To Top

„Słownik polskiego języka przyrodniczego” jest autorskim projektem Grzegorza Bobrowicza. Prace nad słownikiem zostały zapoczątkowane w roku 1990, a od roku 2010 prowadzone są intensywnie. Słownik jest zbiorem wyrazów opisujących dziką przyrodę Polski; głównie w skali makroskopowej (pominięto skalę mikro, budowę wewnętrzną organizmów, procesy fizjologiczne). Obejmuje on nazwy używane obecnie i dawniej, w tym gwarowe i ludowe. Słownik adresowany jest do wszystkich którym bliska jest dzika przyroda Polski. Więcej

Zakres tematyczny Słownika:

  • nazwy gatunków roślin Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. grzybów, porostów, mszaków, paprotników, roślin nasiennych;
  • nazwy gatunków zwierząt Polski – dzikich i zadomowionych, m.in. mięczaków, stawonogów, kręgowców;
  • nazwy części roślin i zwierząt;
  • głosy zwierząt;
  • nazwy środowisk przyrodniczych, zbiorowisk roślinnych;
  • nazwy rzeźby terenu, wód, gleb; określenia miejsc w terenie itp.;
  • nazwy używane w leśnictwie dotyczące lasów, ich części itp.;
  • nazwy łowieckie dotyczące zwierząt, sposobów ich wabienia i in.;
  • nazwy używane w wędkarstwie dotyczące wód, ich fragmentów i in.;
  • nazwy używane w rolnictwie dotyczące obszarów rolnych, ich fragmentów i in.;
  • nazwy meteorologiczne, m.in. stany pogody, zjawiska na niebie itp.;
  • nazwy pór roku, miesięcy, pór dnia.

Obecnie w Słowniku znalazły się między innymi w dużej części kompletne nazwy gatunków takich grup systematycznych, jak: grzyby, porosty, paprotniki, rośliny nasienne; chrząszcze (część), motyle (część), prostoskrzydłe, ważki, mięczaki, minogi, ryby, ptaki. W przygotowaniu mszaki; pajęczaki, owady (pozostałe grupy), wije, skorupiaki, płazy, gady, ssaki.

Prezentowana część Słownika liczy około 15 tysięcy haseł. Docelowo szacuję, że objętość Słownika sięgnie około 50 tysięcy haseł. Na razie pozostawiam otwartą kwestię cytatów do poszczególnych haseł. Do niektórych haseł je zamieszczam; zwłaszcza cytaty nawiązujące do pochodzenia nazwy. Wykaz źródeł

Zapraszam wszystkich miłośników polskiego języka przyrodniczego do dzielenia się swoimi uwagami na temat Słownika lub poszczególnych jego haseł. Mniej

ŚLEPICA ichtiol. <larwa minoga (in. robaczyca, węgornica; daw./lud. węgorzyca)

ŚLEPICA daw. p. minóg strumieniowy.

ŚLEPIEC gw. ciesz. <owad kłujący bydło i ludzi>

ŚLEPOK gw. śląsk. p. giez.

ŚLEPONOCNY daw.(stpl.) <nie widzący po zachodzie słońca>

ŚLEPOŃ lud. p. giez.

ŚLEPOTA p. mniszek (pospolity).

ŚLEPOWRON
1a. ornit. ŚLEPOWRON ZWYCZAJNY<Nycticorax nycticorax, ptak z rodziny czplowatych
Ardeidae, w Polsce lęgowy, przelotny i wyjątkowo zimujący (in. ślepowron, ś. właściwy;
daw./lud. czapla nocna, cz. nocnik, cz. nocoryk, cz. ślepowron, cz. ś. właściwy, gawron
nocny, lelek)>: Ślepowron siedzi w dzień w ukryciu, a lata głównie w nocy. Jak wiele innych
ptaków nocnych ma upierzenie sute i jedwabiste. (…) Na ogół pojawiają się ślepowrony w
okolicach obfitujących w bagna i roślinność przybrzeżną. Szczególnie chętnie zatrzymują
się tam, gdzie w pobliżu rosną wierzby, gdyż dzień spędzają ukryte w ich koronach. SOKOŁ.
Ptaki II, 214.
1b. ornit. daw. p. lelek (kozodój).

