornit. <Bombycilla garrulus, ptak z rodziny jemiołuszek Bombycillidae, w Polsce przelotny i zimujący (in. j. czubak, j. jedwabniczek, j. jedwabniczka, j. jedwabny ogon, j. zwyczajna; daw./lud. anielucha, czubak, cz. jemiołuszka, czubatka, drozd jedwabny ogon, imieleus, imielus, jamielucha, jamiołuszka, jamniołucha, jamniołuszka, jedwabniczek, jedwabniczka, jedwabnik jemiołucha, jedwabny ogon, jemieluch, jemielucha, jemieluszka, jemiełucha, jemiełuska, jemiełuszka, jemiętucha, jemiolucha, jemiołuch, j. jedwabniczek, jemiołucha, j. jedwabniczka, j. pospolita, jemiołuska, jemiołuszek, j. jedwabniczek, jenioła, jimielus, jymielucha, jymielusz, jymieluszka, jymieła, jymieniucha, nieniołuska)>: Jako ptak północny jemiołuszka ma bardzo sute, miękkie i ciepłe upierzenie o pięknych, matowych i subtelnych barwach. SOKOŁ. Ptaki I, 345. • Jemiołuszka jedwabniczek, gość z Północy dalekiej, nowak w naszej puszczy, przysiadł na szczycie dębu, obraca na wsze strony głowę z czubkiem pięknym. DYGAS. Gody 14.

JEMSZCZYK daw. p. dzierzba (czarnoczelna).

JENIOŁA lud. rzesz. p. jemiołuszka.

JER
1a. ornit. <Fringilla montifringilla, ptak z rodziny łuszczaków Fringillidae, w Polsce
przelotny i zimujący (in. zięba bukowka, z. bukówka, z. ir, z. jer, z. sosnowka, z.
sosnówka, z. troistego koloru; daw./lud. bukówka, ikawiec, ir, łuszczak jer, sosnówka)>
1b. daw. <nazwa innych ptaków>:
Δ łow. p. grubodziób (zwyczajny).
Δ JER ŚNIEŻKA p. śnieżka (zwyczajna).

JERK gw. p. żarnowiec (miotlasty): Ciągnęły na wierzch odnogi i baty jałowca, kłącze jerku, głogów i tarniny. ŻER. Wiatr 241.

JERKOWIEC lud. p. janowiec.

JERZBA lud. p. jarząb (pospolity).

JERZBA lud. warm. p. wierzba w zn. 1a.

JERZBINA lud. p. jarząb (pospolity).

JERZBINA lud. kartus. p. wierzba (krucha).

JERZĘBINA lud. p. jarząb (pospolity).

JERZMANKA p. kruszczyk (błotny).

JERZMIANKA p. jarzmianka (większa).

JERZYK ornit. <nazwa ptaków z rodziny jerzykowatych Apodidae>:
Δ JERZYK ZWYCZAJNY Apus apus, w Polsce lęgowy, przelotny (in. jerzyk, j. grzechółka, j.
murowy, j. turniowiec, j. zwyczajny; daw./lud. grzechołka, grzechotka, ir, irzyk, jaskółka,
j. grzebiełucha, j. grzecholka, j. grzechotka, j. grzechołka, j. jerzyk, jirz, jirzik, jurek,
jurziczek, jurzyk, mórówka, murzynek, sierpik, turniowiec)>: Za pomocą obrączek (…)
przekonano się, że jerzyki są wierne jednej okolicy i przez szereg lat gnieżdżą się nawet w tym
samym gnieździe. SOKOŁ. Ptaki I, 365.
Δ JERZYK ALPEJSKI Tachymarptis melba, do Polski zalatujący (in. j. górny, j. skalny).

JERZYNA p. jeżyna (popielica).

JESIEN daw.(stpl.) p. jesion (wyniosły).

JESIENIE p. mleczaj (chrząstka).

JESIENIEC bot. daw. <nazwa roślin>:
Δ JESIENIEC p. klon (jesionolistny).
Δ JESIENIEC p. dyptam jesionolistny: : Liście tak ma do jesionowego drzewa podobne, że od niektórych jesieńcem abo jesionką, i małym a nizkim jesionem bywa mianowany. Syr. cyt. SL.

JESIENINA daw. p. jesion (wyniosły).

JESIENNIK p. brodawnik (jesienny).

JESIENNIK p. twardzioszek (przydrożny).

JESIENNY ŚWIERSZCZ p. podkrzewin (szary): Nastała przejmująca cisza. Jedynie nieprzeliczone chmary komarów zawodziły jękliwą, wysoką melodię, przytłumioną chwilami cykaniem jesiennych świerszczy. PAC-POM. A było 180.

JESIEŃ p. dyptam jesionolistny.

JESIEŃ daw.(stpl.) p. jesion (wyniosły).

JESIOKLON p. klon (jesionolistny).

JESION
1a. bot. JESION WYNIOSŁY <Fraxinus excelsior, rodzimy gatunek drzewa z rodziny
oliwkowatych Oleaceae (in. jesion, j. europejski, j. pospolity, j. powszechny, j. zwyczajny, j.
zwykły; daw./lud. jajsień, jajsion, jasen, jasieniowe drzewo, jasień, jasin, jasiń, jasion,
jasioń, jasiyj, jasiyń, jason, jejsień, jejsion, jesien, jesienina, jesień, jesionek, jesionina,
jesioń, josień, josion, łesion, yessyn)>
1b. bot. <nazwa zadomowionych u nas gatunków drzew z rodziny oliwkowatych>:
Δ JESION PENSYLWAŃSKI F. pennsylvanica (in. j. omszony),
Δ JESION WĄSKOLISTNY F. angustifolia.

JESIONEK, JESIONINA lud. p. jesion (wyniosły).

JESIONKA daw. p. p. dyptam jesionolistny.

© Copyright 1990-2024 Grzegorz Bobrowicz. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie zdjęć i treści wymaga pisemnej zgody autora.

Powrót do góry