ŚLEPOWRONKA daw. p. kraska (zwyczajna).

ŚLEPY ORZEŁ daw. p. bielik (zwyczajny).

ŚLEZIÔNKA gw. żyw. p śledziennica (skrętolistna).

ŚLIMACZEK
1. zool. <nazwa ślimaków z rodziny ślimaczkowatych Valloniidae>:
Δ ŚLIMACZEK GŁADKI Vallonia pulchella,
Δ ŚLIMACZEK ŁĄKOWY V. declivis,
Δ ŚLIMACZEK OWALNY V. excentrica,
Δ ŚLIMACZEK ZAPOZNANY V. enniensis,
Δ ŚLIMACZEK ŻEBERKOWANY V. costata,
2. mikol. <nazwa grzybów>:
Δ p. keljówka (świerkowa).
Δ p. maślak (zwyczajny).

ŚLIMAK
1a. zool. <nazwa ślimaków z rodziny ślimakowatych Helicidae>:
Δ ŚLIMAK AKSAMITNY Causa holosericea,
Δ ŚLIMAK AUSTRIACKI p. wstężyk (austriacki),
Δ ŚLIMAK GAJOWY p. wstężyk (gajowy),
Δ ŚLIMAK MASKOWIEC Isognomostoma isognomostomos,
Δ ŚLIMAK NADOBNY Faustina faustina,
Δ ŚLIMAK OGRODOWY p. wstężyk (ogrodowy),
Δ ŚLIMAK OSTROKRAWĘDZISTY Helicigona lapicida,
Δ ŚLIMAK ROSSMAESSLERA Faustina rossmaessleri,
Δ ŚLIMAK TATRZAŃSKI F. cingulella,
Δ ŚLIMAK WINNICZEK Helix pomatiai (in. winniczek),
Δ ŚLIMAK ZAROŚLOWY Arianta arbustorum,
Δ ŚLIMAK ŻÓŁTAWY Helix lutescens (in. ś. białawy).
1b. zool. <nazwa ślimaków z rodziny Hygromiidae>:
Δ ŚLIMAK BĄKOWSKIEGO Trochulus bakowskii,
Δ ŚLIMAK BIELZA T. bielzi,
Δ ŚLIMAK BIELACZEK Candidula unifasciata,
Δ ŚLIMAK CIENIOLUBNY Urticicola umbrosus,
Δ ŚLIMAK CZERWONAWY Monachoides incarnatus,
Δ ŚLIMAK DŁUGOWŁOSY Trochulus villosus,
Δ ŚLIMAK DWUZĘBNY Perforatella bidentata,
Δ ŚLIMAK JEDNOZĘBNY Trochulus unidentatus,
Δ ŚLIMAK KARPACKI Monachoides vicinus,
Δ ŚLIMAK KARTUZEK Monacha cartusiana,
Δ ŚLIMAK KOSMATY Trochulus hispidus,
Δ ŚLIMAK LUBOMIRSKIEGO T. lubomirskii,
Δ ŚLIMAK ŁĄKOWY Pseudotrichia rubiginosa,
Δ ŚLIMAK PAGÓRKOWY Euomphalia strigella,
Δ ŚLIMAK PRZYDROŻNY Xerolenta obvia,
Δ ŚLIMAK WIELKOZĘBNY Perforatella dibothrion,
Δ ŚLIMAK WRZOSOWISKOWY Helicella itala,
Δ ŚLIMAK ZANIEDBANY Cernuella neglecta,
Δ ŚLIMAK ŻEBERKOWANY Helicopsis striata.
1c. zool. ŚLIMAK OBRZEŻONY <Helicodonta obvoluta, gatunek ślimaka z rodziny Helicodontidae>
2. mikol. <nazwa grzybów>:
Δ p. keljówka (świerkowa).
Δ p. maślak (ziarnisty).
Δ p. maślak (zwyczajny).
Δ ŚLIMAK BIAŁY p. wodnicha (biała).

ŚLIMAKOBRZEŻEK bot. ŚLIMAKOBRZEŻEK LESSOWY <Hilpertia velenovskyi, mech z rodziny płoniwowatych Pottiaceae>

ŚLIMARKA p. keljówka (świerkowa).

ŚLIMY łow. <rogi muflona>: Ozdobą barana [muflona] są piękne, karbowane rogi, czyli ślimy, które przyrastają przez całe życie. HOPPE Język 55.

ŚLIN gw. ciesz. żyw. <ciężka gliniasta ziemia>

ŚLINIK zool. <nazwa ślimaków z rodziny ślinikowatych Arionidae (daw. podrożec)>:
Δ ŚLINIK LEŚNY Arion silvaticus,
Δ ŚLINIK LUZYTAŃSKI A. lusitanicus,
Δ ŚLINIK MAŁY A. intermedius,
Δ ŚLINIK PRZEPASANY A. fasciatus,
Δ ŚLINIK RDZAWY A. fuscus,
Δ ŚLINIK SZARY A. circumscriptus,
Δ ŚLINIK WIELKI A. rufus (in. ś. rudy),
Δ ŚLINIK ZMIENNY A. distinctus (in. ś. ogrodowy).

ŚLINIOGÓRZ gw. podh. p. kopciuszek (zwyczajny).

ŚLIPCE p. fiołek (trójbarwny).

ŚLIPEĆ lud. p. giez.

ŚLIPKI p. fiołek (trójbarwny).

ŚLIWA
1a. bot. ŚLIWA TARNINA Prunusa spinosa <nazwa rodzimego gatunku krzewu z rodziny
różowatych Rosaceae (in. ś. dzika, ś. tarka, ś. tarka, ś. tarń, tarka, tarnina; daw./lud. ciarcyna,
ciarka, ciarki, cierniak, cierniaki, ciernie, c. czarne, ciernik, cierniówka, cierznie, cierń,
cirnie, ciorcyna, czercio śliwka, czerznie, czyrznie, dzika śliwa, korcipka, ostręże,
ostrzęże, tareń, tarki, tarn, tarnie, tarniówka, tarnka, tarnki, tarnkowe drzewo,
tarnośliw, tarnośliwa, tarnośliwka, tarnówka, tarń, torka, tôrka, torki, tôrnie, tôrzeń,
turcyna, wilżyna, żarnośliwa)>:
1b. bot. <nazwa zadomowionych u nas gatunków drzew z rodziny różowatych >:
Δ ŚLIWA DOMOWA P. domestica (in. śliwa, ś. węgierka, ś. węgierska, ś. zwyczajna;
daw./lud. abricot, bzdziochy, damascena, damascenka, damascenki czerwone, d.
fioletowe, d. ranne, d. żółte, damasceny, damaszczyna, damaszka, dorancyja
czerwona, gluba, glubka, glupka, kartoflanki, korcibka, legrady, lengrody, mirabele,
perdrygon, prawdziwka, psionka, szwaczka, śliwczanka, śliwczarka, śliwianka,
śliwiarka, śliwicze, śliwina, śliwka, śliwki węgierskie, śliwowe drzewo, śliwy
węgierskie, uherka, węgiera, węgierka, tarń),
Δ ŚLIWA WIŚNIOWA P. cerasifera (in. ałycza).
1c. bot. <nazwa innych roślin>:
Δ ŚLIWA CIERPKA, Ś. CZEREMCHA, Ś. KOCIERPKA, Ś. KORCIPKA, Ś. SMRODZINA
p. czeremcha (zwyczajna).
Δ ŚLIWA KARŁOWATA, Ś. WIŚNIA KRZEWIASTA p. wiśnia (karłowata).
Δ ŚLIWA PTASIA WIŚNIA, Ś. TRZESNIA daw. p. czereśnia dzika.
Δ ŚLIWA WIŚNIA p. wiśnia (pospolita).

ŚLIWCZANKA, ŚLIWCZARKA, ŚLIWIANKA, ŚLIWIARKA, ŚLIWICZE, ŚLIWINA, ŚLIWKA, ŚLIWKI WĘGIERSKIE, ŚLIWOWE DRZEWO, ŚLIWY WĘGIERSKIE daw./lud. p. śliwa (domowa).

ŚLIZ icht. ŚLIZ POSPOLITY <Barbatula barbatula, rodzimy gatunek ryby słodkowodnej z rodziny przylgowatych Balitoridae (in. śliz wąsaty, ś. zwyczajny; daw./lud. ślizik, śliź, wąsak)>

ŚLIZGUN zool. <nazwa pająków z rodziny ślizgunowatych Philodromidae (daw. obcejnik)>:
Δ ŚLIZGUN BOROWY Philodromus margaritatus
Δ ŚLIZGUN SPŁASZCZONY Philodromus aureolus (daw. przylgun). 

ŚLIZIK p. śliz pospolity.

ŚLIŹ lud. narew. p. śliz pospolity.

ŚLIŻORYB daw. p. oleśnica.

ŚLOMPACZKA gw. ciesz. <niepogoda, błoto>

ŚLOZ p. ślaz (dziki).

ŚLUZACZEK LAKOWATY p. łojek (lakowaty).

ŚLUZACZEK NIEBIESKAWY p. zębośluzek (niebieskawy).

ŚLUZACZEK PODLASKI p. zębośluzek (podlaski).

ŚLUZACZEK PRZEZROCZYSTY p. kisielnica (przezroczysta).

ŚLUZEK mikol. ŚLUZEK KRZACZKOWATY <Ceratiomyxa fruticulosa, gatunek śluzowca Myxomycetes>

ŚLUZOKROTKA bot. ŚLUZOKROTKA POLNA <Sarcosagium campestre, porost z rodziny Thelocarpaceae (in. wielokrotka polna)>

ŚLUZOPĘPKA mikol. <nazwa grzybów z rodziny gąskowatych Tricholomataceae>:
Δ ŚLUZOPĘPKA DWUZARODNIKOWA Fayodia gracilipes,
Δ ŚLUZOPĘPKA DWUZARODNIKOWA F. leucophylla,
Δ ŚLUZOPĘPKA WĘGLOLUBNA F. maura.

ŚLUZOROŚLA p. śluzowce.

ŚLUZOWIEC zwykle w lm śluzowce mikol. <grupa organizmów eukariotycznych – zbudowanych z komórek zawierających jądro komórkowe (in. śluzorośla)>: Co to są śluzowce? Tradycyjnie łączono je z grzybami, dziś traktowane są jednak jako odrębna kategoria organizmów eukariotycznych (jądrzastych). Śluzowce Myxomycetes (…) zaliczane sądo pierwotniaków Protozoa. PAN.-ROM. Śluz. 1. • Śluzowców należy szukać przede wszystkim tam, gdzie gromadzi się dużo materii organicznej. Wszelkie butwiejące kłody, pniaki, konary i sterty gałęzi w lasach to potencjalne miejsca występowania śluzowców. PAN.-ROM. Śluz. 3.

ŚLUZOWOSZCZKA mikol. <nazwa grzybów z rodziny śluzowoszczkowate Tulasnellaceae>:
Δ ŚLUZOWOSZCZKA BIAŁAWA Tulasnella albida,
Δ ŚLUZOWOSZCZKA DŁUGOZARODNIKOWA T. deliquescens,
Δ ŚLUZOWOSZCZKA FIOLETOWA T. violea,
Δ ŚLUZOWOSZCZKA FIOLETOWOKREMOWA T. rubropallens,
Δ ŚLUZOWOSZCZKA GRZYBOLUBNA T. thelephorea,
Δ ŚLUZOWOSZCZKA KIEŁBASKOWATOZARODNIKOWA T. saveloides,
Δ ŚLUZOWOSZCZKA ŁÓDKOWATOZARODNIKOWA T. calospora,
Δ ŚLUZOWOSZCZKA MIĘDZYRZECKA T. pallida,
Δ ŚLUZOWOSZCZKA OPRÓSZONA T. pruinosa,
Δ ŚLUZOWOSZCZKA PODLASKA T. eichleriana,
Δ ŚLUZOWOSZCZKA POLSKA T. pinicola,
Δ ŚLUZOWOSZCZKA PRZEZROCZYSTA T. hyalina,
Δ ŚLUZOWOSZCZKA SERDELKOWATOZARODNIKOWA T. allantospora,
Δ ŚLUZOWOSZCZKA SERDELKOWATOZARODNIKOWA T. tomaculum,
Δ ŚLUZOWOSZCZKA SZARORÓŻOWA T. fuscoviolacea (daw. tulasnella brunatnofiołkowa).

ŚLUŹNIA mikol. <podstawowe, wegetatywne stadium rozwojowe śluzowców, zdolne do pełzakowatego ruchu (in. plasmodium)>: Śluźnia odżywia się, porusza wewnątrz butwiejących kłód lub w ściółce, a po osiągnięciu odpowiedniego stadium fizjologicznego przemieszcza się na powierzchnię podłoża, na którym bytowała i tworzy zarodnie. PAN.-ROM. Śluz. 3.

ŚLUŹNICA bot. ŚLUŹNICA MCHOWA <Bryophagus gloeocapsa, porost z rodziny Stictidaceae (in. gleolekta śluzowata)>

ŚLYMPIEĆ gw. ciesz. <mżyć>

ŚMARDZ p. piestrzenica (kasztanowata).

ŚMARDZ p. smardz (stożkowaty).

ŚMARDZ MAJOWY p. piestrzenica (kasztanowata).

ŚMARZ p. piestrzenica (kasztanowata).

ŚMIAŁEK
1a. bot. <nazwa rodzimych gatunków roślin z rodziny traw Poaceae>:
Δ ŚMIAŁEK DARNIOWY Deschampsia caespitosa (in. śmiałek; daw./lud. mietliczka),
Δ ŚMIAŁEK POGIĘTY D. flexuosa (in. ś. leśny, ś. wężowaty; daw./lud. owsik pogięty,
śmilga oścista),
Δ ŚMIAŁEK SZCZECINIASTY D. setacea (in. ś. bagienny, ś. omszony), u nas
prawdopodobnie wymarły.
1b. bot. <nazwa innych roślin>:
Δ ŚMIAŁEK GOŹDZIKOWY p. śmiałka (goździkowa).
Δ ŚMIAŁEK SIWY p. szczotlicha siwa.
Δ ŚMIAŁEK WCZESNY p. śmiałka (wczesna).

ŚMIAŁKA bot. <nazwa rodzimych gatunków roślin z rodziny traw Poaceae>:
Δ ŚMIAŁKA GOŹDZIKOWA Aira caryophyllea (in. śmiałek goździkowy),
Δ ŚMIAŁKA WCZESNA A. praecox (in. śmiałek wczesny).

ŚMIARDŁO gw. p. rumian.

ŚMIECIARKI p. czernidłak (pospolity).

ŚMIECIUCH lud. mazur. warm. p. dudek (zwyczajny).

ŚMIECIUCH gw. august. p. dzierlatka (zwyczajna).

ŚMIECIUCH daw. p. trznadel (zwyczajny).

ŚMIECIUCH lud. mazur. p. wróbel (domowy).

ŚMIECIUCH p. chmiel zwyczajny.

ŚMIECIUCHA daw. p. dudek (zwyczajny).

ŚMIECIUCHA lud. mazow. p. dzierlatka zwyczajna.

ŚMIECIUCHA p. mierznica czarna.

© Copyright 1990-2024 Grzegorz Bobrowicz. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie zdjęć i treści wymaga pisemnej zgody autora.

Powrót do góry